Гъатхэмрэ IофшIэным­рэ я Мафэ тикъэралыгъо щыпсэухэрэмкIэ мэфэкI шъыпкъ. Дунаир зыщыдэхэ лъэхъаным ар тефэ, зыгъэпсэфыгъо мафэхэр цIыфхэм ана­хьэу зыщагъэшIохэрэ уахът.

Тарихъым къызэритырэмкIэ, IофшIа­кIохэм яфитыныгъэхэм якъыдэхын ащ лъапсэ фэхъугъ ыкIи джырэ уахътэм шапхъэу щыIэхэр къыпкъырыкIыгъэх. Къэралыгъо мэфэкIхэм жъоныгъуакIэм и I-р ахагъэхьагъ ыкIи мэфэ заулэрэ илъэс къэс ащ тефэу IофшIакIохэм загъэпсэфы.
Мы илъэсым жъоныгъуакIэм и 28-м къыщыублагъэу мэлылъфэгъум и 1-м нэс цIыфхэр дэ­сыщтых. Бэмэ мы уахътэр хэтэрыкIхэм ягъэтIысхьан пэ­Iуа­гъа­хьэ, чIыопсым нахь благъэ зыфашIыныр, лыр машIом щагъэжъэныр къыхэзыхырэри ма­кIэп. ТарихъымкIэ шIэныгъэлэ­жьэу Дмитрий Вятчиным «Газета.Ru» зыфиIорэм къызэ­рэфиIотагъэмкIэ, мы хабзэр Уры­сыем я 18-рэ лIэшIэгъум къизыхьагъэр Петр I-р ары. Ащ икIэ­сагъ жъоныгъуакIэм иапэрэ мафэ къызщи­хьащтым Iанэхэр ышIынхэр, лыр машIом щагъэ­жъэныр. Уахътэ зытешIэм, цIыф къызэрыкIохэми а шэныр къа­штагъ.
IофшIэкIо къызэрыкIохэм ядвижение изегъэушъомбгъун зыщиублэгъэ я 19-рэ лIэшIэгъум ыкIэм мэфэкIыр къыще­жьагъ, ащ апэрэ мэхьанэу иIа­гъэм джырэ уахътэм Урысыем къыщыкIичыгъ. Профсоюзхэр урамхэм къарыкIохэу къы­хэкIы, ау анахьэу цIыфхэм анаIэ зытырадзэхэрэр фестивальхэу, музыкальнэ къэгъэлъэгъонхэу, ермэлыкъхэу къэралыгъом щызэхащэхэрэр ары.
Адыгеим жъоныгъуакIэм иапэ­рэ мафэ тефэу Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр щырагъэкIокIых, ахэм республикэм щы­псэухэрэр ягуапэу ахэлажьэх, цIыфыбэ къызэращалIэ. Мыгъэ щыIэщтхэм афэгъэхьыгъэ къэбарыр я 10-рэ нэкIубгъом ижъугъотэщт, ТекIоныгъэм и Мафэ фэ­гъэхьы­гъэу зэхащэщтхэм ахэтэу ахэр къэтэтых.
Адам, илъэс 50 ыныбжь:
— ЖъоныгъуакIэм и 1-р сэркIэ мэфэкIышху. Сыда пIомэ СССР-м илъэ­хъан мы мафэр тикъэралыгъо щыпсэурэ пстэуми игъэкIотыгъэу зэдыхагъэунэфыкIыщтыгъ. ЦIыфхэр зыкIы­ныгъэ ахэлъы­ным, IофшIэным мэхьанэу иIэр къагурыIоным, мамырэу псэунхэм ар афэIорышIэщтыгъ. Непэ мы мэфэкIым имэхьанэ тIэкIу нахь къеIыхыгъэу щытми, зэрэмэфэкIыгъэу къэнэжьы. Сыфай къыткIэхъу­хьэхэрэм ар зэхашIыкIынэу, мы мэфэкIыр агъэлъэпIэнэу.
Рустам, илъэс 20 ыныбжь:
— СыныбжьыкI нахь мышIэми, мы мэфэкIым имэхьанэ дэгъоу къызгурэIо. Илъэс къэс сиунагъо сыригъусэу мыщ епхыгъэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэм сахэлажьэ. Тикъэралыгъо, Адыге­им мамырныгъэ, щыIэ­кIэшIу арылъыным мэфэкIыр афэIорышIэу сэлъытэ. ТапэкIи а лъагъом тытетэу тырыкIоным, мы мафэр тищыIэныгъэ хэмыкIыным сы­щэгугъы.
КIарэ Фатим.