Адыгэ-абхъаз литературнэ фестивалэу «Рыфабгъо иусэ сатырхэр» зыфиIорэр мэлылъфэгъум иаужырэ мафэхэм Адыгеим щы­кIуагъ. Ар тишъолъыр щызэхэщагъэ хъуныр зыпшъэ дэкIыгъэр республикэм ибзылъфыгъэхэм я Союз.

Фестивалыр зигукъэкIыр ыкIи лъапсэ фэзышIыгъэр Къэ­бэртэе-Бэлъкъар Республикэм къыщыдагъэкIырэ гъэзетэу «Горянка» зыфиIорэм иредактор шъхьаIэу, усакIоу ыкIи журналистэу Къаныкъо Зарин.
Фестивалым изэхэщакIо зэ­рэ­рихъухьагъэу, зыщашIырэ чIы­­пIэм ыцIэкIэ ащ еджэх. ГущыIэм апе, гъэрекIо ар Абхъаз Республикэм щыкIуагъ ыкIи «Рифмы на Рице» зэреджагъэ­хэр. Ащ Адыгеим ыцIэкIэ хэлэжьагъэх журналистхэу ТIэшъу Светланэ, ХьакIэмызэ Сусанэ, Тэу Замирэ, усакIоу Шъэфрыкъо Адам, «Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэу МэщлIэкъо Саидэ. Ар игъэкIотыгъэу къыхэтыутыжьыгъагъ. Абхъаз усакIоу ыкIи журналистэу Дмитрий Габелиа итворческэ пчыхьэзэхахьэ Адыге­им щыкIонэу пхъэдз шIыкIэмкIэ фестивалым икIэух ща­гъэнэфэгъагъ. Ары мызыгъэгум гъэцэкIагъэ хъугъэр.

Фестивалым иапэрэ мафэ Дмитрий Габелиа итворчествэ фэгъэхьыгъэ зэхахьэ АР-м и Лъэпкъ тхылъеджапIэ щыкIуагъ. Творческэ объединениеу «Ошъа­дэм» иартистхэу Нэгъой Заур, Шэуджэн Лианэ ыкIи ЛIыбзу Шан ижъырэ адыгэ мэкъамэхэм­кIэ пчыхьэзэхахьэр къызэ­Iуа­хыгъ. Ар зезыщагъэр АР-м иза­служеннэ журналистэу ТIэшъу Светлан. Дмитрий Габелия пстэу­ми нэIуасэ ащ афишIыгъ.
Дмитрий Габелиа илъэс 38-м ит. Абхъаз Республикэм и Очамчир район ит къуаджэу Джал къыщыхъугъ. Абхъаз къэ­ралыгъо университетым тари­хъымкIэ ифакультет къыухыгъ. «НыбжьыкIэхэм яуахът» зыфи­Iорэ абхъаз движением итхьамэтагъ. Гъэзетэу «Единая Абхазия» зыцIэм икорреспонден­тыгъ, нэужым иредактор шъхьаIэ иIэ­натIэ ыгъэцэкIагъ, 2012-рэ илъэсым щыублагъэу журналэу «Алашара» («Свет») поэзиемкIэ иотдел иредактор. 2010-рэ илъэ­сым щегъэжьагъэу иусэхэр, итхыгъэ зэфэшъхьафхэр къыз­дэхьэрэ тхылъхэр Сыхъум къы­щыхаутых. Абхъазым итхакIохэм я Союз хэт. Темыр Кавказым итхэкIо ныбжьыкIэхэм язэхахьэу 2009-рэ илъэсым Мыекъуапэ щыкIуагъэм, Абхъазым итха­кIохэм я Союз илIыкIоу тхэкIо ныбжьыкIэхэм яапэрэ Дунэе форумэу 2011-рэ илъэсым Моск­ва щыIагъэм ахэлэжьагъ.
