ЦIыфлъэпкъым итарихъ ренэу зэхъокIы: зы общественнэ-экономическэ щыIакIэр адрэмкIэ зэблэхъугъэ мэхъу, къэхъух ыкIи мэлIэжьых къэралыгъохэр, цивилизациехэр, цIыфхэр блэкIыгъэм IэкIэкIых, ау яшIэжь зэхъокIырэп, ящыIэныгъэ анахь гъэшIэгъонэу къыхэхъухьагъэхэр, щытхъур зыпылъ Iофыгъоу къадэхъугъэхэр ащыгъупшэхэрэп.

ЩыIэныгъэр зыщызэрахъокIыгъэ чIыпIэхэр егъэшIэрэу цIыфхэм агу илъых, сыд фэдиз ухътэ тешIэжьыгъэми, къафагъэзэжьы.
Ащ фэдэ зэблэхъуныгъэшхоу тихэгъэ­гукIи, ащ изакъоп, зэрэцIыфлъэпкъкIи плъытэмэ хъущтыр совет хабзэу 1917-рэ илъэсым къыщыублагъэу 1991-м нэс щыIагъэр ары. А уахътэм, илъэс мин пчъагъэхэр пштагъэми, апэрэу хэгъэгу шъхьафым цIыфмэ социализмэр щагъэ­псыгъагъ — обществэу зыфэдэ къэмыхъу­гъэ зэфагъэ зыхэлъыгъэу, цIыфлъэпкъым зыкIи къымыугупшысыгъагъэр, тапэкIи къымыугупшысыжьышъущтыр.
Джащ фэдэ гупшысэхэр сшъхьэ къи­хьагъэх Адыгеим комсомолыр зыщызэхащагъэр илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэ­хьыгъэу сытхэнэу зысэублэм.
Октябрьскэ социалистическэ революциешхор, совет хабзэр ары а ныбжьыкIэ организацие шIагъор зыгъэпсыгъагъэр, зыфэдэ цIыфлъэпкъым итарихъ щамылъэ­гъугъагъэр.
Комсомол… А гущыIэ кIаком мэхьанэшхоу иIэр! Ащ иорганизацие хэтыгъэ нэбгырэ миллион пчъагъэмэ а гущыIэм агухэр къыIэтыщтыгъэх, рыпагэщтыгъэх!
Комсомолыр щыIэ зыхъугъэм къыщыублагъэу яныбджэгъу нахьыжъхэм — коммунистхэм аготхэу яакъыли акIуачIи ратыгъ дунаижъым изэхъокIын, зэфагъэ зыхэлъ обществэм игъэпсын.
Граждан заом, хъызмэтэу зэхэзыгъа­гъэм изэтегъэуцожьын, индустриализацием ыкIи коллективизацием ялъэхъан комсомольцэхэм къагъэлъэгъуагъ яхэ­гъэгу шIу зэралъэгъурэр, IофшIэнымкIэ щысэтехыпIэ хъугъэх.
А лъэхъаным тихэгъэгушхуагъэу — Советскэ Союзым щыпсэурэ ныбжьыкIэхэр патриотическэу пIугъэнхэмкIэ организациер еджэпIэ шъыпкъэу щы­тыгъ.
«ЦIыфым анахь лъапIэу иIэр щыIэныгъэр ары, — еIо Павел Корчагиным — Николай Островскэм ироманэу «Как закалялась сталь» зыфиIорэм герой шъхьаIэу хэтым. — Ар къэбгъэшIэн фай гухэлъынчъэ илъэсхэм апае къинышхо умылъэгъужьынэу, блэкIыгъэ мышIагъэмэ, хьайнэпэгъэ зекIуакIэмэ апае шъхьакIом уимышхыжьынэу ыкIи, уилIэгъу къызыс­рэм, къэпIожьышъунэу: сищыIэныгъэ зэрэпсаоу, кIуачIэу сиIэр зэкIэ дунаим ианахь Iоф шIагъом фэзгъэхьыгъэх — цIыфлъэпкъыр шъхьафит шIыжьыгъэным».
