Мы аужырэ илъэсхэм IэкIыбым къикIыхэу Адыгеим къакIохэрэм япчъагъэ хэпшIыкIэу зэрэхэхъуагъэр нэрылъэгъу.

Ащ лъапсэ имыIэу щытэп, республикэр ашIогупсэф, рэхьатныгъэ илъ. КощынымкIэ хэбзэгъэуцугъэу ыкIи шапхъэу щыIэхэр ахэм зэрагъэцакIэхэрэм, хэукъо­ныгъэу ашIыхэрэм афэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ кощын Iоф­хэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу, полицием иподполковникэу Юрий Гапоновым.
Кощын IофхэмкIэ ГъэIорышIапIэр АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ иструктурнэ подразделение хахьэ ыкIи УФ-м кощын Iофхэм япхыгъэу къэуцурэ упчIэхэм язэхэфын дэлажьэ. Пшъэрылъ шъхьаIэу иIэр лъэпкъ шIоигъоныгъэхэр, цIыфхэм яхэбзэ фитыныгъэхэр ыкIи яшъхьафитыныгъэ къэухъумэгъэнхэр, ахэр щынэгъончъэу щытынхэр ары. Джащ фэдэу Урысыем ицIыфхэм IэкIыб паспорт ятыгъэным, хэбзэнчъэу Адыгэ Респуб­ликэм къимыхьанхэм лъыплъэгъэным фэгъэзагъ.
— IэкIыбым къикIыгъэхэу тикъэралыгъо псэупIэкIэ къэкIуагъэхэм гражданствэ арамытэу бэрэ къыхэкIа, сыда ащ лъапсэ фэхъурэр?

— Ащ фэдэ хъугъэ-шIагъэхэри щыIэх. 2024-рэ илъэсым имэзиплIэу пыкIыгъэм IэкIыбым къикIыгъэ нэбгырэ заулэмэ УФ-м игражданствэ къаратынымкIэ тхылъхэр афызэкIагъэкIожьыгъэх. Ащ лъапсэ фэхъугъэхэм ащыщых пIэ­лъэ гъэнэфагъэкIэ УФ-м къихьанхэу фитыныгъэ зэрямыIагъэр, лъэIу тхылъхэр агъэ­псы зэхъум ядокументхэр нэпцIэу къызэрэчIэкIыгъэхэр, ашIэзэ Урысыем ыкIи ащ къыпэгъунэгъу къэралыгъохэм бзэджэшIагъэ зэращызэрахьагъэм фэшI хьапсэу ателъыгъэр зэрамыпщыныжьыгъэр.
— Хабзэр зыукъуагъэхэр УФ-м къи­хьанхэ амылъэкIынэу сыд фэдиз ­пIа­лъ­э­­кIэ гъогур афызэфашIыра?
— Федеральнэ унашъом истатьяу 26,27-м къызэригъэнафэрэмкIэ, IэкIыбым къикIыгъэ цIыфыр Урысыем илъэсищ пIалъэкIэ къихьан фитыщтэп тIогъогогъо е ащ ехъоу илъэсищым къыкIоцI административнэ пшъэдэкIыжь тыралъхьа­гъэмэ, УФ-м ихэбзэгъэуцугъэ къызэригъэнафэу, Урысыем щыпсэун фимытэу рагъэкIыгъэмэ илъэситф, ятIонэрэу адми­нистративнэ пшъэдэкIыжь тыралъхьа­гъэмэ илъэси 10 пIалъэкIэ къихьан ылъэкIыщтэп, етIани хабзэр зыукъуа­гъэм административнэ тазырыр ымытыгъэ хъумэ, чIыфэу телъыр зэкIэ епщыныжьыфэ къэралыгъом къырагъэхьащтэп. Ащ нэмыкIэу IэкIыбым къикIыгъэр Урысыем зэрэщыIэ пIалъэр къыригъэхъугъэ зыхъукIэ, илъэси 3-м къыщегъэжьагъэу 10-м нэс пIалъэкIэ УФ-м къихьан фитыщтэп.
— Адыгеим къакIохэрэр сыд фэдэ къэралыгъохэр ара нахьыбэу къызэрыкIыхэрэр? Кощын IофхэмкIэ шапхъэу щыIэхэр зэкIэми язэфэда?
— 2024-рэ илъэсым имэзиплIэу пыкIыгъэм республикэм къихьагъэх ыкIи кощын IофхэмкIэ учетым хагъэуцуагъэх IэкIыбым къикIыгъэ нэбгырэ 4047-рэ. Анахьэу ахэр Узбекистан, Таджикистан, Туркмением, Армением, Шам Араб Рес­публикэм, Казахстан, Белоруссием, Тыркуем, Украинэм ащыщых.