Абхъаз усэкIо ныбжьыкIэу Абзагу Колбая игъусэу Дмитрий Габелиа Адыгеим къэкIуагъ. Ащ итворческэ пчыхьэзэхахьэ фестивалым хэтэу Адыгеим зэрэщызэхащэрэр зешIэм, Адыгеим къеблэгъагъ ащ ишъэогъу шъып­къэу, ыгъэблагъэу Къэрэщэе-­Черкес Республикэм иусэкIо цIэрыIоу Чэнджэшъэо Артур. ГъэрекIо Абхъазым щыкIогъэ фестивалым хэлэжьагъэхэмкIэ Адыгеим щыкIогъэ едзыгъом изэхэщэн кIэщакIо тызэрэфэ-хъу­гъэм имызакъоу, тшъхьэкIэ ты­хэлэжьэнэу хъугъэ. Абхъаз уса­кIом итворчествэ ашIогъэ­шIэ­гъэнэу пчыхьэзэхахьэм хэ­лэ­жьа­гъэх шIэныгъэлэжьхэр, журналист­хэр, усакIохэр, гъэсэныгъэм, культурэм ащыла­жьэхэрэр.

Адыгеим ибзылъфыгъэхэм я Союз итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт ыкIи ащ игуадзэу Натхъо Разиет зэхахьэм хэлэжьагъэх. Союзым итхьаматэ шIуфэс гущыIэхэмкIэ хьакIэхэм ыкIи фес­тивалым хэлажьэхэрэм апэгъокIыгъ. ЗипчъагъэкIэ макIэ хъурэ лъэпкъхэм мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм яшIуагъэкIэ якультурэ, ялъэпкъыбзэхэр къы­зэтырагъэнэнхэ зэралъэкIырэм игугъу къышIыгъ. Лъэпкъ усэм непэрэ мафэм итарихъ къызэрэханэрэр хигъэунэфыкIыгъ.
Нэужым фестивалым ихьакIэу Дмитрий Габелиа гущыIэр ратыгъ. Игуапэу Адыгеим къызэрэкIуагъэр ащ хигъэунэфыкIыгъ, абхъаз, адыгэ, урыс тхакIохэм ыкIи усакIохэм ятхыгъэмэ езбырэу къяджагъ. Мы уахътэм тефэу абхъаз диаспорэу Тыркуем щыпсэурэм культурнэ гупчэу яIэм творческэ зэхахьэ щыфызэхащэмэ ашIоигъоу зэрэрагъэблэгъагъэр къыIотагъ. Ау а зэIукIэгъур зэ­кIихьи, Адыгеим къэкIоныр ыпэ зэрэригъэшъыгъэр Дмитрий хигъэунэфыкIыгъ.

— Титарихъ ижъырэ уахътэм къыщегъэжьагъэу заохэм къапхырыкIызэ къырэкIо. Бзэ, культурэ бай тиI шъхьае, лъэпкъы тызышIырэ пстэоу тызэрыгушхорэр, къошын къутагъэм псыр къызэричъырэм фэдэу, тIэкIэкIын тлъэкIыщт. Пшэхъуацэу дунаим тытет. Ар къыдгурыIон ыкIи пшъэрылъ гъэнэ­фагъэхэр зыфэдгъэуцужьынхэ фае. Лъэпкъышхохэм зызэрау­хъумэжьын алъэкIырэм ишIы­кIэ-­амал­хэр тищысэтехыпIэу тапэкIэ ты­лъыкIотэн фае, — абхъаз тхакIоу Алексей Гогуа игущыIэхэм Дмитрий Габелиа къяджагъ. Джащ фэдэу къош тхакIохэу Баграт Шинкуба, Мушни Ласуриа, Николай Джо­нуа, Александр Бардод ятхы­гъэхэм ащыщ пычыгъохэм пчы­­хьэзэхахьэм къекIолIагъэ­хэр нэIуасэ афишIыгъэх.
