Абхъаз Республикэм и лъэпкъ гъэзетэу «Апсны» къыздэкlырэр илъэси 105-рэ зэ­рэхъугъэр игъэкlотыгъэу хигъэунэфыкlыгъ. МэфэкIым рагъэблэгъагъ АР-м илъэпкъ гъэ­зетэу «Адыгэ макъэр». ЛIыкIо купым хэтыгъэх редактор шъхьаIэу МэщлIэкъо Саидэрэ журналистэу Анцокъо Иринэрэ, джащ фэдэу усакIоу Дзыбэ Саниет. Шъугу къэдгъэкIыжьын, «Адыгэ макъэмрэ» «Апснымрэ» блэкIыгъэ илъэсым зэдэлэ­жьэн­хэу зэдаштагъ.

Адыгеим имызакъоу, Къэ­рэщэе-Черкес Республикэм ­илъэпкъ гъэзетхэу «Черкес хэку» ыкIи «Абазешта» яредактор шъхьаIэхэу Абидэкъо Люсанэрэ Къулэ Фардаус­рэ, къэбарлъыгъэIэс амалхэм ялIыкIохэу Къыблэ Осетием, Татарстан ыкIи Москва къарыкIы­гъэхэр, гъэзетым илъэс зэфэшъхьафхэм щылэжьагъэхэр, непэ Iоф зышIэхэрэр — пстэумкIи нэбгырэ 200 фэдиз абхъаз гъэзетым имэфэкI хэлэжьагъ. Мырэущтэу игъэкIотыгъэу ащ ыныбжь зыхамыгъэунэфыкIы­гъэр бэшIагъэ. Ушъхьагъу зэфэшъхьафхэм апкъ къикIэу лIэшIэгъу зэхъуми агъэмэфэкIышъу­гъагъэп. А пстэури къыдыхэ­лъытагъэу я 105-рэ IофшIэгъу илъэсым фэгъэхьыгъэ Iофтхьэ­бзэ иныр рагъэкIокIыгъ. МэфэкI пчыхьэзэхахьэр, культурнэ программэр ащ къыдыхэлъы­тэгъагъэх.
Гъэзетэу «Апсны» — тыгъуасэрэ непэрэ
«Апсны» итарихъ гъогу ежь фэдэ лъэпкъ гъэзетхэм бэкIэ атекIырэп. ИщыIэныгъэ революцие ужым ыублагъ. Абхъазым апэрэ лъэпкъ гъэзетэу ар иI. Мэзаем и 27-м, 1919-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу къыдэкIы. Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ лъэпкъым лъэбэкъушIу ышIынымкIэ ар амалышIу хъугъэ. Гъэзетым иапэрэ редакторыр абхъаз литературэм лъапсэ фэзышIыгъэу, тхакIоу, просветителэу Дмитрий Гулиа. Абхъа­зыбзэкIэ ащ иапэрэ рассказ апэрэ къыдэкIыгъом къихьэ­гъагъ. Абхъаз интеллигенциер ащ иIэпыIэгъоу къэбарыкIэхэм адакIоу усакIохэм, тхакIохэм яIофшIагъэхэр гъэзетым къыщыхаутыщтыгъэх. А лъэхъаныр зыфэдагъэр дэгъоу нэм къыщыкIэуцо тхакIом и Унэ-музееу Сыхъум дэтым. Дмитрий Гулиа илъэсишъэ зыхъугъэм ипэгъо­кIэу, 1974-рэ илъэсым, ар къы­зэIуахыгъагъ. Ащ ишIэжь агъэлъапIэу исаугъэт къэгъагъэхэр зыкIэралъхьэ уж гъэзетым имэ­фэкI хэлэжьагъэхэр музеим ра­гъэблэгъагъэх, нэIуасэ фашIыгъэх.

Илъэси 105-м гъэзетэу «Апсны» бэ пэкIэкIыгъэр. Абхъазыр непэрэ мафэм къыфэкIонымкIэ гъогоу къыкIугъэр зэкIэ дигощыгъ. 1992 — 1993-рэ илъэсхэу заор зыщыкIуагъэми иIофшIэн зэпыугъэп. Къэбарым, хъурэ-­шIэрэм цIыфхэр ащигъэгъуазэщтыгъэх, ижурналистхэри зэуа­пIэм Iутыгъэх, ащыщхэри щы­фэхыгъэх. Заом хэкIодагъэхэм зэкIэми яшIэжь агъэлъапIэу, мэфэкIым къыдыхэлъытагъэу, ЛIыхъужъхэм япарк хьакIэхэри бысымхэри зэдеблэгъагъэх, къэгъагъэхэр саугъэтым кIэралъхьагъэх.
