Адыгэхэр мы дунаим зытетхэм къыщыублагъэу лъэпкъым ынапэ къырыпшIэу къэбзэныгъэр къагъэгъунэу къырэкIох.

ТапэкIэ илъэс 50 – 60 горэкIэ узэ­кIэIэбэжьмэ, адыгэ щыIакIэр фэныкъогъэнчъэу зэрэщымытыгъэр, ежь цIыфым ыIитIу, ыкIуачIэ къахьырэр ышIэу, ылэ­жьэу къызэрэрыкIуагъэр а блэкIыгъэ уахътэр къизыIотыкIырэ адыгэ художественнэ произведениехэмкIэ бгъэунэфын плъэкIыщт. КъызэрыкIо дэдэу псэущтыгъэх: ежь лэжьэкIо Iапшъэм фызэшIокIэу, ылэжьырэмкIэ щыIагъэх. ЗычIэсыщт унэр пасэм къыщегъэжьагъэу адыгэхэм аIэшъхьитIукIэ ашIыщтыгъ: унэм ищыкIэгъэ пкъэухэр, чыр мэзым къыщагъэхьазырыщтыгъ, унэпкъыр шIыхьафкIэ агъэуцущтыгъ, бгъэныр е къамылыр ышъхьэ тыралъхьэщтыгъ, ау щыIэкIэ-псэукIэр нахьышIуIо зэхъум, псэолъапхъэхэри нахь агъотыхэ хъугъэ.
Бэмэ непэ къамышIэжьыми, хэти иунэ щэу зэтеутыгъагъ: унэшхо хьакIэщыр, чъыепIэ унэр ыкIи пщэрыхьапIэу хьакур зэрытыгъэр. Бжыхьэ-кIымэфэ лъэхъаным унэр пхъэкIэ агъэплъы­щтыгъ, зэфэдэу тыдэкIи мыфабэщтыгъэми. Шъыпкъэр пIощтмэ, хьаку машIокIэ шIыгъэ гъомылапхъэр IэшIу дэдэ хъущтыгъ; хьаку плъыгъэм ышъхьэу, мэшIожь плъырыр къызтырилъэсыкIырэр гур зыгъэшIущ­тыгъ. ИIэшхо щымыIагъэми, къэбзэныгъэр лъэпкъымкIэ апэрагъ: унэри, пчъэ-шъхьаныгъупчъэхэри, унэгъо IапIэхэри къэбзэ-лъабзэу зэрахьэщтыгъэх; гыкIэн-лъэкIэныр зыфэмыкъудыирэ бысымгощэ зырызхэм «фэмыфкIэ» яджэщтыгъэх. Ау хэти ышъхьэ къыгъэгъунэу, дэгъугъэм кIэгуIэу, ящыIакIэ зэрагъэтэрэзыщтым егугъущтыгъэх.
ТапэкIэ унагъо пэпчъ пIоми хъунэу чэм зэкIэсри, мэл Iахъогъухэри, чэт-тхьачэтхэри бэу яIагъэх. Ау ащ пае къэмынэу, кIэлъэшъугъэр зэрэемыкIур, къэбзэныгъэр хэткIи напэу зэрэщытыр къагурыIоу, ини цIыкIуи зыфэсакъыжьыщтыгъэх, хэти фэлъэкIырэр ышIэу рагъасэщтыгъ. Адыгэ унагъо пэпчъ сабый зыхызыбл ыкIи нахьыбэ щапIущтыгъ, ахэр зэкIэ шхагъэхэу, игъом чъыягъэхэу ыкIи къабзэхэу еджапIэм агъакIощты­гъэх. А уахътэм техникэ IэпыIэгъу гъэ­шIэгъон щыIагъэп, ау ежь унагъом исхэр зэдеIэжьхэзэ, афэлъэкIыщтыр ашIэ­щтыгъ, колхоз ыкIи нэмыкI Iофри бзылъфыгъэ­хэм атамэ телъыгъ, ау «зыкIэмыIэжьхэу» загъэпсыщтыгъэп. Хэти икъэлэпчъэ Iупэ, ищагу, ихатэ лъэшэу фэсакъыщтыгъ; хэкIэу аугъоирэр, нахьыбэмкIэ, машэ ашIыти, чIатIэщтыгъ. Уфаемэ, укъабзэ пшIоигъомэ, ухэтми узфэсакъыжьыщт. Зышъхьэ зылъытэу, цIыф фэдэм ишIой мокIэ-мыкIэ ытэкъурэп, чIидзырэп.
