Iоныгъом иапэрэ маф, 1976-рэ илъэс. Тыгъэр къепсы, мэфэ ошIу. Козэт еджапIэм мэфэкI линейкэр щэкIо. Апэрэ классым кIощт кIэлэеджакIохэр гъэкIэрэкIагъэх, ягушIогъошху.

Джэнэ плъыжь зыщыгъэу, дышъэшъо шъхьацыр зытелъ пшъэшъэжъые цIыкIур ахэм акIырэплъы, яхъуапсэрэм фэдэу щыт. ЫкIыбкIэ ащ кIэлэегъаджэр къекIуа­лIэ ыкIи къеупчIы:
— Сыд, ори уеджэ пшIоигъуа?
— Ары, лъэшэу сыфай, — къыреIожьы пшъэшъэжъыем.
— Дэгъу, зэ тегъэплъ ащыгъум, — кIэ­лэегъаджэм пшъэшъэжъыер апэрэ классым чIэхьэрэ сабыймэ ахигъэу­цуагъ.
Пшъэшъэжъыем джыри илъэсих ыныбжьыгъэп.
Ны-тымэ кIэлэегъаджэм изекIуакIэ сэмэркъэукIэ алъытэгъагъ. Ау къызэрэ­чIэкIыгъэмкIэ, ащ ишъыпкъагъ.
— А мафэм еджапIэм сычIэхьагъ, — къеIотэжьы Ацумыжъ МулиIэт. — Сэ къуаджэу Козэт сыкъыщыхъугъ. Сятэу ЛIышэ Заурбэчрэ сянэу Нэфсэтрэ мэпсэуфэхэ сикIэгъэкъоныгъэх, сиупчIэжьэгъу­гъэх. ЦIыф дэгъухэр сэ сигъашIэм синасып къыхьыгъэх. Сиапэрэ кIэлэегъаджэу хъугъэр джа сабыймэ сахэзыгъэуцогъэгъэ бзылъфыгъэр — Гъыщ Сар Сулейман ыпхъур ары.
КIэлэегъаджэу сиIагъэх ЛIышэ Рус­лъан Хьамедэ ыкъор, ЛIышэ Щамсэт ЗекIошыу ыпхъур, Мэхъош Зурет Махьмудэ ыпхъур, Ягъумэ Нэфсэт Рэмэзанэ ыпхъур, Ягъу­мэ Аминэт Теуцожь ыпхъур, Ягъумэ Сарет Мосэ ыпхъур ыкIи нэмыкIхэр. ШIэныгъэ дэгъу сагъэгъотыгъ, ахэм яшIуагъэкIэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр шIу слъэгъугъэ ыкIи гъэхъагъэхэр сшIынхэ слъэкIыгъэ. Непэрэ мафэм нэс фэба­гъэу ыкIи шIулъэгъоу сикIэлэегъаджэмэ къысатыгъэр зэхэсэшIэ. 1984-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэегъэджэ училищыр къэсыухыгъ ыкIи Натыхъое ублэпIэ еджапIэм сагъэкIуагъ. А илъэс дэдэм Адыгэ къэралыгъо университетым илъэпкъ факультет заочнэу сычIэхьажьыгъ. КIэлэцIыкIумэ Iоф адасшIэу езгъэжьагъ.
Илъэс 18-рэ Iоф сшIагъэу щытыгъ, апэрэ уахътэм къиныгъэ, сыушъэфырэп. СэркIэ ошIэ-дэмышIэу хъугъэ гъэсэныгъэм ицIыф шъхьаIэу щытыгъэ Едыдж Казбек Къымчэрые ыкъом еджапIэм щыкIогъэ Iофтхьабзэм тыщызэIукIагъэу «Сыд еджапIэм щызэблэпхъущтыгъэр фит уашIыгъагъэемэ?» ыIуи къызысэупчIым.
Семыгупшысэу джэуапыр естыжьыгъ:
— ЕджапIэр зэрэдгъэплъырэ пхъэхэр коридорым темылъынхэу дэпкъыр зэфэс­шIыщтыгъэ.
ГъэсэныгъэмкIэ отделым ипащэ кадровикым зыфигъэзагъ ыкIи гушIозэ риIуагъ:
— Джары, Мэдин, зэхэпхыгъа?
— Джыри сыд? — къысэупчIыгъ пащэр.
— Шъхьангъупчъэхэри джэхашъори зэблэсхъущтыгъэх, еджэпIэ чэури зэтезгъэпсыхьажьыщтыгъэ.
Пащэхэр разэхэу кIожьыгъэх, бэ темышIэу сишIоигъоныгъэхэри къысфагъэцэкIагъэх.
ЗэкIэмкIи илъэс 35-рэ хъугъэ кIэлэ­егъаджэу сызылажьэрэр, зэ нэмыIэми сыкIэгъожьэу къыхэкIыгъэп
1997-рэ илъэсым къыщыублагъэу джырэ уахътэм нэс адыгабзэмрэ литературэмрэ поселкэу Отраднэм щясэгъэ­хьы. Илъэситфым къыкIоцI еджэн-гъэсэныгъэ IофшIэнымкIэ пащэм игодзэ IэнатIэ дэсхьыгъ.