— Гъэзетым иIофшIэнкIэ гупшысакIэхэр бэу тиIэх. Непэ зыуж титхэм ащыщ заом илъэ­хъан гъэзетым къыщыхэтыутыгъэ тхыгъэхэр зыщызэхэубытэгъэ тхылъым икъыдэгъэкIын. ДжырэкIэ ащкIэ IофшIэныр макIо, хъарзынэщым тхыгъэхэр къыхэтэхыжьых. Мы илъэсым ыкIэ нэс къыдэдгъэкIынэу итэ­хъу­хьэ, — къыддэгощагъ Абхаз Республикэм илъэпкъ гъэзе­тэу «Апсны» иредактор шъхьа­Iэу Ахра Анкваб.

А илъэсхэри ащ ыпэхэри дэгъоу къэзышIэжьырэмэ ащыщ абхъаз гъэзетым иредактор шъхьаIэ игуадзэу Борис Каджая. ЛIэшIэгъуныкъо ар гъэзетым щэлажьэ. Илъэс 23-рэ ыныбжьэу, Сыхъум икIэлэегъэджэ институт къыухыгъэу зэдзэкIа­кIоу къыIухьэгъагъ.
— А лъэхъаным гъэзетым укъыIухьаныр псынкIагъэп. Анахь дэгъухэр ары аштэщтыгъэхэр. Мазэрэ ныкъорэ ушэтыныр скIуи, сыкъыIунагъ, сищыIэныгъэ щызгъэкIуагъ. Зэ­дзэкIынхэр сшIыщтыгъэх, бэрэ пчэдыжь нэс тыкъычIанэу хъущтыгъэ. Официальнэ тхыгъэу Москва къикIыщтыгъэр бэдэд. Сыд фэдизэу къиныгъэми, пчэдыжьым сыхьатыр 9-м ехъулIэу гъэзетыр Iанэм телъын фэягъэ. Джы бэ зэхъокIыгъэр: техникэр, IофшIакIэр. Ахэр къызIэкIэз­гъэхьагъ, джы къызнэсыгъэми зэсэгъашIэ. Ау къасIомэ сшIои­гъор: уиныдэлъфыбзэ умышIэу, тэрэзэу умытхэшъоу, гущыIэу­хыгъэхэр зэхэмыгъэуцошъухэмэ, а зэкIэмэ пкIэ яIэп, — еIо Бо­рис Каджая.
Борис фэдэу журналист бэлахьхэу гъэзетым бэ щылэжьагъэр. Ахэм афэгъэхьыгъэ къэбархэр, ясурэтхэр мэфэкI къыдэкIыгъом къырагъэ­хьагъэх. Дунаир зыхъожьыгъэ­хэри, непэ псаухэри ахэм ахэтых. Пстэуми ацIэхэр зэ­фэдэу абхъаз жур­налистикэм итарихъ пытэу хэу­цуагъэх. МэфэкIым ипэгъокIэу агъэпсы­гъэгъэ сурэт къэгъэ­лъэгъонми хэтых. Ахэм Iофэу ашIагъэр зымыгъэкIодэу, лъы­зыгъэ­кIо­тэщтхэми нэкIубгъо шъхьаф афыхахыгъ. Илъэси 105-м жур­налист ныбжьыкIиплI иIэу ­гъэзетыр пэгъокIыгъ.

— ИлъэсыкIэм къыщегъэжьагъэу Iоф сэшIэ. Абхъаз къэралыгъо университетым журна­листикэмкIэ ия 3-рэ курс сыщеджэ. Практикэр щысхьынэу гъэзетым сыкъызагъакIом сыгу рихьыгъ ыкIи сыкъэнагъ. Сятэ урыс нахь мышIэми, абхъазэу зысэлъытэжьы. Бзэр дэгъоу сэшIэ, сырылэжьэныр сыгу ре­хьы. Ау тхэным нэмыкIэу гъэзетым иугъоини сшIогъэшIэгъон. Арышъ, джырэкIэ лъэныкъуитIумкIэ зыхэсэгъэгъуазэ. Лъэшэу сырэгушхо гъэзет анахьыжъэу тиIэм Iоф зэрэщысшIэрэм, — тыщигъэгъозагъ гъэзетэу «Апсны» ижурналист ныбжьыкIэу Милена Сниатовскаям.
