ХыIушъо шапсыгъэхэм я Адыгэ Хасэ лъытэ­ныгъэшхо зыфашIырэ шIэныгъэлэжьхэр ихьэкIагъэх.

ОшIэ-дэмышIэу щыIэныгъэм зи щыхъурэп. Илъэс щэкI фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ, Iоф­шIэгъэшхоу «Адыгэмэ ячIыгу» зыфиIорэр къыдэкIыгъ.
Хъарзынэщым къыхэхыгъэ тхыгъэхэу джыри цIыфхэм алъы­мыIэсыгъэхэр, шIэныгъэ статья­хэу ижъырэ лъэхъаным къыщегъэжьагъэу адыгэмэ къакIугъэ гъогум фэгъэхьыгъэхэр къыдэхьагъэх — тарихъым, географием, культурэм, диным ыкIи лъэпкъ Iофхэм, непэрэ общест­веннэ-политическэ щыIэкIэ­псэукIэм къынэсыжьэу дэтых. Ащ лъыпытэу Урысыем ыкIи адыгэхэр зыщыпсэурэ хэгъэгу­хэм тхылъыр ащызэбгырыкIыгъ.
Автор купэу Краснодар щы­лэжьэрэ шIэныгъэлэжьэу Шэу­джэн Асхьад зыхэтыгъэм цIыф жъугъэхэм ыкIи специалистхэм яшIошIхэр, тхылъым къыраIо­лIагъэхэр, ахэм зэу ащыщыгъ гъэзетэу «Шапсыгъэм» «Адыгэ­мэ ячIыгу» фэгъэхьыгъэу къыщыхаутыгъагъэри, зэфахьысы­жьыгъэх. Шэуджэн Асхьад Хьаз­рэт ыкъом итворчествэ, ишIэныгъэ IофшIагъэхэм мы илъэс зэкIэлъыкIохэм талъыплъэ­щтыгъ, ау ежь тыдэгущыIэнэу бэрэ къыхэкIыщтыгъэп. Ау бэмышIэу ащ фэдэ амал тиIэ хъугъэ, ащ ушъхьагъоу фэхъугъэр тIэкIу нахь кIасэу къэс­Iощт.
Адыгеим и Теуцожь район итыгъэ адыгэ къуаджэу Едэ­псыкъуае Шэуджэн Асхьад къы­щыхъугъ. Ащ ищыIэныгъэ (къэпIон хъумэ, ары апэрэу адыгэмэ ащыщэу шIэныгъэхэмкIэ Урысые академием иакадемик хъугъэр) шIэныгъэм рипхыгъ: ар биологие шIэныгъэхэмкIэ доктор, Урысые Федерацием, Адыгеим ыкIи Пшызэ шъолъыр шIэныгъэхэмкIэ язаслуженнэ IофышI, Адыгеим мэкъумэщ къы­дэгъэкIынымкIэ изаслуженнэ IофышI, профессиональнэ гъэ­сэныгъэмкIэ УФ-м иIофышIэ ГъэшIуагъ, Адыгэкъалэ, Тэхъу­тэмыкъое ыкIи Теуцожь районхэм яцIыф ГъэшIуагъ, Пшызэ шъолъыр IофшIэнымкIэ и ЛIы­хъужъ, медальхэу «ШIэныгъэ-­техническэ лъэныкъом хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ къэралыгъо политикэр зэригъэцэкIагъэм фэшI» зыфиIорэм, «Пшызэ хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным иIахь зэрэхилъхьагъэм фэшI» зыцIэм ишъошищ, «Адыгеим и Щытхъузехь», «Адыгэкъалэ хэ­хъоныгъэхэр зэрэригъэшIыгъэм фэшI» зыфиIохэрэр, АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм ищытхъу тамыгъэу «Хабзэ. Пшъэ­рылъ. Намыс» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх.
Шэуджэн Асхьад непи Пшызэ къэралыгъо мэкъумэщ университетым агрохимиемкIэ ика­федрэ ипащэу щэлажьэ. ТхылъипшI пчъагъэхэм, шIэныгъэ IофшIэгъэ 1400-мэ, патент 32-мэ яавтор. ШIэныгъэ Iофэу зыпылъым дакIоу игъашIэ ­адыгэ тарихъым изэгъэшIэн, ащ шIэныгъэ лъапсэ фэшIыгъэным фигъэхьыгъ.