А гущыIэхэр девиз фэхъугъагъэх ВЛКСМ-м. Сыдэу щытхъу зыпылъ Iоф шIэгъуабэ, лIыхъужъныгъэ, псэемыблэжьныгъэ зекIокIабэ а илъэсхэм комсомольцэмэ зэрахьагъ! Урысыеу ауж къинэгъа­гъэр — «гъэрмэ яхэгъэгу, зиусхьанмэ яхэгъэгу» — анахь къэралыгъо лъэшэу, хэхъоныгъэшхо зышIыгъэ Советскэ Соци­алистическэ Республикхэм я Союз зэрэхъугъэм комсомолым иIахьышхо хэлъ.
Хэгъэгу зэошхор ВЛКСМ-мкIэ, зэрэсоветскэ народ фэдэу, лIыгъэшIэпIэ шъыпкъэ хъугъэ. Хэгъэгу ныбжьыкIэм комсомолыр фэшъыпкъагъ, икъиныгъохэр ыплIэIу телъыгъэх. Хэгъэгум ишъхьафитныгъэ, ащ ынапэ къаухъумэзэ заом комсомольцэ нэбгырэ миллиони 10-м ехъу хэкIодагъ. Урысыем щыгъупшэжьыщтхэп ЛIыхъужъмэ ацIэхэр: Андырхъое Хъусен, Александр Матросовыр, Виктор Талалихиныр, Зоя Космодемьянскаяр, ныбжьыкIэ гвардейцэхэр, ныбжьыкIэ мин пчъагъэу зищыIэныгъэ народым, тэщ пае зытыгъэхэр.
Сэри советскэ нэбгырэ миллион пчъа­гъэхэм афэдэу сыкомсомольцагъ. Непэ къызнэсыгъэм комсомольскэ билетыр сэухъумэ, Владимир Маяковскэм зэриIуа­гъэу, ар сэркIэ «дубликат бесценного груза». Сэ синасып къыхьыгъ комсомольскэ IофышIэ сыхъунэу, 1973 — 1977-рэ илъэсхэм сигупсэ Кощхьэблэ районым икомсомольскэ организацие сырипэщэнэу. Тирайон икомсомольскэ организацие тарихъ шIагъо пылъ.
СыдигъокIи тиотряд Адыгэ хэкумкIэ апэ итыгъ. Тирайон иколхозхэм, исовхозхэм, промышленнэ хъызмэтшIапIэхэм ныбжьыкIэ мин пчъагъэхэр ащылажьэщтыгъэх, IофшIэнымкIэ щысэтехыпIэ хъущтыгъэх. Комсомольцэхэр еджэнымкIи, IофшIэнымкIи, спортымкIи, общественнэ IофхэмкIи апэ итыгъэх.
Комсомольскэ-ныбжьыкIэ звенохэр ары зэнэкъокъухэр зэхэзыщэщтыгъэхэр. Ахэр чIыгум ешIушIэгъэным, лэжьыгъэ бэгъуагъэ къэхьыжьыгъэным, гъэщыр игъэкъугъэным ыкIи нэмыкIыбэхэм афэгъэхьыгъагъэх. Зэрэхэгъэгоу ащызэлъа­шIэгъагъ совхоз-заводэу «Элитым» икомсомольскэ-ныбжьыкIэ бригадэ, ашъхьагъ итыгъэр комсомолым икомитет исекретарэу Татьяна Ивановар ары. Шъоф звенохэм япэщагъэх Дачъэ Тамарэрэ Болэкъо Раерэ, ахэр Фэдз колхозэу Лениным ыцIэ зыхьырэм щыщыгъэх, Абыдэ Руслъан — Блащэпсынэ иколхозэу «Знамя коммунизма» зыфиIорэм хэтыгъ. Дачъэ Тамарэ ыкIи нэмыкI лэжьакIохэу Лениным ыцIэ зыхьырэ колхозым щылажьэхэу натрыфыр къэзыгъэкIыхэрэм яIофшIакIэ зэригъэлъэ­гъунэу 1964-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ Фэдз къэкIогъагъ ЦК КПСС-м иапэрэ секретарэу Никита Хрущевыр. Щытхъу пылъэу Iоф зэрашIэрэм пае районым щыщ комсомольцэхэм ащыщыбэм къэралыгъо бгъэхалъхьэхэр къафагъэшъошэгъагъ, щытхъу тхылъхэр ыкIи премиехэр къаратыгъагъ.