ПстэумкIи непэ гъэзетым нэбгырэ 19 щэлажьэ. Ипчъа­гъэкIэ 900 хъоу тхьамафэм зэ къыхауты.
— Тыфай нахьыбэу, нахь дэгъоу тыкъыдэкIынэу, ау джырэкIэ джары тфызэшIокIырэр. Арэу щыт нахь мышIэми, гъэзетеджэхэм нахь ашIогъэшIэ­гъон хъуным ренэу тыдэлажьэ, зэ­хъокIыныгъэ мыинхэр хэдгъэ­хьагъэх. ГущыIэм пае, шъхьаIэу тынаIэ зытедгъэтэу зигугъу къы­щытшIырэр официальнэ къэбархэр арэп, цIыфхэм ящы­IакI, япсэукI, ахэр зыгъэгумэкIыхэрэр. Джащ фэдэу сурэтхэр нахьыбэу хэдгъэуцо хъугъэ. Мары мы къэблэгъэрэ лъэхъаным рубрикэхэр кIэу хэдгъэ­хьанхэу тыфай. НахьышIу тшIы­ным ыуж тит, — тыщигъэгъозагъ Абхъаз республикэм илъэпкъ гъэзетэу «Апсны» иредактор шъхьаIэу Ахра Анкваб.
— Медиакупэу тиIэм респуб­ликэ гъэзетищ хэт. «Апсны» ахэм ащыщ. Непэ тилъэпкъы­бзэкIэ къыдэкIэу тиIэр а зыр ары. Ащ тарихъэу пылъымкIэ, имэхьанэкIэ тилъэпкъкIэ осэ ин иI. Ар тэгъэлъапIэ, тиIагъ ыкIи тиIэн фае. Арышъ, непэ тимурадыр ащ иIофшIэн дгъэлъэшыныр, непэрэ мафэм дедгъэштэныр зэгорэм, къэбарлъыгъэ­Iэс амал закъоу зыщытыгъэм, кIуа­­чIэу иIагъэм зыкъедгъэIэтыжьыныр, ищыIэныгъэ лъыд­гъэкIотэныр ары. Непэ ар тхьа­мафэм зэ нахь къызэрэдэмыкIырэр тэри тшIомакI, ау тэ амал дгъотэу нахьыбэ тшIыгъэ­ми, цIыфхэм зэраIэкIэдгъэ­хьажьыщтымкIэ гумэкIыгъохэр щыIэх, почтэм Iоф ышIэрэп, тэ ар зэбгырытщышъущтэп. Арышъ, джащ фэдэу зы упчIэм адырэр пыгъэщагъ, — къытфиIотагъ «Апснымедиа» зыфиIорэ рес­публикэ къэбарлъыгъэIэс-агентствэм итхьаматэу Роберт Джопуа.
Зэдэлэжьэныгъэр зы лъэныкъо шъхьаIэу

Непэрэ гъэзетым иредактор шъхьаIи, ар зыхэхьэрэ медиакупым итхьамати шъолъыр зэ­дэлэжьэныгъэр гъэпытэгъэн фаеу шIошъхъуныгъэ пытэ яI ыкIи а лъэныкъомкIэ Iоф ашIэ. Шъугу къэдгъэкIыжьын, блэкIыгъэ илъэсым Ахра Анкваб Адыгеим къеблэгъагъ. Респуб­ликэм илъэпкъ гъэзетэу ­«Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэу МэщлIэкъо Саидэ зэIукIэгъу дыриIагъ, зэдэлэжьэныгъэр зэ­даштагъ. Ащ къыдыхэлъытагъэу илъэсым къыкIоцI заулэрэ къэбархэмкIэ зэхъожьыгъэх, янэкIубгъохэм къахаутыгъэх. ГущыIэм пае, бэмышIэу Сы­хъум щыстыгъэ сурэт къэгъэлъэгъуа­пIэм фэгъэхьыгъэ тхыгъэу «Адыгэ макъэм» къыхиутыгъэм игъэхьазырынкIэ «Апсны» иIофышIэхэр IэпыIэгъу хъугъэх.