МэщбэшIэ Исхьакъ иусэу «Добрый голос твой», Михаил Светловым и «Гренадэ», Валентин Гафт иусэу «Хулиган», Владимир Саблиным, Чэнджэшъэо Артур ятхыгъэхэм Габелия гум хэтIысхьэу къяджагъ. Артур къыфигъэшъошэгъэ усэм зэрэхэтым фэдэу, абхъазхэмрэ адыгэ­хэмрэ къушъхьэхэр тазфагоу, ахэм тагощы тшIошIызэ, егъа­шIэм тызэгъусэнэу тызэгуапхагъэу къычIэкIыжьыгъ:
«…Заря откроет снова
свои дверцы,
Зажжется день,
пропахший черемшой,
Там будешь ты — абхаз
с черкесским сердцем,
И я — черкес
с абхазскою душой!»

Усэм икIэух Iэгутео мэкъэ­шхом тхылъеджапIэм ихьакIэщ зыкъыщыригъэIэтыгъ.
Джащ фэдэу Дмитрий Габелиа ежь итхыгъэхэми урысы­бзэкIи абхъазыбзэкIи къяджагъ. УсакIохэу Дзыбэ Саният, Шъэф­рыкъо Адам, Чэнджэшъэо Артур, КъТРК «Адыгеим» ирежиссерэу Гъазые Бирамхъан, шIэныгъэлэжьхэу Шъаукъо Асфар, Шэу­джэн Тамарэ, АР-м шIэныгъэм­рэ гъэсэныгъэмрэкIэ и Ми­нистерствэ иIофышIэу Мамый Мариет, Лъэпкъ тхылъеджапIэм иIофышIэу Кучмэзыкъо Аминэт Дмитрий Габелиа итворчествэ щыгъуазэ зэрэхъугъэхэм, уасэ зэрэфашIыгъэм къытегущыIа­гъэх, адыгэ-абхъаз литературнэ фестивалыр Адыгеим зэрэщыкIорэм мэхьанэшхо зэриIэр хагъэунэфыкIыгъ.
Нэужым Габелиа иусэхэу ХьакIэмызэ Сусанэ, Тэу Замирэ ыкIи Нэгъэрэкъо Саниет адыга­бзэкIэ зэрадзэкIыжьыгъэхэм къяджагъэх. УрысыбзэкIэ «подстрочникэу» къытIэкIэхьагъэхэм яшIуагъэкIэ зэдзэкIыныр къыддэхъугъ.
ХьакIэмызэ Сусанэ зэри­дзэкIыжьыгъэр:
Джыри бзэмыIоу къызнэсы
Жьыбгъэ чъыIэм ыIапэхэр.
ЗэхасшIэу скIуачIэ мэкIуасэ,
МэучъыIы
спкъышъоли спси…
А жьыбгъэр,
ащ кIуачIэр зэхешIэми,
Щыгугъыхэрэп чъыгхэр
гукIэгъум,
Ау щытми, шъхьащэ фэсэшIы
Бжыхьэ гуащэу
зиуахътэу къэшэсырэм…
Нэгъэрэкъо Саниет зэридзэ­кIыжьыгъэр:
Ощхыцэхэр
къыстетакъох ощхыцэхэм
зыпарэкIи
сыгу зэмыгъужьэу
садеIэзэ ягъогу акIужьы
спсэ къамгъэуцIынэу
ощхыцэхэм
ядунай ахъожьы
къызнэсхэмэ
къэох мэкIуасэх
уашъом зыкъыфагъазэ
къафигъэгъурэм рыразэх
(Авторым тамыгъэ хэмытэу зэритхыгъэр къэдгъэнэжьыгъ).
Тэу Замирэ зэридзэкIы­жьыгъэр:
Мары сиуахътэ!
Гъогур къысэджэ,
Жьыбгъэр къэуалъэ,
Ащ къыщыуцущта?
ПкIэшъэ ныбжьыкIэм
Унэ рысшIыни
Одыджын макъэр
Уашъом хэсщэн.
Насып гъогуитIур
Зы гъатхэ еспхыни,
Хыр згъэгъушъыни,
Жъуагъор згъэщхын.