ВЛКСМ-м изэфэс лIыкIоу хадзыгъэхэм тирайон щыщхэри хэфэгъагъэх: Хьамыкъо Айдэмыркъанрэ (къуаджэу Фэдз) Анатолий Новоселовымрэ (Вольное). Хьамыкъо Айдэмыркъан ВЛКСМ-м и Гупчэ ревизионнэ комиссие хагъэхьэгъагъ.
Комсомолым илъэхъан — тихэгъэгу­шхо хэхъоныгъэхэр зыщишIыгъэ, неущрэ мафэм цыхьэ фэозыгъэшIыщтыгъэ охътагъ.
Магниткэм ишIын, Братскэ ГЭС-м, Байкало-Амурскэ магистралым язэтегъэ­псыхьан, чIыгукIэхэм ялэжьын (целинар) Адыгеим щыпсэурэ комсомольцэхэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ ахэлажьэщтыгъэх, Кощ­хьэблэ районым щыщхэри ахэм ахэтыгъэх. А зэшIуахыгъэ Iофышхохэм тарэпагэ, ялIыхъужъныгъэ тилъэгъохэщэу гъашIэр къэтэхьы!
Адыгеим икомсомол зызэхащагъэр илъэси 100 зыщыхъурэ уахътэм сиIоф­шIэгъухэу, синыбджэгъу нахьыжъхэу комсомольскэ организациехэм япэщагъэ­хэр сыгу къэзгъэкIыжьхэ сшIоигъу. Ахэр: Лъэустэнэкъо Мухьамэд, Лениным ыцIэ зыхьырэ колхозым хэтыгъ, Виктор Кодаревыр, къуаджэу Натырбые иколхозэу «Зарям» щылажьэщтыгъ.
ШъхьэкIэфэныгъэшхо афэсшIызэ ацIэ къесэIо Кощхьэблэ районым икомсомол организацие исекретарыгъэхэу Тыу Амин, Вэрэкъо Анисет, Iэтэлъэш Аслъанчэрые, Тыу Байзэт, Быжь Схьатбый, Виктор Щуровым, Апэжьыхьэ Ибрахьим, Юрий Юманкуловым.
Рэзэныгъэ гущыIэ хэушъхьафыкIыгъэ­хэр апэсэгъохы Апэжьыхьэ Светланэ, Къэрдэнэ Руслъан, Шэхьмырзэ-Цэй Любовь, Светлана Чупринам, Тыкъо Валерэ, Вэрэкъо Алим. Мыхэм ВЛКСМ ирайон комитет сащыдэлэжьагъ. Зы унагъом тыфэдагъ, зызэдэдгъэсэжьы­щтыгъ, къыддэхъухэрэм тарыгушхощтыгъ, тызэдеIэжьыщтыгъ. Тизэныбджэгъугъэ непэрэ мафэм къынэдгъэсышъугъ ыкIи лъытэгъэкIуатэ, ащ тырэпагэ.
Тэ бгъэхалъхьэмэ е IэнатIэмэ тащыгугъэу комсомолым тыщылэжьагъэп. Шъыпкъагъэ тхэлъэу, тиамал къызэрихьэу типрофессиональнэ пшъэрылъхэр дгъэцэкIагъэх.