— Зэдэлэжьэныгъэм мэхьа­нэшхо иI. ЕгъашIэм тилъэпкъхэм зэныбджэгъуныгъэр азыфагу илъ, зычзыпчэгъоу зэхэтых. Уахътэми ар къыгъэлъэгъуагъ, тикIалэхэр Абхъазым ишъхьафитыныгъэ фэбэнагъэх, апсэ фатыгъ. Ежьхэми ар къагурэIо, осэшхо фашIы. Мары адыгэ быракъым и Мафэ ехъулIэу тикъэралыгъо итамыгъэ шъхьаIэ дахьые, агъэбыбатэ. Мызыгъэгуми ащ тыришыхьатыгъ. Хьа­кIэщым тыкъычIэкIи тиадыгэ быракъхэр лъагэу Iэтыгъэхэу зытэлъэгъухэм, лъэшэу тигуапэ хъугъэ. Арышъ, тэри, лъэпкъ гъэзетхэм, тызэдэлэжьэн фаеу сэлъытэ. КъыткIэхъухьэхэрэм ар алъэгъун, зэхахын фае зэпэблэгъэныгъэу, зэкъошыны­гъэу тиIэр лъагъэкIотэным пае, — къыддэгощагъ ишIошIхэмкIэ АР-м илъэпкъ гъэзетэу ­«Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэу МэщлIэкъо Саидэ.
— Ткъош республикэхэм ялъэпкъ гъэзетхэм тадэлэжьэныр пшъэрылъ шъхьаIэу зыфэдгъэуцужьырэмэ ащыщ. ИжъыкIэ къыщегъэжьагъэу тызэпхыгъ. Ар дгъэкIоды хъущтэп, ары пакIошъ, дгъэпытэнхэ, лъыдгъэ­кIотэнхэ фае творчествэмкIэ, культурэмкIэ, журналистикэмкIэ тизэпхыныгъэхэр, тызэпэзы­рызмэ зэрэмытэрэзыр къыткIэ­хъухьэрэ ныбжьыкIэхэм агу­рыдгъэIон фае, — къыхигъэ­щыгъ Ахра Анкваб.
Мы къэблэгъэрэ мазэхэм гъэзетэу «Апсны» илIыкIо куп «Адыгэ макъэм» къеблэгъэнэу рахъухьэ. ЯIофышIэхэр нэIуасэ зэфэхъущтых, шIэныгъэхэмкIэ, амалхэмкIэ зэхъожьыщтых. Джащ фэдэу ткъош республи­кэхэми анэсыщтых Къэрэщэе-­Черкес, Къэбэртэе-Бэлъкъар республикэхэми адэлэжьэнхэр ягухэлъ. Лъэпкъ гъэзетхэм язэпхыныгъэ гъэлъэшыгъэным мэ­хьэнэ ин иIэу къыхагъэщы, ныдэлъфыбзэхэр дэдзыхы зашIырэ лъэхъаным ар игъо дэдэу алъытэ.
— Лъэпкъ гъэзетхэм непэ пшъэрылъ шъхьаIэу агъэцакIэрэр — ныдэлъфыбзэм икъэу­хъумэн. Бзэр щыIэмэ, лъэпкъы­ри, ишэн-хабзэхэри, инэшанэхэу адырэ пстэумэ ахэзыушъхьафыкIхэрэри къызэтенэщтых. Ары тэ нэмыкIхэмкIэ гъэшIэгъон тызышIырэр. Мары абазинхэм тыбзэкIэ къыдэкIырэ гъэзет за­къор «Абазаштэр» ары. Ащ нэмыкIэу журнали тиI. Ар къыдэмыкIыжь хъумэ, лъэпкъым изэхашIэ кIодыщт, — къыхи­гъэ­щыгъ гъэзетэу «Апсны» имэ­фэкI хэлэжьагъэу, Къэрэщэе-Черкес Республикэм илъэпкъ гъэзетэу «Абазашта» иредактор шъхьаIэу Къулэ Фардаус.
Абхъаз гъэзетым зэдэлэжьэныгъэм мэхьанэу ритырэм ишыхьат ткъош республикэхэм ыкIи Урысыем ишъолъыр зэ­фэшъхьафхэм якъэбарлъыгъэIэс амалхэр имэфэкI зэрэри­гъэблэгъагъэхэр. Ащ фэдэу зэ­хэтхэу ахэр ичIыгу зэрэщызэIуигъэкIагъэхэр апэрэ. «Апсны» илъэси 105-рэ зэрэхъугъэм ихэгъэунэфыкIын къыдыхэ­лъы­тэгъэ Iофтхьэбзэ инхэм ар ащыщ хъугъэ.
Бжыхьэкъо Бэл.
Сурэтхэр: Анцокъо Ирин.