Иорданием къикIыгъэ сатыушI куп бэмышIэу Адыгеим щыхьэкIагъ. Республикэм зэдэлэжьэныгъэ дагъэпсынымкIэ амалэу щыIэхэр зэрагъэлъэгъугъэх. КъызэрэчIэкIыгъэмкIэ, купым иIахьышIу хэхэс адыгэхэу Иорданием щэпсэух. ЗэкIэри хэкужъым къызэреблагъэхэрэр апэрэп, ау зэдэлэжьэныгъэр ягухэлъэу къызэрэкIуагъэхэр джыры ныIэп.

Бабыкъу Сирсэ Иорданием икъэлэ шъхьаIэу Амман щэпсэу. Агрокоучингым ылъэныкъокIэ Iоф ешIэ. Къэлэшхохэм адэсхэм ячIыгу Iахь анахь цIыкIум лэжьыгъэ тэрэзыр, къабзэр къызэрэщыбгъэкIыщтымкIэ, гъомылапхъэр зэрэу­ухъу­мэщтымкIэ егъэджэнхэр зэхещэх. Мы лъэныкъомкIэ ар хэшIыкI ин зиIэ цIыфэу Иорданием щызэлъашIэ. АдыгеимкIэ ащ иекIолIакIэхэр щыбгъэфедэнхэ плъэкIыщтмэ, цIыфхэм ашIогъэшIэгъоныщтмэ зэригъашIэ шIоигъоу хэкужъым къэкIуагъ.
— Дунаир бырсыр, шхын дэгъур непэ гъотыгъуай, узхэр къахэкIых. Арышъ, Iофэу сшIэрэр ищыкIэгъэ дэд джырэ уахътэмкIэ. Адыгеим щыпсэухэрэм чIыгу дэгъур хъуаоу шъуиI. Къабзэу, хэхыгъэу ушхэщтымэ амал шъогъоты. Тэ тадэжькIэ гъушъэ, пшахъо. Сышъохъуа­псэ. ЕтIанэ шъо чIыгулэжьыным хэшIыкIышхо фышъуиI. Ащ къыхэкIыкIэ шъуи­шIэныгъэхэмкIэ шъуадэгуащэмэ ашIоигъоу Иорданием бэ къикIыщтыр, — еIо Бабыкъу Сирсэ.
Сирсэ Амман къыщыхъугъ, ау илIакъо­кIэ Къэбэртаем щыщ. Кавказ заом илъэ­хъан хыкIыб кIожьыгъэгъэ адыгэхэм ащыщ. Янэ абдзэхэ Абыдэмэ япхъу, ятэ Бабыкъухэм къахэкIыгъ, къэбэртай. Хэ­кужъым икэбар зэхихызэ къэхъугъ. ИIа­хьылхэр Налщык, Черкесскэ бэу дэ­сых. Ахэм адэжь бэрэ къэкIо, зэрегъэлъэ­гъух. ГъэшIэгъоныр, Сирсэ ятэжъэу Бабыкъу Исмахьилэ Амман иапэрэ къэлэ пащ.
— 1909 — 1911-рэ илъэсхэм сятэжъ Амман имэрэу щытыгъ. Ащ къыкIэлъыкIуагъэри адыгагъ. А зэманым адыгэхэм анэмыкI цIыф лъэпкъ ащ дэжьым щысыгъэп. Щэфэн-щэжьыным пылъыгъэх, — къытфиIотагъ Сирсэ.
Осфий Язау Сирсэ ишъхьэгъус. Адыгеим ащ щышIогъэшIэгъоныр медицинэ зекIоныр ары. Мы лъэныкъом джырэкIэ дунаим зыщеушъомбгъу. Ежьыми ащкIэ Адыгеим амалэу иIэхэр шIогъэшIэгъоных. Къушъхьэлъэ Адыгеим щылъэжьэрэ IэзапIэхэр ащ зэригъэлъэгъугъэх. Лъэшэу ыгу рихьыгъэр «Лэгъонэкъэ» гъэхъужьыпIэр ары.
— Мэзым хэт, чIыопсыр дахэ, ягъэ­хъужьын системэ сыгу рихьыгъ.Тэри тиI узыфэе IэзакIэр. Ау мы лъэныкъомкIэ Адыгеим сызэрехъуапсэрэр чIыопсыр, жьы къабзэр ары.Тэ тигъэхъужьыпIэхэр къатыбэ унэхэм ащыгъэпсыгъэх, укъи­кIымэ узыхахьэрэр тыгъэ, пшахъо. Физио Iэзэнхэм ауж ащ ишIогъэшхо къакIорэп. Шъо шъуалъэныкъо джэнэт, — еIо Осфий Язау.
— Осфий Язау илъэпкъкIэ абазэ, къызхэкIыгъэхэр Хьабэз районым къы­зэлъи­у­бытырэ чIыналъэм щыщ. Янэ — жьэ­лэхъстэнэй. КъызэриIотагъэмкIэ, Кавказ заом илъэхъан тыжъ пIашъэхэм хэкур къабгынэ зэхъум апэ Сирием кIогъа­гъэх. Ащ икIыхи Иорданием щетIысэхыгъэх. Хэкужъым амал зэриIэкIэ ишъхьэгъусэ кIыгъоу къеблагъэ. Анахьэу зэуалIэхэрэр Налщык. Осфий тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ Адыгеимрэ Иорданиемрэ азыфагу зэдэлэжьэныгъэ илъы­нымкIэ амалышIу­хэр щыIэх, ау гъогу зэпыдзэкIэ укъызэрэкIон фаем ар къы­зэтырегъэуцо. Транспортыр зэблахъузэ сыхьат 24-рэ ежьхэр къэкIуапIэ иты­гъэх. «Сыма­джэхэм ащ фэдиз гъогууанэр афэщэчыщтэп», — еIо ащ.
Мы гумэкIыгъом хэкIыпIэ къыфагъотымэ ашIоигъоу Иорданием илIыкIо куп хэтэу Адыгеим къеблэгъагъ Къат Нарт. Нарт Иорданием щыщ, ау хэкужъым къыгъэзэжьыгъэу аужырэ илъэс 20-м Налщык щэпсэу. Гухэлъ шъхьаIэу иIэр гъогу зэпыдзэ хэмытэу хэкужъымрэ Иорданиемрэ занкIэу зэнэсышъунхэр ары.
— Республикэм исатыушIхэмрэ тэрырэ тызызэIокIэм, Иорданием къикIырэ зекIохэр Адыгеим къэщэгъэнхэм иупчIэ тытегущыIагъ. Ау сыхьат 24-рэ гъогу тетырэ цIыфыр фэежьыщтэп мыщ нэс къэкIонэу. ЯтIонэрэмкIэ гъогупкIэр лъа­пIэу къекIы. Арышъ, занкIэу зэпхыгъэу, гъэкIэкIыгъэ гъогу тищыкIагъ. Ау джырэкIэ хэкIыпIэ тлъэгъугорэп, — еIо Къат Нарт.
СатыумкIэ ягухэлъ горэхэр къадэмыхъугъэхэми, пстэури алъэгъугъэм ыгъэрэзагъэу, ыгъэгушIуагъэу кIожьыгъэх. Арэу зыхъугъэкIэ, джыри зэ Адыгеим къэкIонхэмкIэ ушъхьагъухэр щыIэх. Ау ахэмкIэ арэп анахь шъхьаIэр, мэхьанэ зиIэр хэкужъым ижь къызэращагъэр ары.
Анцокъо Ирин.