Мерэм Гокхъан Тыркуем, Къайсырэ къыщыхъугъ. Илъэс 37-рэ ыныбжь. Сатыу-менеджментымкIэ апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотыгъэу компьютернэ программэхэм ягъэпсынкIэ унэе фирмэ иIэу Анкара щэлажьэ. Ащ дакIоу лъэпкъ мэкъамэм, орэдхэм Iоф адешIэ. Кушъэ орэд 17-у ытхыжьыгъэхэр зытет альбомэу «Нанэ икушъэ орэдхэр» зыфиIорэр 2024-рэ илъэсым къыдигъэкIыгъ. Усэу къыIэкIэхьагъэхэм янахьыбэр мэкъамэхэм ежь-ежьырэу арилъхьажьыгъэх.

Дунэе хъытыум итхэу зыцIэ къесIогъэ альбомым тет орэдхэм сядэIугъ. Чыжьэу-чыжьэу зыгорэм къиIукIырэ ныдэлъф мэкъамэхэу ахэр къысщыхъугъэх, гум нэсых, лъым щыщых зыфаIорэм фэдэх. Ахэм Iоф адэзышIэгъэ Гокхъан телефонкIэ сыфытеуи гущыIэгъу сыфэхъугъ. Хэхэс адыгэхэм аухъумэгъэ ныдэлъфыбзэкIэ игуапэу ар къыздэгущыIагъ. Ар къызкIыхэзгъэщырэр кIэухым нэсырэм къыгурыIожьыщт.

Лъэпкъ орэдым фэщагъэу Тыркуем, Иорданием, хэкужъым ащаусыгъэ орэдэу Гокхъан къыIэкIахьэщтыгъэхэр копие ышIыхэзэ ыугъоижьыщтыгъ. Ащ дакIоу Тыркуем ипщынэлъэ мэкъамэхэмкIэ пщынэеоным зыфигъасэщтыгъ. 2006-рэ илъэсым апэрэ альбомэу «ОрэдыIуакIо» зыфаусыгъэр лъэпкъ мэкъамэм фэщэгъэ купым хэтхэмкIэ къызэдыдагъэкIыгъ.
— «Хэхэс» зыцIэ альбом зэныбджэгъухэмкIэ къыдэдгъэ­кIынэу нэужым итхъухьагъ, — къеIуатэ Гокхъан, — ау еплъыкIэхэмкIэ тызэтефагъэп, ыкIэм Iофыр нэдгъэсыгъэп. Сэ ижъырэ орэд къэIуакIэм сытет, сигъусагъэхэр джырэ орэд къэIуакIэм тетэу альбом къыдагъэ­кIынэу фэягъэх. Налщык сыкIуи, Iутыжъ Анзор, Иуан Бетал, ФакIо Ромэ сигъусэхэу альбомыр ыкIэм нэзгъэсыгъ. Истамбыл дэтэу Тыркуем ис лъэпкъ зэфэшъхьафхэм яорэдхэр къыдэзыгъэкIырэ фирмэ цIэрыIом секIолIагъ. Ащ альбомыр къыщыдэзгъэкIыгъ.
Зыфежьэрэ Iофыр джащ фэдэу кIэ­ухым нигъэсэу есагъ. Мерэм Гокхъан мызэу, мытIоу Адыгеим щыIагъ, Бэрзэдж Убых, Едыдж Гушъау ишъэогъу шъыпкъэх. 2010-рэ илъэсым Налщык зигъази илъэсиблырэ щыпсэугъ, а уахътэм орэдыIуабэмэ нэIуасэ ащыфэхъугъ. Зэлъа­шIэрэ музыкантэу, шыкIэпщынаоу, адыгэ-абхъаз мэкъамэхэм ыкIи къа­- шъо­хэм ятеатрэу «Бзабза» ихудожественнэ пащэу Еуаз Зубер имэкъамэхэр ритыгъэх. Пщынэо цIэрыIоу Лосэнэ Тимур иконцертхэм ахэлэжьагъ. Ащ иальбомитIу Тыркуем къыщыдагъэкIынымкIэ IэпыIэгъу фэхъугъ. 2018-рэ илъэсым ЛIыбзыу Аслъан къыригъэблагъи Краснодар иконцертэу щыкIуагъэм хигъэлэжьагъ.
