Адыгэхэмрэ абхъазхэмрэ якъашъохэм зыкIыныгъэ горэ ахэлъэу елъытэ IэкIыб хэгъэгум бэрэ щыпсэугъэ пшъашъэм.
Ткъош Абхъазым къикIи Карлсон Эмилие Адыгеим Iоф гъэнэфагъэ иIэу къэкIогъагъ. Творческэ объединениеу «Ошъадэм» хэт лъэпкъ фольклор купэу «Ащэмэзым» иIэгъэ Iофтхьабзэм ащ сыщыIукIагъ.

Эмилие нэIуасэ сыфэзышIыгъэр СтIашъу Юр. УпчIабэ зытестэкъогъэ хьакIэм джэуап гъэшIэ­гъонхэр къыситыжьыгъэх.
— Сыдэущтэу ­Адыгеим укъэкIонэу хъугъа?
— Сянэ урыс, ар Абхъазым къыщыхъугъ, бзэ­хэр игъэкIотыгъэу зэсэ­гъашIэ, зэдзэкIакIоу сэлажьэ. IэкIыб хэгъэгум илъэс тIокIырэ тфырэ сыщыпсэугъ. Абхъазым сыщылэжьэнэу сыкъэкIуа­гъэу, къэшъокIо куп горэм ипчыхьэзэхахьэ сырагъэ­блэгъагъ. Гу лъачIэм нэсэу, лъакъомэ закъыра­гъэпхъуатэу, абхъаз къа­шъом идэхагъэ сызIэпищагъ, къэшъуакIэ зэзгъэшIэнэу хореографым дэжь сыкIоу сыублагъ ыкIи ащ дакIоу тхылъ стхынэу сыфежьагъ. Абхъаз лъэп­къым икультурэ нахь куоу зэзгъашIэ къэсми, адыгэ шэн-хабзэм, ащ икъашъо ыкIи ишъуашэ нахь пэ­благъэу сыкъырищалIэу фе­жьагъ. Абхъазэу сызэ­уп­чIыхэрэм зэкIэми ­«ткъош лъэпIэ адыгэхэр» аIо зэ­хъум, Адыгэ Республикэм сыкъеблэгъагъ.
— Бзэр — лъэп­къым ыпс. Къашъор — лъэпкъым ишэн-­хабз. О сыдэущтэу плъытэра?
— Бзэ зимыIэжь лъэпкъыр кIодыжьыщт. Зикъа­шъо къызэтезыгъэнагъэм ишэн-хабзэ лъагэу ыIэ­тыщт. Адыгэхэм ятарихъ, якультурэ къэзыгъэлъэ­гъорэ артистхэм шъхьащэ афэсэшIы. Лъэпкъ къа­шъомрэ джырэ уахътэм щыIэ хореографиемрэ зыщызэдиштэрэ къэгъэ­лъэгъонэу «Ошъадэм» къы­гъэхьазырыгъэр зы­мыуасэ щыIэп. Фольк­лор-этнографическэ купэу «Ащэмэзым» ижъырэ ха­бзэхэр къызэтегъэнэ­жьыгъэнхэмкIэ, народнэ творчествэм зегъэушъомбгъугъэнымкIэ амалэу ыгъэфедэхэрэм мэхьа­нэшхо зэряIэм щэч хэ­лъэп. КъэшъокIо купэу «Синдикэм» искусствэм ыбзэ зэрэбаир къыгъэ­лъэгъуагъ. Сигуапэ адыгэ къашъом идэхагъэ зэрэс­лъэгъугъэр. Адыгэ-абхъаз къашъохэр дэхэ дэдэх.
— Адыгэхэмрэ абхъазхэмрэ якъа­шъо­хэр сыда зэрэзэте­кIэу хэбгъэунэфыкIыгъэр?