IэкIыбым къикIыгъэхэу ыкIи гражданствэ зимыIэу УФ-м къихьэхэрэр визэкIэ къакIохэу къыхэкIы (гущыIэм пае, Туркменистан, Шам, Судан, Йемен къарыкIыгъэхэр), джащ фэдэу визэ зыпымылъхэр (гущыIэм пае, Казахстан, Армением, Беларусь). Джащ фэдэу IэкIыбым къи­кIыгъэ цIыфхэр уахътэу УФ-м исынхэ зэралъэкIыщтыр зэфэшъхьаф: «вид на жительство» зыфаIорэр зиIэхэр, Iоф щашIэнымкIэ Iизын къызыратыгъэхэр, ащкIэ зэзэгъыныгъэ зыдашIыгъэхэр.
— Тилъэпкъэгъухэм анэмыкIэу IэкIыб къэралыгъохэм къарыкIырэ цIыфхэм тишъолъыр Iоф щашIэнэу бэу къэкIох. Мы илъэсым нэбгырэ тхьапша ащ фэдэу Адыгеим къихьагъэр?
— 2024-рэ илъэсым имэзиплIэу пыкIыгъэм а купым хэхьэрэ нэбгырэ 2158-рэ тиреспубликэ къихьагъэу учетым хагъэуцуагъ.
— Сыд фэдэ уахътэр ара нэмыкI хэгъэгухэм къарыкIыгъэ IофшIакIохэр нахьыбэу республикэм къызыкIохэрэр?
— Гъэмэфэ лъэхъаныр ары. Сыда пIомэ, а уахътэм IофшIакIохэр нахь ящыкIагъэх.
— Тишъолъыр къихьэхэрэм япчъагъэ зыфэдизым Адыгеим ис цIыфхэр егъэгумэкIых, ахэм бзэджэшIагъэхэр зэрахьанхэм тещыныхьэх. Кощын IофхэмкIэ хэбзэгъэуцугъэр зыукъо­хэрэм сыдэущтэу шъуадэзекIора?
— IэкIыбым къикIыгъэхэм зэкIэми Урысыем щыпсэухэрэм афэдэу хабзэм ылъэныкъокIэ пшъэдэкIыжь ахьы. УФ-м ихэбзэгъэуцугъэ аукъуагъэу къызыхагъэ­щыкIэ, Уголовнэ Кодексым къызэрэ­дилъытэу ахэм административнэ ыкIи уголовнэ пшъэдэкIыжь арагъэхьы.
— IэкIыбым къикIыгъэ цIыфхэм сыдэущтэу шъунаIэ атета?
— АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ ыкIи щынэгъончъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу Адыгеим щыIэм якъулыкъушIэхэр зэгъу­сэхэу оперативнэ-пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэр зэрахьэх, дэкIыгъо зэхэсыгъохэр зэхащэх, IэкIыбым къикIыгъэхэр нахьыбэу зыщыпсэурэ чIыпIэхэм макIох, Iоф зэрашIэрэм лъэплъэх. Ащ нэмыкIэу мафэ къэс Урысыем и МВД икъэбар­лъыгъэIэс системэ кощын IофхэмкIэ учетым цIыфхэр нахьыбэу зыщыха­гъэуцогъэ чIыпIэхэр егъэунэфых, нэ­пцIыкIэ учетым щытхэмэ, хэбзэнчъэ зекIуакIэхэр зэрахьэмэ ауплъэкIух.

КIАРЭ Фатим.
Сурэтхэр: АР-м и МВД ипресс-къулыкъу