— Налщык сыщыIэу «Хэхэс» зыфиIорэ альбомым иятIонэрэ едзы­гъо згъэхьазырыгъ, — къыпедзэ­жьы Гокхъан. — Тыркуем сыкъызэкIожьым, сыздэлэжьэрэ фирмэм альбомыр къыщыдэз­гъэкIыгъ. Мыщ къыдэхьагъэу «Жансурэт игъыбзэ» къэзыIуагъэр тырку орэдыIо цIэрыIоу Шеввал Сам. Тыркуем щыпсэущтыгъэ пщынэо цIэрыIомэ ащыщэу Тыжъ Илкъай Мые­къуапэ щыпсэун гухэлъ иIэу итхылъхэр ыгъэхьазырхэзэ, машинэ зэутэкIым хафи идунай игъонэмысэу ыхъо­жьыгъ. Нэужым Тыжъ Илкъай ыцIэкIэ Мые­къуапэ хьакIэщ зэрэщашIырэр зысэшIэм, си­амалкIэ сэри сыхэлэжьэнэу исхъухьагъ. Сиальбомхэм акIэсхыгъэ ахъщэр, ащ нэмыкIэу зигугъу къэсшIыгъэ орэдыIо цIэрыIоу Шеввал Сам къыхэзгъэлажьи Къайсырэ щызэхэсщэгъэ концертым къы­хэкIыгъэ ахъщэри хьакIэщым ишIын пэIуагъэ­хьанэу ястыгъ.
Ащ фэдэу лъэпкъ мэкъамэхэм афэщагъэу, адыгэ орэдхэм ятхыжьын ыуж итызэ зэрихьылIагъэ чIыпIэм ыгу ымы­штэу, мытэрэзэу щилъэгъугъэм Гокхъан игукъэкI къыгъэущыгъ.
— Синыбджэгъу горэм ыдэжь сихьагъэу ясабый французыбзэкIэ къаIорэ кушъэ орэдым рагъэдэIузэ зэрэхагъэчъыерэм сырихьылIагъ. «Шъо французыбзэр шъошIа? Сыд пае шъуисабый французыбзэкIэ къаIорэ кушъэ орэдым ежъугъэдэ­Iурэ?» — сяупчIыгъ. «Французыбзэр тшIэрэп, ау ар сабыим ицIыкIугъом зэхихызэ чъыемэ, ины зыхъукIэ нахь псынкIэу зэригъэшIэнба..», — къысаIуагъ. Ахэм язакъоп, тыркубзэкIэ, инджылызыбзэкIэ кушъэ орэдхэм синыбджэгъубэхэм ясабыйхэр арагъэдэIухэзэ зэрэхагъэчъыехэрэм сыщыгъозагъ. Джэуапэу зэхэсхы­гъэр сыгу ыштагъэп, сабыим иныдэ­лъфыбзэкIэ къушъэ орэд къы­фэпIон фае, лъэпкъ зэхашIэр ар къы­щежьэ. Адыгэ кушъэ орэдхэр тестхэни альбом къыдэзгъэкIынэу джащ дэжьым исхъухьагъ.
Пандемием илъэхъан Iофым пэрыохъу къыфэхъугъ. Истамбыл дэт студиеу Гок­хъан зыдэлажьэщтыгъэм иIофшIэн зэпигъэунэу хъугъэ. 2023-рэ илъэсым Гок­хъан игухэлъ къыфигъэзэжьыгъ. Тыркуем – Къайсырэ, Дюзджэ, нэмыкI чIыпIэхэм къащиугъоигъэ кушъэ орэдхэм анэмыкIэу Къэбэртэе-Бэлъкъарым зыфи­гъэзагъ, журналистэу Шыбзыхъу Астемыр Iэпы­Iэгъу къыфэхъуи орэдыбэ къыфигъэ­хьыгъ. ЗэлъашIэрэ къэбэртэе тхакIоу, усакIоу, фольклористэу Къэрдангъушъэ Зэрамыку ыугъоижьыгъэ кушъэ орэдишъэм ехъу джащ фэдэу Гокхъан къыIэкIэхьагъэх.