ЗанкIэу, лъэпытэу
Гъогум сырэкIо.
Сичэфынчъагъэ
Ныбжьыкъу мыхъун,
Сапэ илъ гъогум
Амал сыфэхъун,
Зыпари ащыгъум
Сыгу къемыон.
СфэукIочIыщт!
Зэуи къысщымыхъун.
Джамбэчые гурыт еджапIэм къикIыгъэ къэшъокIо-орэдыIо купэу «КIэмгуй» зыцIэм абхъаз-­адыгэ рэп пчыхьэзэхахьэм икIэух къыщаIуагъ ыкIи къыдэшъуагъэх. ХьакIэм ар лъэшэу игуапэ хъугъэ. Дмитрий къы­зэриIуагъэмкIэ, Абхъазым ща­шIырэ джэгухэм ар бэрэ джы къыщаIо, ныбжьыкIэхэм лъэшэу якIасэ хъугъэ.
КIэухым Дмитрий Габелиа къыздихьыгъэ шIухьафтынэу Сыхъум зэрыт сурэтэу Т. Цвижба ышIыгъэр Адыгеим ибзылъфыгъэхэм я Союз итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт ритыжьыгъ. Республикэм адыгэ-абхъаз литературнэ фестивалыр щызэхэщэгъэныр къызэрадэхъугъэм пае лъэшэу зэрафэразэр хи­гъэунэфыкIыгъ.
Щэджэгъоужым хьакIэхэм Мыекъуапэ зыщаплъыхьагъ. ЗекIо лъагъом тезыщагъэхэр культурэмкIэ Мыекъопэ къэлэ администрацием и ГъэIорышIапIэ ипащэу Цэй Роз. Нэужым Еутых Асе и Дышъэ Ордэунэжъ фестивалым хэлажьэхэрэр еблэгъагъэх ыкIи ар лъэшэу ашIогъэшIэгъоныгъ, ащ иIэшIагъэу чIэлъхэм апылъ къэбархэм защагъэгъозагъ.

Фестивалым иятIонэрэ мафэ псыкъечъэхыпIэу Рыфабгъо щы­кIуагъ. Адыгеим ибзылъ­фыгъэ­хэм я Союз итхьаматэу Вэ­рэкъо Хьалимэт фестивалым ыцIэу «Строфы на Руфабго» зыхэ­дыкIыгъэ футболкэхэмрэ пэIо жьау­хэмрэ зэфэдэу Iоф­тхьабзэм хэлажьэхэрэм афигощыгъэх.
ХьакIэхэм зекIо чIыпIэр лъэ­шэу агу рихьыгъ. Бибэ Нуриет ахэм нэшIо-гушIоу къапэгъо­кIыгъ. Рыфабгъо лъэпкъ мэфэкI­хэу хьалыжъом, адыгэ къужъым, адыгэ къэбым ямафэхэр зэрэщыкIохэрэм, ахэр Бибэ Мурадин игукъэкIыкIэ зэрэщызэхащэхэ­рэм щагъэгъозагъэх, адыгэ чъыгхатэу зызщыушъомбгъугъэм хащагъэх. Лъэпкъ тамыгъэхэр зыпышIэгъэ чъыгхэу зызыштагъэхэм апхырыкIхи, фестивалым хэлажьэхэрэр апэрэ псыкъе­чъэхыпIэу «Шум» зыцIэм екIо­лIагъэх. Абхъазым къикIыгъэ хьакIэхэм зекIо чIыпIэр лъэшэу гуIэтыпIэ ащыхъугъ, псыкъечъэ­хыпIэм къышIырэ псыгъэхъунэм Iухьагъэх. Зэхэтыгъэ пстэумкIи жьы чъыIэтагъэр зэхэтшIагъ, псым тыхэIэбагъ. Тигуапэу псы­къечъэхыпIэм имэкъэ жъынч тыпэлъэшызэ усэхэм тыкъя­джагъ, сурэтхэр зыщытетхыгъэх. Адыгэ-абхъазыбзэр