Джыракъые кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм чIыопсым икъэухъумэн фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр бэрэ щызэхащэх. Ащ кIэщакIо фэхъугъ илъэс 40-м ехъугъэу лэжьэрэ, шъхьэкIафэ зыфашIырэ кIэлэпIоу ЖакIэмыкъо Сарет.

ИIофшIэн зэрифэшъуашэу зэригъэцакIэрэм фэшI Сарет щытхъуцIэхэр, тын зэфэшъхьафхэр къыфагъэшъошагъэх. «Адыгеим икIэлэпIу анахь дэгъу» зыфи­Iорэ щытхъуцIэр ащ къыдихыгъ, лъэпкъ проектэу «Гъэсэныгъэм» къыхиубытэу зэхащэрэ зэнэкъокъумэ апэрэ чIыпIэхэр къащихьыгъ, «Урысыем ичIыопс икъэ­ухъумэн» зыфиIорэ бгъэхалъхьэр Москва къыщыфагъэшъошагъ, Адыгеим гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ ищытхъу тхылъхэр къыратыгъ.
Ащ интернет-сайтхэм нэкIубгъохэр ащыриIэх, ахэм иIофшIагъэхэр, иIоф­тхьабзэхэм ащигъэфедэрэ слайд-лъэтегъэуцохэр къарегъахьэх, кIэлэпIу интернет сообществэм иIофшIэн чанэу хэлажьэ. Ар гъогушхо къэзыкIугъэ, непэрэ мафэм диштэрэ кIэлэпIу. Мы мафэхэм кIэлэпIу пэрытым дэжь тыщыIагъ, гущыIэгъу тыфэхъугъ.
— Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим фэсакъын­хэм кIэлэцIыкIухэр фэтэпIух, апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу шIулъэгъу ащ фыряIэным фэтэгъасэх. Щагум идэхагъэ ахэм аIэ илъ. Чъыг цIыкIухэу дгъэтIысхьагъэхэм ахэр алъэплъэх, псы кIакIэ. Сабыим иIахь IофшIагъэм хэлъ зыхъукIэ, ащ къыкIэкIуагъэм нахь фэсакъы. Джащ фэдэу бэмышIэу проект- зэнэкъокъоу «ЧIыопсым икъэбзэныгъэ — цIыфым ипсауныгъ» зыфиIорэр зэ­хэтщэгъагъ, ащ кIэлэцIыкIухэм янэ-ятэ­хэр ягъусэу бэ хэлэжьагъэр, гукъэкIэу яIэхэр дгъэшIагъо икъугъ. Унагъо пэпчъ къэгъагъэу къагъэкIыхэрэм ащыщхэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм къызахьым, чъыг­хэ­тэ псау идгъэкъугъ, — еIо тигущы­Iэгъу.
КIэлэцIыкIухэм ащ фэдизэу ашIо­гъэ­шIэгъонэу Iофтхьабзэм хищэнхэ зэрилъэ­кIырэр дгъэшIагъо икъугъ.
— Тхылъ Плъыжьым илъэтегъэуцо тиIагъ. Ащ къыдыхэлъытагъэу ушэтын IофшIэнхэр тшIыгъэх. КъэкIырэ къэгъагъэхэр, уцхэр ыкIи хьаIухэр зыфэдэхэр, зэрэзэтекIыхэрэр, тикъуаджэ къыщыкI­хэрэр, ахэр анахь зыдэщыIэхэр, ахэм язытет, кIодыжьынкIэ щынагъохэр, анахь узылъыплъэн фаеу ахэтхэр дгъэунэфыгъэх. Ахэр илъэс къэс щагум щытэуплъэ­кIух, гухэкI нахь мышIэми, ыпэкIэ дгъэ­унэфыгъэ къэгъэгъэ ыкIи уц лъэпкъ зэфэшъхьафхэр бэкIэ нахь макIэ хъугъэхэу е кIодыжьыгъэхэу къычIэкIы. Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэн мэхьанэу иIэр нэбгырэ пэпчъ къыгурыIон фае. Сабыир цIыкIузэ ар зыгурымыIокIэ, ащ пылъыщтэп, — еIо Сарет.