2020-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу еджапIэм ипащэ гъэсэныгъэ IофшIэнымкIэ сыригуадзэу сэлажьэ, гъэсэныгъэмкIэ ГъэIорышIапIэм испециалист шъхьаIэу Жанэ Марзет ситхьаматэу сиIофхэр сэгъэцакIэх.
Район ГъэIорышIапIэм гъэсэныгъэмкIэ иотдел ипащэу Хьаткъо Сариет Бэчмызэ ыпхъум иIофшIагъэмэ сакIырэплъы, сиIофшIэгъухэми щысэ атесэхы.
Непэ еджапIэм ипащэр Алейникова Наталья Виктор ыпхъур ары – кIэлэегъэ­джэ ыкIи зэхэщэкIо дэгъу. Пэщэ IэнатIэр бгъэцэкIэн закъом укъыщыуцуныр ащ къыригъэкIурэп, мафэ къэс сэнэхьатым хэшIыкIэу фыриIэм зэрэхигъэхъощтым, Iофыр нахьышIу зэришIыщтым пылъ.
МулиIэти IэпэIэсэныгъэ зиIэ кIэлэегъа­джэу щысэ зытырахыхэрэм ащыщ хъугъэ.
Илъэс пчъагъэхэм къакIоцI Ацумыжъ МулиIэт ыгъэсагъэхэм адыгабзэмкIэ муниципальнэ ыкIи шъолъыр олимпиадэ­хэм текIоныгъэхэр къащыдахыгъ.
«Фестивальхэу, олимпиадэхэу сызхэлэжьагъэхэр къэпчъыжьыгъуаех, — лъе­гъэкIуатэ игущыIэ кIэлэегъаджэм, — 2006-рэ илъэсым лъэпкъ проектэу «Гъэ­сэныгъэм» къыдилъытэрэ зэнэкъокъоу «КIэлэегъэджэ анахь дэгъу» зыфиIорэм сыхэлэжьагъ. Зэфэхьысыжьхэр зашIыхэм, Тэхъутэмыкъое районым анахь дэгъуиплIэу къыщыхагъэщыгъэмэ сэри сахэ­фагъ, Шъэумэн Хьазрэт ежь ышъхьэкIэ Щытхъу тхылърэ сомэ мини 100 зырызрэ къытитыгъагъ.
Мы зэнэкъокъум апэ сызхэлэжьэгъагъэр 2003-рэ илъэсыр ары. Ащыгъум зи чIыпIэ къэсхьыгъагъэп, ау сиIофшIэн хэхъоныгъэхэр фэсшIынхэмкIэ ишIуагъэ къысэкIыгъагъ. Ащ ыуж илъэсищ тешIагъэу етIани а зэнэкъокъум сыхэлэжьэгъагъ ыкIи ятIонэрэ чIыпIэр къэсхьы­гъагъ».
Джа джэнэ плъыжь зыщыгъыгъэ пшъэ­шъэжъые цIыкIоу зыныбжь имыкъугъэу еджапIэм аштэгъагъэм гъэхъэгъэшхохэр иIэхэу, Нэтыхъуае зэрыгушхорэ цIыфэу хъугъэ. Ар апшъэрэ категорие зиIэ кIэлэ­егъадж, еджапIэм ипащэ гъэсэныгъэ IофшIэнымкIэ игуадз, адыгабзэр арегъэ­хьы. КIэлэегъаджэм ренэу Iоф зыде­шIэжьы, технологиякIэу ыкIи методикакIэу къежьэхэрэм ынаIэ атырегъэты, ахэр иIофшIэнкIэ зэригъэфедэщтхэм ыуж ит, мастер-классхэр, зэIухыгъэ урокхэр зэхе­щэх.

Ацумыжъ МулиIэт ежь иметодики егъэфедэ, илъэс пчъагъэхэм IофшIэкIэ амалэу зэIуигъэкIагъэм, шIэныгъэу иIэм къапкъырыкIызэ кIэлэеджакIохэм предметыр нахь гурыIогъошIу зэрафэхъущт шIыкIэхэр къегъотых. КIэлэцIыкIухэм хъызмэтшIапIэхэр аригъэлъэгъухэу, производствэр зэрэзэхэщагъэр аригъашIэу бэрэ мэхъу, ары пэпчъ адыгабзэм имэхьанэ, ар пшIэным шIуагъэу пылъыр агурегъаIо. «ЗэкIэми адыгабзэр къя­шIэкIыгъэн фаеу сэлъытэ», — еIо кIэлэ­егъаджэм.
Сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэегъаджэр ыкIи гъэсакIор Дунэе шIэныгъэ-практическэ конференциехэм ахэлажьэ, адыгабзэм игумэкIыгъохэр, ащ икъэухъумэн фэгъэхьыгъэ Iофыгъохэм ахэгущыIэ, шIыкIэхэмкIэ адэгуащэ. Олимпиадэхэм ыкIи нэмыкI зэнэкъокъухэм осэшIэу ахэтэу мэхъу, районым ибзылъфыгъэхэм я Совет хэхьэ, Тэхъутэмыкъое телевидениеми чанэу Iоф дешIэ.
