Илъэсишъэм зэ къэхъурэ цIыф гъэшIэгъон дэдэ хьалэмэтыгъ. АкъылкIи, шIэныгъэкIи, цIыфыгъэкIи, IокIэ-шIыкIэ дахэкIи ухигъэлъыхъухьанэу гъэпсыгъагъ. ЗэкIэ цIыфышIум хэлъыпхъэ пстэур Тхьэм къыхилъхьэгъагъ, ини цIыкIуи зэфэдэу агу ришIыкIыпэу, заригъэштэн ылъэкIыщтыгъ.

Еджэгъэшхо къодыягъэп — «епщэжьыгъэхэм» ащыщыгъ. Бэчыжь Лейлэ зэ зылъэгъугъэу зышIагъэм, ныбжьырэу ыгу къинэщтыгъ, джарэу акъылышIо-гъэ­псыкIэшIуагъ. Ау ищыкIагъэ зыхъукIэ, шъыпкъэм тетэу, хигъэтIысхьэу шIои­гъор занкIэу къыIощтыгъ. Синасып къыхьыгъ сэ сшъхьэкIэ Бэчыжъ Лейлэ слъэгъунэу, сшIэнэу ыкIи зыхэлэжьэрэ Iофтхьабзэхэм сахэтынэу. «СэгущыIэ» зыIорэ пстэум ар бэкIэ ашъхьащыщыщтыгъ, иныдэлъфыбзи иурысыбзи дэгъу дэдэу ыкIи къекIоу ыгъэфедэщтыгъэх, гулъытэ ин иIагъ, пстэури рилъэгъукIыщтыгъ.
Адыгэхэм зэфэдэкIэ ар я Сэтэнэе гощэ шъыпкъагъ: шъхьац шIуцIабзэр дахэу тегъэплIагъэу, инэу ыпшъэкIыб щыкIэщыхьагъэу, нэгуфыбзэ нэгу зэIу­лъы­кIыкIыгъэу, нэпцэшхуитIур тетхыхьагъэу, IупшIэ убэрэпщыгъэр зэIуубытэпагъэу, ошъогу къаргъом фэдэ нэшхо шхъуантIэхэм нэфыпс лъэшыр къакIэ­кIутэу. Бзылъфыгъэ нэхъой-шъхьэлъы­тэжь закIэу, ищыгъын-шъуашэкIи, иIэдэбкIи, игъэпсыкIэ-шIыкIэкIи зыхэтхэм къа­хэщыщтыгъ.
Адыгеир, Къэбэртэе-Бэлъкъарыр, Къэрэщэе-Черкесыр зэфигъадэхэу, ыпсэ нэсхэу илъэпIагъэх. Бэчыжъ Лейлэ критикыгъ, литературоведыгъ, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторыгъ, профессорыгъ, КъЧР-м итхакIохэм я Союз итхьа­мэтагъ, АМАН-м ивице-президентыгъ. Лейлэ черкес къуаджэу ПсэукIэ Дах жъоныгъуакIэм и 29-м 1929-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Ащ щапIугъ, щалэжьыгъ, щеджагъ. Гурыт еджапIэр къыухи, Ленинград (джы Санкт-Петербург) иеджэн щылъигъэкIотагъ, мыщ дэт университетым филологиемкIэ ифакультет къыу­хыгъ. Ар имыкъоу, аспирантурэр Москва щихьыгъ, тешIагъэ щымыIэу кандидатыцIэр ыкIи доктор диссертациехэр къыщиушыхьатыгъэх.
Ихэку гупсэ къыгъэзэжьыгъ, гуманитар ушэтынхэмкIэ Къэрэщэе-Черкес институтым щылэжьагъ, литературэмрэ фольклорымрэкIэ отделым ипэщагъ, Къэрэщэе-Черкес университетым ипрофессорыгъ. Бзылъфыгъэ хэхыгъэ нэхъо­ир шIэныгъабэрэ цIыфыгъэшхорэ зыкъо­лъыгъ. Лейлэ бэрэ Адыгеим къакIо­щтыгъ, анахьэу мэфэкI мафэхэм е шIэныгъэ Iофтхьэбзэ инхэм ахэлэжьэнэу. Тиадыгэ шIэныгъэлэжьхэм ащыщхэр — ЩэшIэ Казбек, ащ иунагъо зэкIэ, иIахьыл гупсэ папкIэхэу зыхилъхьанхэ щыIагъэп. Анахьэу Бэчыжъ Лейлэрэ ЩэшIэ Казбекрэ емызэщыжьхэу зытегущыIэщтыгъэхэр адыгэхэм зэфэдэкIэ ятхыгъэ литературэ цIыф лъэпкъхэм зэлъягъэшIэгъэныр, ащ фэсакъэу дэлэжьэгъэныр ыкIи хахъо фэшIыгъэныр ары. Ифэшъо­шэ дэдэу Адыгеим икъэралыгъо шIухьафтын анахь инэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр Бэчыжъ Лейлэ къызыхъугъэ мафэм тефэу фагъэшъошэгъагъ. ИгушIогъо ини зиIэтыгъ.
Бэчыжъ Лейлэ, щэч хэлъэп, наукэр — ищыIэныгъагъ, цIыфхэр зэфигъадэу — ини цIыкIуи илъэпIагъэх. Джащ фэдэу бзылъфыгъэм унагъоми ищыIэныгъэ чIыпIэ щыриIагъ, ау икIэлэ закъо ыкIи ишъхьэгъусэ игъонэмысэу дунаим ехы­жьыгъэх. Ауми бзылъфыгъэ Iуш ялыем мэхагъэ къызыхигъэфагъэп, ыщэчыгъ. ЯнэкIи гукIэгъушIэ дэдагъ, аужырэ илъэс­хэм сымэджэ хьылъэ къэхъуи, ари ыIыгъыжьыгъ. Мы зэкIэм адыгэ бзылъфы­гъэ Iушым ищэIэгъэ мыухыжь, игукIэгъу- шIулъэгъу ин зынэсыщтыгъэр къыраIотыкIы.
Бэчыжъ Лейлэ анахь уасэ зэрэфашIырэр литературэ хьасэшхом хахъо фишIэу зэрэдэлэжьагъэр ары. Ащ акъыл-гупшысэкIэ зэшIуимыхын Iоф гори щыIагъэп, Iушыгъ, IупкIагъ, чаныгъ, бзэшIуагъэ, щыIэныгъэр пхырилъэгъукIыщтыгъ. Адыгэ IорIуатэмрэ литературэмрэ афэгъэ­хьыгъэу тхылъ 20-м ехъу ытхыгъ, ахэм лъэпкъ шIэныгъэр лъэшэу агъэбаигъ, лIэужхэм яIэубытыпIэх.
Бэчыжъ Лейлэ адыгэ лъэпкъми ыкIи Урысыеми ыцIэ щагъэлъапIэ. ЩыIагъэ- ­мэ ыныбжь илъэс 95-рэ хъущтыгъ. ШIэ­ныгъэ дунаим Лейлэ щашIэ, игугъу щашIы, ишIулэжьыгъэкIэ ныбжьырэу къытхэтыщт.
Мамырыкъо
Нуриет.