Сарет иIофшIапIэ ищыIэныгъэ ызыныкъо щыкIуагъ, арэу щытми, иунагъуи зэкIужь, Iэдэб илъ. ИкIалэхэу Руслъанрэ Бислъанрэ унэгъо дахэхэр ашIагъ, къорэлъфитф иI.
— БэмышIэу къэгъэгъэ хьалэмэтэу орхидеям тылъыплъэныр едгъэжьагъ. Къэгъагъэхэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэу щыIэхэм сакъыфеджагъ, нэрылъэгъоу къэгъэгъэ гъугъэхэм яколлекциехэр дгъэ­федагъэх. Орхидеям идэхагъэ фэшъхьафэу «зэрэIушыри» тылъыплъэзэ къыхэдгъэщыгъ. ЧIыгум къызыхэкIырэм къыщегъэжьагъэу окIодыжьыфэкIэ къэгъагъэр хьаIухэм «адэпсэу», зыр зыщыкIэрэмкIэ адрэр къыдэIэпыIэ, яшIуагъэ зэрагъэкIыжьы. Щысэ: хьаIухэр минералхэмкIэ, псымкIэ, щыгъумкIэ орхидеям дэгуащэх, ежь хьаIухэм ящыкIагъэр аIэкIегъахьэ. КIэлэцIыкIухэр къэгъагъэм псэ зыпыт сабыим фэдэу дэзекIох, — къыIотагъ Сарет.
Джыракъые кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэу Къэгъэзэжь Сарет кIэлэпIум цIыфыгъэ хэлъэу, ыгу етыгъэу иIоф зэригъэцакIэрэм игугъу къытфишIыгъ.
— Сарет рихьыжьэрэ IофтхьабзэхэмкIэ апэрэ IэпыIэгъоу ыгъотырэр сэры. Ащ гукъэкI хьалэмэтэу ышIыхэрэм ягъэ­цэкIэнкIэ амалхэр къэтэгъотых. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэмкIэ гъэсэныгъэ-пIуныгъэр апшъэу зэрэщытыр къэзыушыхьатырэ Iофым шIыкIэ шIагъоу кIэлэпIум къыфиугупшысыгъэм сабыйхэри ны-тыхэри егъэразэх. ЧIыопсым икъэухъумэн игъусэу ащ адыгэ шэн-зэхэтыкIэхэм фэгъэсэгъэнхэми мэхьанэ реты. Уна­гъом ихабзэ цIыфэу ащ исхэм яIэшIагъ, кIэлэпIум сабыйхэм яакъылрэ ягупшысэрэ къакIэкIорэ гъэсэныгъэм ишапхъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм тырегъахьэх. Шъхьэ­кIэфэныгъэр, адыгагъэр, зэгурыIоны­гъэр зыщагъэлъэпIэрэ адыгэ чылэм къыдэкIырэ ныбжьыкIэмэ лъэпкъыр зэрыгушхорэ цIыфхэр къахэкIыщтых, — хигъэунэфыкIыгъ Къэгъэзэжь Сарет.
Лъэпкъ зэфэшъхьафмэ къахэкIыгъэ сабыйхэм адыгэ шэн-хабзэхэри, нэ­мыкI лъэпкъмэ яхэбзэшIухэри зэраригъэшIэщтым Сарет пылъ. «Си Адыгей», «Адыгэ шъуашэр», «Адыгэ быракъыр», «Адыгэ къашъохэр» зыцIэ ыкIи нэмыкI Iофтхьабзэхэр Сарет зэхещэх. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм я Хэгъэгу шIу алъэгъоу, Iэдэбхэу, гъэсагъэхэу хъунхэм яублапIэр унагъомрэ кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэмрэ. Ар къыгурыIозэ, кIэлэпIум иIоф­шIэн ны-тыхэр къыхегъэлажьэх.
НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Лъэпшъыкъо Фатим.

Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.