Тирайон икомсомол гъэхъагъэхэр ышIынхэмкIэ тиIэпыIэгъугъэхэр тина­хьыжъхэр арыгъэ: районым ипащэ, исекретарьхэр. Гуфэбэныгъэ хэлъэу сыгу къэкIыжьы а лъэхъаным партием ирайком исекретарыгъэу БжьэшIо Фатимэ Пэзадэ ыпхъур, ар ренэу къыддэIэпыIэщтыгъ, тигъэсэжьыщтыгъ, зэрилъэкIэу ишIуагъэ къытигъэкIыщтыгъ. Джащ фэдэу IэпыIэгъушхо къысэзыгъэкIыгъагъэхэм ащыщых Дыбэгъо Кимэ, Молчанов Владимир, Овчаров Виктор, Хьамыкъо Нурбый, Николай Шайкиныр, Лафышъэ Мухьамэд, Мамыжъ Мухьарбый. Игугъу къэсшIынэу сыфай Вэрэкъо Схьатбый, ар автотранспортнэ предприятием ипэщагъ, нэужым колхоз тхьамэтагъ, ишIогъэшхо бэрэ къытигъэкIыгъ. Ащ фэдэ цIыфхэр ары тирайон комсомол алъытэу, лъэгапIэмэ анэсэу зыкIэхъугъагъэр. ШIукIэ сыгу къэкIыжьых колхозхэм ыкIи совхозхэм ятхьамэтагъэхэу Болэкъо Нурбый, Къурмалые Хьасамбый, Быжьыкъо Мухьарбый, Быслъымэн Юрэ, Виктор Кулаковыр, Къэлэшъэо Январбый.
Комсомолыр интернациональнэ общественнэ организациеу щытыгъ, СССР-м щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм яныбжьыкIэхэр зэрипхыщтыгъэх. Тигъунэгъу Курганинскэ, Лабинскэ, Мостовской районхэм якомсомольцэхэм ныбджэгъу­ныгъэ пытэ адытиIагъ, тызэгъусэхэу слетхэр, шIыхьафхэр, спорт зэнэкъокъу­хэр зэхатщэщтыгъэх. Ащ фэдэ Iофыгъохэм нахь зэпэблагъэ ташIыщтыгъ, джыри тызэщыгъупшэхэрэп, тызэхахьэх, комсомолым тызэрипIугъэм тырэпагэ.
Комсомолым итарихъ, комсомольскэ илъэсхэр сыгу къэкIыжьых, джащ фэдэу къыткIэхъухьэрэ лIэужми ашIэнэу сыфай гъэхъэгъэшхоу тикъэралыгъо ышIыгъэхэр, комсомолым ащ иIахьышхоу хэлъыр! Комсомолым ухэтыным зы шIогъэ закъу ныIэп къытыщтыгъэр: обществакIэ зыгъэ­псырэмэ яапэрэ сатырэ ухэтыныр, анахь зыщыкъиным, узщырящыкIэгъэ чIыпIэм ущыIэныр!
Адыгеим икомсомол загъэпсыгъагъэр илъэси 100 зыщыхъурэ уахътэм тиныбжьыкIэмэ зафэзгъазэ сшIоигъу: джыри зэ тыгу къэтэжъугъэгъэкIыжьых тикъэралыгъо щытхъур къыфэзыхьыгъэу, тарихъ бай зыпылъ комсомолыр.
Тыгу къэдгъэкIыжьыных тихэгъэгу илъэшыгъэ хэзыгъэхъогъэ тинахьыжъхэр, зиакъылрэ зикIуачIэрэ ащ фэзыгъэIорышIагъэхэр! Шъуянэжъ-шъуятэжъхэу комсомолым хэтыгъэхэм шъуафэгушIу, якомсомольскэ илъэсхэр ахэм ащыгъу­пшагъэхэп.
Илъэсхэр макIох, зыхэр адрэхэм зэблахъух, ау цIыфлъэпкъыр, обществэр ыпэкIэ лъыкIуатэзэ зыщигъэгъупшэ хъущтэп зыфыщыIагъэр, Iоф зыфишIагъэр, насыпэу зыкIэхъопсыгъэр. БлэкIыгъэм ихэукъоныгъэхэр къыдилъытэхэзэ, шIуагъэ зыпылъ Iофхэр неущрэ лIэужхэм афигъэкIотэн фае.
Адыгеим икомсомол загъэпсыгъэр илъэси 100 зэрэхъурэм фэшI зэкIэми сафэгушIо, Тхьэм щыIэкIэшIу, псауныгъэ пытэ ыкIи насып къышъуетых!
Аулъэ Мыхьамэт.
1973 — 1977-рэ илъэсхэм ВЛКСМ-м и Кощхьэблэ район комитет ятIо­нэрэ, апэрэ секретарэу иIагъ, 1987 — 1991-рэ илъэсхэм КПСС-м и Кощхьэблэ райком исекретарэу, апэрэ секретарэу щытыгъ.