а мафэм псыкъечъэхыпIэм щыдгъэIугъ, къушъхьэ псы чъэрыр ащ шы­хьат фэхъугъ. Шъэджэгъуашхэм зекIо чIыпIэм ибысымхэм тырагъэблэгъагъ. Адыгеим инароднэ сурэтышIэу Гъогунэкъо Мухьарбый иалырэгъу благъэхэр зыщыпылъэгъэ хьакIэщыр гуIэтыпI. Ащ иIэшIагъэхэм Дмитрий псынкIэу гу алъитагъ. Адыгэ хьакIэщым лъэпкъ шхын хьалэл­кIэ къыщытпэгъокIыгъэх. Аб­хъаз ыкIи адыгэ гущыIабэхэр зэрэзэфэдэхэм, макъэхэр зэрэзэты­рихьэхэрэм тарыгущыIагъ. Псэм нэсырэ, гум зэхишIэрэ жабзэу ныдэлъфыбзэр зэрэщытыр къэд­гъэшъыпкъэжьэу, зы бзэ унагъо тызэрэщыщыр тымыгъэгъуащэу, тигуапэу абхъаз-адыгэ гущыIабэхэр къыхэдгъафэзэ тызэдэгущыIагъ. Абхъазым ежьхэм абзэкIэ зэреджэхэрэ «Апсны» гущыIэм («Псэм ихэку» — зэрэзэрадзэкIыжьырэр) ылъапсэ «псэ» адыгэ гущыIэр зэрилъыр, лъэпкъитIур зы бзэ лъапсэм къызэрэтекIыгъэм ишыхьатэу ар зэрэщытым тшIогъэшIэгъонэу игугъу тшIыгъэ.
КIэлэцIыкIухэм апае усэ зытхырэр зэрэмакIэм игумэкI абхъаз ыкIи адыгэ лъэныкъуитIумкIэ зэфэдэу къычIэкIыгъ. Адыгеим ибзылъфыгъэхэм я Союз итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт литературнэ фестивалым хэлажьэхэрэмкIэ тызэмыжэгъэ шIухьафтын къызкъуихыгъ —адыгабзэкIэ ежь ытхыгъэ усэ заулэмэ къяджагъ, кIэлэцIыкIу­хэм афэгъэхьыгъэхэри ахэтыгъэх. Бзэхэр къызэтенэнхэм пае сабый цIыкIоу къэхъурэм макъэхэр къэIогъошIоу зэрэIэ­кIэплъхьащтым удегупшысэзэ узэрэфэтхэн фаем зэхэсыгъэ­хэм игугъу щашIыгъ. Лъэпкъыр къызкъонэщтыр ныдэлъфыбз, ар зыIулъ сабыир гъощэщтэп.
КIэухым Бибэ Нуриет зекIо чIыпIэм къеблэгъэгъэ хьакIэхэм зэкIэми нэпэеплъ шIухьафтынхэр аритыгъэх.
Фестивалым имафэхэр дахэу, гуIэтыпIэу, гъэшIэгъонэу кIуагъэх. Гупшысэ зыхэпхынэу шъхьадж зэхихыгъэр къышъхьапэщт. Адыгэ-абхъаз литературнэ фестивалым джар иублапIэу Адыгеим гъэ къэс щызэхащэзэ ашIыным пстэуми ягугъапIэхэр рапхыгъэх. Тилъэпкъхэр джыри нахь зэфищэным, титхэкIо ныбжьыкIэхэр нахь зэригъэшIэнхэм, тиныдэлъфыбзэхэр къэухъумэгъэнхэм ар афэIорышIэщт. Зэ­хэщакIоу Къаныкъо Заринэ ары фестивалым пшъэрылъэу фишIырэр, мэхьэнэ шъхьаIэу ритырэр. Iофтхьабзэм хэлэжьэгъэ пстэуми ащ дырагъэштагъ.
Тэу Замир.
Сурэтхэр: АМ.