Непэрэ мафэм зыкъыфэбгъазэмэ, уахътэри мачъэ, цIыфхэри жьыкъэщэгъу гупсэф ямыIэу ренэу мэгузажъох. ХэкI­ итэкъупIэхэр, ыпэкIэ фэмыдэу, тикъалэ къатыбэ хъурэ унэу дэт пэпчъ ищагу дагъэуцуагъэх, хэбзэ машинэхэм ахэр Iуащых. Ау ащ емылъытыгъэу, бгъэшIагъо икъоу, хэкI Iалъмэкъхэр бакхэм намыгъэсэу, нахьыбэм зыми пымылъы­хэхэу, ани мыущакоу зыщыфэехэ чIыпIэм щычIадзы. Щагушхом игъэкъэбзэкIо IофышIэ а зэкIэ епхъэнкIышъ, еугъоими, пкIэнчъ. Зыщыкъабзэр зыщамыушIоирэр ары.
Аужыпкъэм, бакхэм анагъэсыгъэхэ шIой Iалъмэкъхэр ащ рамыдзэхэу, Iупэм Iуадзэх, а зэкIэ – цIыфыгъэнчъ.
Ары. Джырэ уахътэм цIыфхэр къэмышIэжьынхэу зэхъокIыгъэх, ежь-ежьырэу зэгоожьых.
ЗыщамыушIоирэм щыкъабз
Мы гущыIитIур пытэу хэти ыгу риубытэмэ ыкIи ышъхьэкIэ ыгъэцакIэмэ, тичIыопси, тищыIакIи, типсауныгъи зэхатшIэу нахьышIу зэрэхъущтхэм щэч хэлъэп. Фэбэ лъэхъанхэм дунэе дахэу къытэшIэкIыгъэм — мэзым, гъэхъунэм, псыхъом тызылъащэ: жьаупIэх, шхъон­тIэбзэ дахэх, псыри чъэгъо чэфыбз. А дунэе дахэр уцIыфмэ уикIэсэным, ащ охътэ гъэнэфагъэ щыбгъэкIоным емыкIу хэлъэп шIыкIэ ошIэмэ. Ау уздэтIысыгъи, узIутыгъи тутын стафэр, бэшэрэбхэр, шхэфэ итэкъухьагъэр, тхы­лъыпIэхэр къаIубгъэнэнхэр емыкIушху, аужыпкъэм, машIоу ашIыгъэр амыгъэ­кIосэжьыгъэкIи гумэкIыхэрэп. Ащ фэдэ тэрэзыджэ зекIуакIэ къызхафэхэрэр къыхэгъэщыгъэхэу, гъэпщынэгъэнхэр ищыкIагъ, тазырымкIи уашъхьасынэу щытэп.
Джащыгъум, яджыбэ ахъщэр икIы зыхъукIэ, нэмыкI пщыныжьхэри ащ хэтыжьэу, боу зыфэсакъыжьхэ (фай-фэмыехэми) хъуных. Ау нахьыбэм аушIоигъэр, къэрар зиIэ купхэм пIэлъэ-пIалъэ­кIэ аукъэбзыжьыкIэ къикIынышхо щыIэп.
Зыщыкъабзэр зыщамыушIоирэр ары.
ГухэкIми, занкIэу къэпIон хъумэ, тикъэлэ дахэу Мыекъуапэ иIэп зы лъэ­ныкъо «нэрымылъэгъу купхэм» шIой самэхэр щырамытэкъоу.
Непэ хэти къэбзэныгъэмкIэ къыIо шIоигъор къыIоу, мыхъурэр къыздикIырэр гъэунэфыгъэу, дэмыгъэзыжьыгъэмэ, тичIыгуи, тимэзи, типсыхъуи, тижьи, типси къэмышIэжьыным нэсыщтых. «Тэр-тэр закI, тинысакIэ тэжъугъэубыжь!» зыфаIуагъэм мы Iофыр тет, ау ащ нахьыбэрэ пщыIэжьынэу е ублэкIынэу щытыжьэп. ЗыушIойхэрэр къызхэрэшхъо­жьых е ахэр къыхэбгъэщынхэшъ, пшъэ­дэкIыжь ябгъэхьын фае. Арэу мышIыгъэмэ, шIоим тызэхидэпэщт. Мыщ фэдэ щынагъор чылэхэми ашъхьащыт.
Дзэукъожь Нуриет.
Сурэтыр: «ЭкоЦентрэм» ишъолъыр оператор.