ХэмыкIокIэжьын лъэужэу тарихъым къыхэнэгъэ хъугъэ-шIагъэм къыздихьыгъэ тхьамыкIагъохэм ядэ­гъэзыжьын хэлэ­жьагъэхэм ащыщ тичIыгогъоу Юрий Малышевыр.

Ащ сэкъатныгъэ зиIэхэм яобщественнэ организациеу «Союз Чернобыль» зыфиIоу Адыгэкъалэ дэтым пэщэныгъэ зыдызэрихьэрэр илъэс 20-м къехъугъ. Чернобыльцэхэм ягу­мэкIыгъохэр зэшIохыгъэнхэм зэрэдэлажьэрэм имызакъоу, ар ныбжьыкIэхэм афызэхащэрэ зэIукIэгъухэм ахэлажьэ, тхьамы­кIагъоу зыпхырыкIыгъэм икуупIэ зынэсырэр, игукъэкIыжьхэр къафеIуатэх.
— Мы мэфэ шIуцIэр тари­хъым нахь чыжьэу щылъэкIуатэ, ау тыгу илъ узыр ыкIи шъыгъор нахь макIэ хъурэп. Тэ, дэ­гъэзэжьакIохэмкIэ, мы мафэм мэ­хьанэшхо иI — къытхэмытыжь­хэу зыцIэ дышъэ хьарыфхэмкIэ саугъэтым щыхэутыгъэхэр тыгу къэтэгъэкIыжьых, — еIо Юрий Малышевым.
Чернобыль иэлектростанцие иреактор къызыуагъэр 1986-рэ илъэсыр ары. ТигущыIэгъу тхьамыкIагъом идэгъэзыжьын хэлэжьэнэу зыкIуагъэр илъэс тешIагъэу щытыгъ нахь мышIэми, Iоф щыпшIэныр зэрэкъиныгъэр, чIыпIэхэм язытет зэрэ­хъугъэм гур зэригъэузыщтыгъэр къыхигъэщыгъ. Юрий Степан ыкъор а лъэхъаным запасым щыIэ офицерэу зэрэщытыгъэм къыхэкIэу, Чернобыль зэкIом апэрэ механизированнэ батальоным иятIонэрэ ротэ изамполитэу агъэнэфагъ. Игъусэ ныбджэгъухэр зэхэтхэу ЧАЭС-м икабельнэ хъызмэт, иунэхэр агъэкъабзэщтыгъэх. Гъунэгъу къоджэ псэупIэхэм кIохэзэ, зэ­хэтэкъогъэ унэхэр зэхахыщтыгъэх, унашъхьэхэр ыкIи чэухэр зэблахъущтыгъэх. Охътэ кIэкIым къыкIоцI Юрий зыхэтыгъэ батальоным селоу Хильчиха унэшъхьэ 22-рэ ыкIи километри 2,5-рэ зикIыхьэгъэ чэухэр зэ­блахъунхэ алъэкIыгъ. Джащ фэ­дэу, цIыфхэр зэрымысыжьхэ унэхэр къагъэгъунэщтыгъэх, ахэм ямылъку зэрамыпхъоным лъыплъэщтыгъэх. Ю. Малышевыр мэзищым ехъурэ дэгъэзы­жьакIохэм ахэтыгъ, ау апэрэ тхьамэфитIум къыкIоцI шапхъэ­хэм ашъхьадэкIырэ радиациер ыпкъышъол къыхэхьагъ.

— Апэ зэхъокIыныгъэ пкъы­шъолым хэхъухьэу уегуцафэрэп. Радиациеу къытхэхьагъэр къызэрэтшIэщтыгъэр ар къэзыгъэлъэгъорэ пкъыгъоу тыбгхэм ателъыгъэр ары. Мафэхэр, илъэсхэр тешIэ къэс зэрарэу псауныгъэм фэхъурэр нахь зэхатшIэу фежьагъ. Ащ сызыщэ­Iэ лъэхъаным анахьэу сызыкIэ­хъопсыщтыгъэр бэрэ сычъыеныр ары. Сыда пIомэ, пчэдыжьым сыхьатыр 5-м тыкъэтэджыти, чэщым сыхьатыр зым-тIум тыгъолъыжьыщтыгъ. ЗэрэхъурэмкIэ, сыхьат зыщыплI тызэрэ­чъыещтыгъэр, — къеIуатэ Юрий Малышевым.
Непэрэ мафэм ехъулIэу ар зипэщэ общественнэ организацием нэбгырэ 12 къыхэнагъэр. ЫпэкIэ нэбгырэ 26-рэ хъущтыгъэх, зыхэр кощыжьыгъэх, ау нахьыбэхэм ядунай ахъожьыгъ. Къэнагъэхэм аIэ зэкIэдзагъэу Адыгэкъалэ иобщественнэ щы­IакIэ, ныбжьыкIэхэм япатриоти­ческэ пIуныгъэ зэрафэлъэкIэу хэлажьэх.
— Джащ фэдэу тигумэкIыгъо­хэри шъхьэихыгъэу зэхэсыгъо зэфэшъхьафхэм къащетэIотыкIых. Адыгэ Республикэм ипащэхэми амал зэриIэкIэ анаIэ къыттет, ау непэ джы къэуцурэ гумэкIыгъохэр федеральнэ шапхъэм тетэу зэшIохыгъэнхэ фае хъугъэ. Ар анахьэу зыфэгъэхьыгъэр къыткIэхъухьэгъэ лIэужхэр хэбзэгъэуцугъэкIэ зэрэмыухъумагъэхэр ары, — хигъэунэфыкIыгъ Юрий Степан ыкъом.
Илъэс зэкIэлъыкIохэм тигущыIэгъу бгъэхэлъхьэ зэфэшъхьафэу къыратыгъэр макIэп. Ар ныбжьыкIэхэм ящысэтехыпI. Чернобыль щыIагъэхэм лIы­хъужъныгъэу зэрахьагъэр лIэуж пчъагъэхэм къахэнэщт, ар егъэ­шIэрэ шIэжьэу цIыфхэм агу илъыщт.
Iэшъынэ Сусан.