КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ачIэс сабыйхэм апае «Ныдэлъфыбзэ-адыгабзэмкIэ» гущыIакIэм хэзыгъэхъощт шъолъыр гъэсэныгъэ программэ Адыгеим иIэ хъугъэ. АР-м и ЛIышъхьэ иунашъокIэ Адыгеим гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ икIэщакIоу ар агъэцэкIагъ.

КIэлэегъэджэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, сэнэхьат IэпэIэсэныгъэм зыщыхагъахъорэ институтым иIофышIэу КIэсэбэжъ Нэфсэт ащ дэлэжьагъ. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм атегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо гъэсэныгъэ программэм къыдыхэ­лъытэгъэ методическэ IофшIагъэхэм адиштэу ар гъэпсыгъэ. Мыщ фэдэу лъэпкъ мэхьанэ зиIэ егъэджэкIэ амалхэр шъолъырхэм агъэфедэн алъэкIынэу зэрэщытыр гъэсэныгъэмкIэ къэралыгъо программэм къыдыхэлъытагъ.
КIэлэегъэджэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, сэнэхьат IэпэIэсэныгъэм зыщыхагъахъорэ республикэ институтым иIофышIэу КIэсэбэжъ Нэфсэт:
«БлэкIыгъэ илъэсым Адыгэ Хасэмрэ «Адыгэ макъэмрэ» зэгъусэхэу рагъэ­кIокIыгъэ хьакIэщхэм яз бзэм иIофыгъо­хэм щатегущыIэгъагъэх. ЛIыIужъу Адами, нэмыкIэу къекIолIагъэхэми охътабэ темышIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм апае программэ зэхэгъэуцогъэн фаеу щызэ­даштэгъагъ. Ащ ыуж мэзитIу-щы тешIагъэу, чъэпыогъу мазэм, джыри икъоу нэгъэсыгъэу щымытыгъэми, ехьщыр программэ зэхэдгъэуцуи, гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ Министерствэм ихъытыу нэкIубгъо къидгъэхьэгъагъ. Ащ къыщегъэ­жьагъэу уплъэкIун IофшIэным хэлэжьэрэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ар агъэфедэ. Джы непэ кIэухым нэсыгъэу «Ныдэлъфы­бзэ-адыгабзэмкIэ» игущыIакIэ фэзгъэ­сэ­щтхэ программэр хьазыр».

Непэрэ уахътэм диштэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм апае джырэ нэс гъэсэныгъэ программэ тиIагъэп. КIэсэбэжъ Нэфсэт къызэриIуагъэмкIэ, аужырэр къызыдэкIыгъагъэр блэкIыгъэ лIэшIэгъум ия 80-рэ илъэсхэр ары. КIэм игъэхьазырын зыфежьэм ащи хэплъэжьыгъ, ау ар джырэ уахътэм къекIужьыхэрэп. Пшысэу хэтхэр кIыхьэ дэдэх. Ахэр нахь кIэкIхэмкIэ зэблихъугъэх. ПстэумкIи шъолъыр программакIэр илъэсрэ ныкъорэм къыщегъэжьагъэу 7-м нэс зыныбжьхэм ателъы­тагъ. ТакъикъипшIым къыщегъэжьагъэу 30-м кIахьэрэ егъэджэн уахътэр къызэлъеубыты. Пшъэрылъыр, мурадыр, шIэгъэн фаер, гъэпытэжьыныр — зэкIэ къызэлъеубыты. Фольклорыр, усэхэр, лъэпкъ джэгукIэхэр, орэдхэр, сурэтхэр, мультфильмхэр адыгабзэкIэ щыгъэфедагъэх, мэфэпчъым хэт мэфэкIхэр къыдыхэлъытагъэх.
Бзэм, гущыIэным кIэлэцIыкIухэр зэрафагъасэхэрэм фэшъхьафэу, яхэгъэгу шIу алъэгъуным, гушъхьэ лэжьыгъэ бай яIэным фапIух.
«Сэ сштагъэр гущыIэным фэгъэсэгъэн­хэр ары, сыда пIомэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм кIохэрэмкIэ ар анахьэу Iоф зыдэп­шIэн фэе лъэныкъоу сэлъытэ. Бзэр уна­гъом къыщежьэми, сабыйхэм мафэр зыщагъакIорэми ащ тыщыдэлэжьэн фае. Непэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ныдэлъфы­бзэм изэгъэшIэнкIэ тхьамафэм мэфитIу къараты. Ау ащ нэмыкIэу я 3-рэ мафи агъэфедэн алъэкIынэу федеральнэ программэм къеты. ГущыIэм пае, щагум дэтхэмэ, мэджэгухэмэ, е затхьакIымэ. Ащ фэдэ чIыпIэхэри кIэлэпIухэм агъэфедэнхэ фае. Арэущтэу умышIымэ тхьамафэм 2 адыгабзэр яIэкIэ ныдэлъфыбзэр аIуплъхьашъущтэп. ЕтIанэ къыхэзгъэщы сшIоигъор, лъэпкъ нэшанэ зиIэ егъэджэнхэр, федеральнэ Iахьэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм иIофшIэн хэтыр уукъо хъущтэп. Ащ процент 60-р еубыты. Шъолъыр программэм процент 40-р телъытагъ А пстэури программэм къыдыхэлъытагъ. Арышъ, бзэм, гущыIэным хэгъэхъогъэнымкIэ мыр апэрэ IэпыIэгъу мэхъу» — къыхигъэщыгъ КIэсэбэжъ Нэфсэт.

