Адыгэ шэн-хабзэхэм афэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэ АР-м и Лъэпкъ музей щызэхащагъ. «Нахьыжъымрэ нахьыкIэмрэ язэфыщытыкI» зыфиIорэ десэхэр филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу Унэрэкъо Рае зэрищагъ. АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союзрэ Къохъужъ Саидэ исервис еджапIэрэ Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъугъэх.

Адыгеим егъэджэн Iофымрэ шIэныгъэмрэ джы нахь къыхэщэу зэголъ хъугъэх. Мыщ фэдэ проектышхом къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм бзэр ашIэнымкIэ, нахьыжъымрэ нахьыкIэмрэ язэфыщытыкIэ гъэпытэгъэным мэхьанэшхо иI. Лъэпкъ шэн-хабзэр пхъонтэшхо горэм датлъхьэрэм фэдэу ныбжьыкIэхэм алъыд­гъэIэсын фае.
Лъэпкъ шэн-хабзэр, шIэныгъэ-гъэсэныгъэр, культурэр къыткIэхъухьэрэ лIэужым ахатпхъэмэ, тибжыхьасэ тыщы­гушIукIыжьыщт. Лъэпкъым непэ фатшIэрэр, неущ гушъхьэкIэн лъапIэу зэ­рэзэIукIэщтым, адыгэ лъэпкъым гушъхьэ­гъомылэу бэрэ зэриIэщтым щэч хэлъэп.
Унэрэкъо Раерэ Къохъужъ Саидэрэ зэдеIэжьхэзэ лъэпкъым ихабзэ къэзыIэтыщт Iоф мыпсынкIэр проектымкIэ агъэцакIэ. Адыгагъэм, адыгэ шэн-хабзэхэм, бзэм, тарихъым, культурэм ыкIи нэмыкIхэми афэгъэхьыгъэ адыгэ зэфыщытыкIэр Iофтхьабзэм щызэхафыгъ.
Адыгэ шэн-хабзэм якъызэтегъэнэ­жьынкIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэм мэхьанэшхо зэриIэр Унэрэкъо Рае къыхигъэщыгъ.
— НыбжьыкIэу къыткIэхъухьэрэмэ яунэ нэхъой илъэу, гуфэбэныгъэмкIэ хьакIэхэм апэгъокIынхэр, Iанэм пэсхэ хъумэ нахьыжъым чIыпIэу щиубытыщтыр, ныжъ-тыжъмэ шъхьэкIэфэныгъэу аратыщтыр, адыгагъэ зэрызэрахьэщтыр, намысым къикIырэр зэхэтфыныр ыкIи бзылъфыгъэм адыгэ хабзэм чIыпIэу щиубытырэр непэрэ зэIукIэгъум тыщытегущыIэныр типшъэрылъ шъхьаI.
Хъулъфыгъэр — унагъом ылъапс, ау унагъом шэн-хабзэу щызэрахьэрэм лъыплъэрэр, сабыйхэм ар ахэзылъхьэ­рэр, унагъом иджэныкъо машIо зыухъу­мэрэр бзылъфыгъэр ары.
Цукъо Светэ ипшъэшъитIу игъусэу Мамхыгъэ къикIи Iофтхьабзэм къэ­кIуагъ ыкIи ащ къыIуагъ: «Шэн-зекIуакIэхэр, адыгэ хабзэр зэрэзепхьащтыр кIэлэцIыкIухэм ятэIо, ятэгъэлъэгъу, бзэр ары Iофыр. Ныдэлъфыбзэр ашIэн фае. Телефонхэм ящыIэныгъэ епхыгъэ хъугъэ. Ащ щалъэгъурэр яIэубытыпIэ мэхъу. Ар дэдгъэзыжьыным фэшI, мыщ фэдэ Iоф­тхьабзэхэр ащкIэ амалышIу хъухэу сэлъытэ. Рае идесэхэр ныбжьыкIэмэ къашъ­хьапэщт».
Нэм къыкIиубытэрэ пкъыгъохэм, нэшанэхэм, хъугъэ-шIагъэхэм, щыIэкIэ- псэукIэм хэшIыкIэу афыриIэм елъытыгъ дунаим исурэтэу цIыфым изэхэшIыкI, иакъыл хэуцощтыр.
— Непэрэ Iофтхьабзэм фэдэхэр тапэкIэ нахьыбэу зэхэтщэнхэу гухэлъ тиI. КIэлэцIыкIухэм якъэухъумэн и Дунэе мафэ тефэу десэхэм якъэтын тыублагъ. Адыгэ шэн-хабзэхэм зыкъядгъэIэтыжьыныр типшъэрылъ шъхьаI. ТикупкIэ ар непэрэ мафэм ищыкIагъэу тэлъытэ, арышъ, тапэкIи ар лъыдгъэкIотэщт, — къыIуагъ Къохъужъ Саидэ.
Зэхахьэм къекIолIэгъэ нахьыжъхэм, ныбжьыкIэхэм, ны-тыхэм ыкIи ахэм ясабыйхэм Iофтхьабзэр лъэшэу ашIогъэ­шIэгъоныгъ.
Лъэпкъ культурэм зегъэужьыжьыгъэныр, уахътэм хэкIодэгъэ шэн-хабзэхэр щыIэныгъэм къыхэщэжьыгъэнхэр, зэхэщакIохэм япшъэрылъ шъхьэIагъ. Ахэм къызэраIуагъэмкIэ, мыщ фэдэ зэIукIэхэр тапэкIи рагъэкIокIыхэзэ ашIыщт.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтыр: Лъэпшъыкъо Фатим.