КIэлэеджакIохэм ядунэееплъыкIэ зыригъэушъомбгъу шIоигъоу зэлъашIэрэ цIыфхэр бэрэ еджапIэм ащ къырегъэблагъэх, зэIукIэгъу гъэшIэгъонхэр зэхещэх.
Ацумыжъ МулиIэт охътабэ IофшIэным тырегъэкIуадэ, ау ащ пае къэмынэу иунагъо щыгъупшэрэп, а лъэныкъомкIи щысэшIоу щыт.
Нэтыхъуае IофшIэныр щыригъэжьэгъэ къодыеу ишъхьэгъусэ хъугъэ Ацумыжъ Юрэ IукIагъ. Мары илъэс 30-м къехъу­жьы­гъэу ахэр зэгъусэхэу щыIэныгъэм игъогу рэкIох. Япшъашъэу Анжелэ еджагъ, унагъуи ышIагъ. Анжелэ гурыт еджапIэр тыжьын медалькIэ къыухыгъ. Зы гъэ горэм МулиIэт унашъо къыфашIыгъагъ дэгъу дэдэкIэ еджэрэ нэбгыритф ИлъэсыкIэ елкэу Кремлым щагъэуцугъэм ыщэнхэу, ахэм ежь ипшъашъи ахэтыгъ. Алъэгъугъэм, къадэхъугъэм ыгъэрэза­гъэхэу, гукъэкIыжь дахэу ар къафэнагъ, уахътэу къэлэ шъхьаIэм щагъэкIуагъэм агухэр лъэш дэдэу къыIэтыгъагъэх.
Анжелэ Цуякъомэ яныс, исэнэхьаткIэ экономист, Тэхъу­тэмыкъое районым и МФЦ специалист шъхьаIэу щэлажьэ. ПшъэшъитIурэ зы шъэожъыерэ епIух.
— Сянэ сэркIэ мэлэIич, сыкъеухъумэ, сипшъэшъэгъу ыкIи сикIэгъэкъон. Ар ренэу сигъус, къызгот. Сянэ-сятэмэ лъэшэу сафэраз, ахэр ары сабыигъо насыпи щыIэкIэ дахи къысэзытыгъэхэр. Ахэр зэрэсиIэхэр насыпыгъэшху, — къе­Iуатэ пшъашъэм.
IофшIэным зищыIэныгъэ езыпхырэм осэшIу къыфашIэу хабзэ. Ацумыжъ МулиIэт Заурбэч ыпхъум Щытхъу тхылърэ бгъэхалъхьэрэ иIэр гъунэнчъ.
Аужырэ илъэси 4 — 5-р пштэмэ, Урысые Федерацием гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ, Адыгэ къэралыгъо университетым, «Гъэсэныгъэм и Академие 2021-рэ» зыфиIорэм ясертификатхэр къыфагъэшъошагъэх, Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэ тедзэ ягъэгъотыгъэнымкIэ и Гупчэ ищытхъу тхылъхэмрэ исертификатхэмрэ, нэмыкI­хэри къылэжьыгъэх.
«АдыгабзэкIэ зэхэщэгъэ видеоурокыр» зыфиIорэ республикэ зэнэкъокъум хэлэжьэнымкIэ МулиIэт IэпыIэгъу къыфэхъу­гъэр районым гъэсэныгъэ тедзэ ягъэгъо­тыгъэнымкIэ и Гупчэ иIофышIэу Зоя Гусаровар ары. Урокыр адыгабзэкIэ агъэхьазырыгъагъ ыкIи районыр респуб­ликэм дэгъу дэдэу къыщагъэлъэгъон алъэкIыгъ — апэрэ чIыпIэр ыкIи шIухьафтынэу телевизор къаратыгъ.
IэпэIэсэныгъэшхо зэрэхэлъым, Iоф­шIэкIэ дэгъу къызэригъэлъагъорэм ыкIи къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр зэригъасэрэм афэшI «УФ-м гъэсэныгъэмкIэ иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэ щытхъуцIэр Ацумыжъ МулиIэт къыфагъэшъошагъ.
«КIэлэегъаджэр зэрыпагэрэр икIэлэ­еджакIохэр, чылапхъэу раутыгъэр къызэрэкIырэр ары», — ыIощтыгъ Д. Менделеевым.
Ащ фэдэу МулиIэт иIэр бэ. Ащ икIэлэеджэкIуабэ илъэс зэфэшъхьафхэм зэнэкъокъухэм ыкIи олимпиадэхэм ащытекIуагъэх.
Ацумыжъ МулиIэт ицыхьэ телъ икIэлэеджакIохэм аригъэгъотыгъэ шIэныгъэ­хэр къазэрашъхьэпэщтхэм, щыIэныгъэм чIыпIэ дэгъу зэрэщагъотыщтым.
АкIэгъу Разыет.
Сурэтхэр: Ацумыжъ МулиIэт ихъарзынэщ.