— ПхъэкIычым теох, къашъом зырагъэIэты, абхъаз ыкIи адыгэ лъэпкъ­хэм ямэкъамэхэм яшъэф­хэр IупкIэу къызэIуахырэм фэд. Лъэпкъ культу­рэм игъунджэ чIэ имыIэу къып­щагъэхъу. ЛъэпкъитIуми якъашъохэр гъашIэм, лъэп­къым ихабзэ къап­къырэкIых ыкIи гум къы­лъэIэсых. Адыгэ ыкIи аб­хъаз шъуашэм идэхагъэ пчэгум щызезыхьэрэ артистхэм уагъэгушхо. Лъэпкъ­хэм ябаиныгъэ ыкIи ятарихъ къаухъумэ, тызыхэт лъэхъаныр къа­Iуатэ. ЛIэужхэр зэзыпхырэ культурэм цIыфыр зэ­рипIурэр къыхэогъэщы. ЛъэпкъитIумэ якъашъохэр ащ фэдизэу зэтекIыхэрэп, зыкIыныгъэ горэ ахэлъ.
— СтIашъу Юрэ ­сыдэущтэу нэIуасэ уфэ­хъугъа?
— Юрэ итворчествэ игугъу къысфашIыгъэу щытыти, Адыгеим сыкъеблэгъагъ. Лъэпкъ шъуашэу ыдыхэрэм нэIуасэ сафэ­хъугъ ыкIи ащ музеим сыригъэблэгъагъ. Адыгэ шъуашэм идэхагъэ джыри сынэгу кIэт. Лъэпкъ шъуа­шэр ащыгъэу къашъор къашIы хъумэ, жьы хьар­зэм уепхъуатэ. Адыгэ лъэпкъ къашъомрэ бзэмрэ зэрэзэпхыгъэхэр къэзыгъэлъэгъорэ шыкIэпщы­нэм, адыгэ пщынэм имэкъамэхэм уарэгушхо.
— Адыгэ лъэпкъ Iэпэщысэхэм уахэгъозагъа?
— Лъэпкъ шъуашэмрэ Iэпэщысэхэмрэ лъэшэу зэпхыгъэхэу хэзгъэунэфыкIыгъ. Мастэмрэ дышъэ Iуданэмрэ згъэфедэшъун Iоу сшIагъэп. Арэу щытми, хэдыкIыным ишъэфхэмкIэ къыздэгощагъэх, Мые­къуапэ итамыгъэу мыIэ­рысэр хэздыкIыгъ, Адыгеим инэпэеплъэу зыдэсхьы­жьыщт. Гум щыщ хъугъэ шIухьафтынэу сиIэщт.
— Адыгеим ицIыфхэр угу рихьыгъэха?
— Адыгэхэм хьакIэхэм агу зэрэщызэIухыгъэм лъэшэу сигъэгушIуагъ. IэпэIасэхэм къысатыгъэ шIухьафтыныр сыгу щыщ хъугъэ. Ар адыгэ лъэп­къым ыгъэфедэщтыгъэмэ ащыщ пкъыгъо хьалэмэтэу жьыфыр ары. Быракъым фэдэу шIыгъагъэ, бэщ цIы­кIум къыпымызэу, лэдэх гъэнэфагъэхэр иIэхэу, ащ лъэтIэнхэмкIэ егъэубы­тыгъэу щычэрэгъун ылъэ­кIэу щыт. ЫбгъуитIукIи щэнэбзхэр, плIэмыехэр щыхэдыкIыгъэх. Жьыфыр дэхэ дэд. Адыгэ саем ты­ралъхьэрэ бгырыпх къэсщэфыгъ, сыгу рихьэу си­джанэ теслъхьагъ.
— Адыгеим ичIыопс зэбгъэлъэгъугъа?
— ШъуичIыопс идэхагъэрэ къушъхьэ сыджхэм ялъэгагъэрэ социальнэ хъытыумкIэ слъэгъугъэ ныIэп. Уахътэ тешIэмэ си­гуапэу джыри сыкъе­блэгъэщт. А уахътэм ехъу­лIэу абхъаз-адыгэ къа­шъохэм афэгъэхьыгъэ тхылъыри къэхьазырыщт.
Тхьэм тхылъыр тхыгъо­шIу фишIынэу тихьакIэ ты­фэлъаIо. БэмышIэу Эмилие къэтхагъ, Шыу Щэбан ытхыгъэ «Адыгэ ­лъэпкъ къашъохэр» зыфи­Iорэр социальнэ хъытыумкIэ къыгъотыгъ, Грузием къыфырахыгъ.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтыр авторым ий.