— Зэрамыку тыритхэгъэ кушъэ орэдхэр жъы дэдэхэу, гущыIэхэри, мэкъамэхэри гурыIогъуаехэу щытыгъэх. 1960 — 1970-рэ илъэс­хэм Черкесскэ, Баксан, Адыгеим къащиугъоижьыгъэ кушъэ орэдыгъэх ахэр. Нанэхэм акIэрысэу къытхыжьыгъэх. Анкара щыпсэурэ Гъут Эрдогъан сиIэпыIэгъоу ахэр зэдгъэ­фэжьыгъэх. Ащ охътабэ тедгъэкIо­дагъ. «Орэдхэр сэ къэсIона, хьаумэ нэмыкI орэдыIохэм къязгъэ­Iонха?» сIуи, бэрэ сегупшысагъ. Сэ зы орэд къэсIонэу, адрэхэр бзылъфыгъэ макъэхэмкIэ тырязгъэтхэнэу тесыубытагъ. Мэ­къамэхэм садэлажьэ зэхъум музыкальнэ Iэмэ-псымэхэм ащыщэу згъэфедагъэхэр Iэпэпщы­нэрэ шыкIэпщынэрэ ныIэп, сыда пIомэ ахэр кушъэ орэдым нахь къекIухэу, ижъырэ адыгэ мэ­къэмэ шъыпкъэр къатэу слъытагъэ. ЕтIани сызэгупшысагъэр — мэкъамэм сабыир хигъэчъыен фай. Ащ фэдэу студием тычIэтэу, орэдхэм ащыщ теттхэзэ, сыхэчъыенэу хъугъэ. Синыбджэгъухэр сэмэр­къэухэзэ, «Уигъэ­чъыягъэмэ, джар кушъэ орэд шъыпкъ!» къысаIуагъ.
Альбомэу къыдагъэкIыгъэм кушъэ орэдхэр адыгабзэкIэ ыкIи абазыбзэкIэ тыратхагъэх. Ежь Гокхъан къыIогъэ кушъэ орэдыр къыфэзыIощтыгъэр янэ­жъэу (ятэ ян) Щэфкат Жэткер – абазэмэ ащыщ, ыцIэр «Мэжэй, мэжэй…» («Мэчъые, мэчъые»). Гокхъан къэбэртэябзэкIэ къызэриIорэм фэдэу къыхэтэуты:
Лэу, лэу, лэу, лэу,
Лэу, лэу, сидахэ,
Лэу, лэу, сидышъэ,
Лэу, лэу, лэу, лэу.
2 къеIожьы:
Мэжэй, мэжэй, мэжэй, мэжэй,
Дэхэ цIыкIур мэжэижь,
Синэху цIыкIур мэжэижьри,
Зигъэдахэу мэжэижь.
Лэу, лэу, лэу, лэу,
Лэу, лэу, сишъабэ,
Лэу, лэу, сигуаго,
Лэу, лэу, лэу, лэу.
2 къеIожьы:
Мэжэй, мэжэй, мэжэй, мэжэй,
Тхъэгъо цIыкIур мэжэижь,
Мэзэ нэгур мэжэижьри,
Зигъэшъабэу мэжэижь.
2 къеIожьы:
Мэжэй, мэжэй, мэжэй, мэжэй,
Нагъо цIыкIур мэжэижь,
Мэзэ нэгур мэжэижьри,
Зигъэшъабэу мэжэижь,
Лэу, лэу, лэу, лэу…

— Адыгэ кушъэ орэдхэр – Хьажкъасым Тулин, Къошый Мехьтап, Нажэ Беррин; абазэ кушъэ орэдхэр – Садзба Сэбэхьат, Къымза Селда къязгъэIуагъэх, — Гок­хъан орэдыIомэ ацIэ къыриIуагъ. — Альбо­мым игъэкIэрэкIэнкIэ, сурэтхэм яшIынкIэ IэпыIэгъу къысфэхъугъэр Хьахъу­пашIэ Астемыр. Джащ тетэу альбомыр къыдэкIынэу хъугъэ. Джы сшIэрэ ыкIи сымы­шIэрэ цIыфхэм ясабыйхэр къыдэдгъэкIыгъэ альбомым дэт кушъэ орэдхэмкIэ зэрагъэчъыехэрэм видеохэр атырахыхэшъ къысфагъэхьых. Тисабыйхэр адыгэ кушъэ орэдхэмкIэ зэрагъэчъыехэрэр лъэшэу сигуапэ мэхъу. Ащ нахь осэшхо зиIэ горэ щыI Iоу сшIэрэп.
Хэхэс тилъэпкъэгъухэу, Мерэм Гокхъан фэдэхэу лъэпкъ гулъытэ зиIэхэм яхьатыркIэ лъэпкъ хъарзынэщым иугъоин адыгэхэр зыщыпсэурэ IэкIыб къэралыгъо пстэуми ащэкIо, лъэпкъ кIэныр рагъэкъу­жьы, къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм къанэсыжьы. Дунэе хъарзынэщым изы Iахьэу хэуцо.
«Сикъарыу къыхьымэ, лъэпкъ орэдхэр зытет альбомхэм якъыдэгъэ­кIын лъызгъэкIотэщт», — къытиIуагъ ащ тизэдэгущыIэгъу икIэухым. Тхьэм къыдегъэхъу.
Тэу Замир.