2022-рэ илъэсым иIофшIэ­гъэшхо къыдэкIыгъ — томитIу хъурэ документальнэ тхылъэу «Адыгэхэр» зыфиIорэр. Тхылъы­кIэм лъэтегъэуцоу фашIыгъэр республикэм изакъоп, нэмыкI шъолъырхэми ашIогъэшIэгъо­ныгъ. Ащ рецензие къезыты­гъэ­хэр зэкIэми зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьхэу, тарихъ шIэ­ныгъэ­хэмкIэ докторэу Ацумыжъ Каз­бекрэ социологие шIэны­гъэхэмкIэ докторэу, профессорэу Хьагъур Айтэчрэ. Адыгеим щыкIогъэ лъэтегъэуцом ты­хэлэжьэнэу хъугъэп, ау хыIу­шъо Шапсыгъэ и Адыгэ Хасэ итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыдэ шIэныгъэлэжьым фытеуи зыфэгушIом, «Сэ шъуадэжь сыкъэ­кIощт!» Шэуджэн Асхьад къыриIуагъ.
ЗэриIуагъэу ар къэкIуагъ, изэкъуагъэп — икIэлэ пIугъэу, къуаджэу Пэнэхэс щыщ Хъурым Хьазрэт игъусагъ, ари гъэхъагъэхэр щыIэныгъэм щызышIыгъэ цIыф пэрыт.
Хьазрэт Долэт ыкъор про­из­водствэм изэхэщакIу, сэнаущыгъэшхо хэлъэу а Iофыр егъэ­­-
ца­кIэ, гидротехникэу IофшIэныр ригъэжьэгъагъ, отделением игъэ­IорышIакIоу щытыгъ, совхозым ипэщагъ, мэкъумэщ шIэныгъэхэмкIэ доктор хъугъэ, «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэ медалыр къыфагъэ­шъошагъ. Анахьэу Хьазрэт зэ­рыпагэрэмэ ащыщых патенти 8-мэ зэряавторыр, илъэс 20-кIэ узэ­кIэIэбэжьмэ, Тэхъутэмыкъое районым щигъэпсыгъэ шIэныгъэ-техническэ гупчэу пынджым дэлажьэрэр ыкIи пынджым и Институт.
— Тэ шапсыгъэмэ адэжь ты­къэкIуагъ ахэр зэрэтлъытэ­хэрэр ыкIи зэрэдгъэлъапIэхэрэр къыхэдгъэщынэу, — ­къыкIигъэтхъыгъ Шэуджэн Асхьад. — Илъэс пчъагъэхэм къакIоцI шъо ныдэлъфыбзэм, тарихъым, культурэм, тинахьыжъ пIашъэмэ къытфыщанэгъэ адыгэ шэн-хабзэхэм якъэу­хъумэн шъуадэлажьэ. Хасэм иIофшIэн тэ бэшIагъэу тылъэплъэ, шъуигу­къэкIхэм, проектэу жъугъэца­кIэхэрэм гъунэ алъытэфы.
ХьакIэмэ организациер зы­чIэт унэр къаплъыхьагъ, гумэкIыгъоу щыIэхэм атегущыIагъэх, тапэкIэ зэдагъэцэкIэщт Iофы­гъохэр рахъухьагъэх.
Шэуджэн Асхьад IэнэкIэу тадэжь къэкIуагъэп — хасэм итхылъеджапIэ томитIу хъурэ тхылъэу «Адыгэхэр» зыфиIорэмкIэ нахь баи хъугъэ.
— Мыщ фэдэ цIыфхэм, ти­лъэпкъ лъагэу зыIэтыхэрэм уаIукIэныр тэркIэ шъуашэ, — къыкIигъэтхъыгъ КIакIыхъу Мэ­джыдэ. — Гъэхъэгъэшхохэр зэ­риIэр къызхимыгъэщэу, цIыф къызэрыкIоу, къэбар гъэшIэ­гъонхэр къэзыIуатэу, сэмэркъэу дахэр къызэбэкIэу Шэуджэн Асхьад зэрэщытым, ащ Хъурым Хьазрэти къызэ­рэщи­мыгъа­кIэ­рэм тыщыгъозагъ. ЦIыф шIагъо­хэм нэIуасэ тызэрафэ­хъугъэм тигъэгушхуагъ, зэIукIэм шIуагъэ къызэритыщтым щэч хэлъэп.
Ныбэ Анзор.