ГъэрекIо Iоныгъо мазэм тефэу АР-м гъэсэныгъэмкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, Адыгеим икIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм илъэсрэ ныкъорэм къыщегъэ­жьагъэу 7-м нэс зыныбжь сабый мин 22-м ехъу ачIэс. Технологиехэр щыIэныгъэм пытэу къызыхэхьэгъэ лъэхъаным ахэр джыри цIыкIухэзэ гущыIэкIэ тэрэзыр аIуплъхьан фай. Шъолъыр программакIэр зыгъэфедэщтхэр, рылэжьэщтхэр респуб­ликэм икIэлэцIыкIу IыгъыпIэ 25-у адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ пилотнэ проектым хэлажьэхэрэр ары. Ахэм яз Мыекъуапэ ия 28-рэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэр. Ащ иIофышIэу Мамыжъ Жаннэ шъолъыр программэм изэхэгъэуцонкIэ КIэсэбэжъ Нэфсэт IэпыIэгъу фэхъугъ ыкIи зыщылэжьэрэ учреждением илъэс пчъагъэхэм ыгъэфедэрэ егъэджэкIэ амалыр хигъэхьагъ.
Мамыжъ Жанн, Мыекъуапэ ия 28-рэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ икIэлэпIу нахьыжъ:
«СурэтшIынымкIэ ыкIи орэдкъэIонымкIэ егъэджэкIэ программэр тикIэлэпIу­хэм зэхагъэуцуагъэу илъэс 15 хъугъэу тэгъэфедэ. СурэтшIыным ылъэныкъокIэ лъэпкъ нэшанэхэм лъэшэу тынаIэ атетэгъэты. Адыгэ тхыпхъэхэр сабыйхэм ятэгъэшIых, хабзыкIых. Ахэр унэгъо хъызмэтым щагъэфедэрэ хьакъу-шыкъу­хэм, псэуалъэхэм атырагъапкIэх, атырашIыхьэх. Джащ фэдэу лъэпкъ шъуа­шэхэм арахьылIэшъоу тэгъасэх, адыгэ орэдхэри ятэгъашIэх. ТитхакIохэм яусэхэм, тикомпозиторхэм ямэкъамэхэм нэIуасэ афэтэшIых. Шъолъыр программэр тиIэ зэрэхъугъэр тигуапэ. АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ исайт блэкIыгъэ илъэсым апэу къырагъэ­хьэгъагъэр тштагъэу джырэ нэс тырэла­жьэ. Джы программакIэм тырыгъозэщт».
КIэсэбэжъ Нэфсэт къызэриIуагъэмкIэ, къэралыгъо лъапсэ шъолъыр программэм иIэщтгоп. Сыда пIомэ, гъэсэныгъэм ылъэныкъуитфэу къызэлъиубытын фаем щыщэу хэтыр 3: гущыIакIэм хэгъэхъогъэ­ныр, сурэтшIыныр, орэдкъэIоныр. Ау зыгорэкIэ дэлэжьэн шIоигъоныгъэ зиIэ къыкъокIымэ, зыми «хьаIу» раIощтэп.
Джащ фэдэу зыдэлэжьэщтхэм ащыщ программэм голъын фэе хрестоматием игъэхьазырын. Ау ащкIэ джырэ уахътэм нафэ щыIэп. Ау ащ емылъытыгъэу, илъэ­сыкIэ еджэгъум къыщегъэжьагъэу пилотнэ проектым хэхьэгъэ кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэ 25-мэ шъолъыр программакIэр яIоф­шIэн щагъэфедэн фае. АР-м гъэсэныгъэм­рэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ сэнэхьат IэпэIэсэныгъэм хэгъэхъогъэнымкIэ республикэ институтымрэ яхъытыу нэкIубгъохэм ар къарыжъугъотэн шъулъэкIыщт.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: Анцокъо И., кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу N 28-р.