«ПсынэкIэчъэу чIы бгъэгупэм къыщыущрэм
ЦIыфыр насыплъыхъоу фэзгъэкIон…»

Мы усэ сатырхэр зиер зэлъашIэрэ адыгэ усакIоу, къызыхъугъэ мафэр непэ хэзыгъэунэфыкIырэ Къуикъо Шыхьамбый. Итхылъмэ уахэмылъыхъухьэу, сыд фэдэ­рэ нэкIубгъор къыхэбгъэщыгъэми, сыд фэдэрэ сатыр къыхэуджыкIыгъэми, ахэр зэкIэ мэхьэнэ куу зиIэх, гущыIэжъ-гъэсэпэтхыдэх. ЧIыгу гъэбэжъум чылап­хъэр хэбдзэ къодыемэ къызэрэщыкIырэм фэдэу Шыхьамбый икъэлэмыпэ къычIэ­кIыгъэхэр зэкIэ литературэ шапхъэх, щысэкIэ къэпхьышъунхэу гъэпсыгъэх. Арын фае усакIор критикмэ зыфырякIасэр, иусэхэр зэхафынхэр IэшIэх къызкIащыхъурэр.
Адыгэ лъэпкъым илитературэ осэшIу фэзышIыгъэ шIэныгъэлэжьэу, критикэу ЩэшIэ Казбек мары Шыхьамбый итворчествэ фэгъэхьыгъэу ытхыгъэр: «Гупшысэ инмэ къафэкIуагъ усакIор — ыныбжьи дэхэкIаеба — къыIон ышIэнэу тефэ (ар ныбжьым елъытыгъэ зэпытэп, ау…); щыIэныгъэр гъогу зэхэ­хьэ-зэхэкIыбэу зэхэлъ, ау ущымыгъо­щэным гу­шхуи акъылышхуи ищыкIагъэх; уимыгъапцIэу гъунджэм гъэшIэ тэрэз, гъэшIэ псэтын къыпфыщинэныр насыпыгъ. ГъэшIэны­гъэм щыщэу Къуикъо Шы­хьамбый къы­убытыгъэр, къыгъэлъэгъуа­гъэр макIэп, къызэритын амали Тхьэм къыритыгъ. Сурэт хъарзын мыр (ащ фэдэхэр бэ, къэIокIэ чанкIэ, дахэкIэ иусэхэр ушъэгъащэх озыгъэIони ахэт):
Чэщым жъогъо быныр зэхетэкъумэ,
Мазэр итынчыпIэ щэгупсэфы.
Чъые IэшIур огум щегъолъэхмэ,
Чъэми, псыхъом макIэу зегъэпсэфы. —
Джащ фэд цIыф щыIэныгъэри:
ГупшысакIэм тутын Iугъор ещэкIыгъэу
ГукъэкIыжьым кIэлэгъу чэфри хэпшIыкIыгъ.
Дэпкъы лъагэм нэмазлыкъри едзэкIыгъэу,
Тхьэм фэгуIэу мэзэ шъыпкъи ынэ­кIыгъ.
Мыхэр сурэт пшIын плъэкIыщтхэп умысурэтышIэу. ГущыIэм сурэт хэпшIыкIыныр сурэтшIын пстэуми анахь къинынкIи мэхъу…»
Шъыпкъэ дэд, тиадыгэ литературэ ихьасэ мыпшъыжьэу щылажьэхэрэм, ар къэзыгъэбаигъэхэм ащыщ Къуикъо Шыхьамбый. Адыгеим имызакъоу, нэмыкI шъолъырми ипроизведениехэр къащыдэкIыгъэх. ГущыIэм пае, къалэу Москва 2017-рэ илъэсым щагъэхьазырыгъэ тхылъышхом — Урысыем щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафмэ яусэкIо чъэп­хъыгъэхэу непэрэ мафэм тхэхэрэм яусэхэр къыздэхьагъэхэм — Шыхьамбый ипроизведениехэри къыщыхаутыгъэх. Ар Къуикъо Шыхьамбый изакъоп, зэрэадыгэ лъэпкъэу тинасып, а тхылъ гъэкIэрэ­кIагъэу лъэпкъ 57-рэ къызщатыгъэм тызэрэхэфагъэр. КъэпIон хъумэ, лъэпкъишъэм къехъоу Урысыем щыпсэухэрэм ащыщэу ежь иныдэлъф литературэ зиIэр ызыныкъу ныIэп. Ахэм тэ тащыщ, ар насыпыгъэба, апэ тимытмэ, ауж тыкъи­нэрэп. ТитхэкIо нахьыжъмэ къагъэнэфэгъэ гъогур, атхыгъэ произведениехэр дунэе мэхьанэ зиIэх. А гъогум рэкIо Къуикъо Шыхьамбый, ныбжьэу зыхахъо­рэм дакIоу ытхыгъэми ахегъахъо, гуп­шысэ куоу иIэхэм усэ сатырэ шIагъохэр къакIэлъэкIох.
Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм ялитературэ зэхэугъоягъэу къыздэхьэгъэ тхылъэу зигугъу къэсшIыгъэм Урысые Федерацием и Президентэу Владимир Путиным пэублэ гущыIэ къыфишIыгъ. Тхылъыр инэу, лъэгъупхъэу, гъэкIэрэкIагъэу ыкIи зэгъэфагъэу шIыгъэ. Къуикъо Шыхьамбый иусэхэу ащ къыдэхьагъэхэм афэшъхьафэу ищыIэныгъэ гъогу фэгъэ­хьыгъэ къэбар кIэкIи тхылъым къеты: «Къуикъо Шыхьамбый Исмахьилэ ыкъор — адыгэ поэт. 1963-рэ илъэсым Адыгэ Республикэм и Кощхьэблэ район ит къуаджэу Еджэркъуае къыщыхъугъ. Адыгэ къэралыгъо университетым ще­джагъ, Литературнэ институтэу А.М. Горькэм ыцIэ зыхьырэр къыухыгъ. Литературнэ журналэу «Зэкъошныгъэм» иредакторэу лэжьагъэ. Апэрэ мафэхэм къащегъэжьагъэу Адыгэ республикэ тхылъ тедзапIэм Iоф щишIагъ, илъэс пчъагъэ хъугъэу ащ ипащ. Усэхэр зыдэт тхылъхэр адыгабзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэх. Урысыем итхакIохэм я Союз хэт, культурэмкIэ Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ IофышI, литературэм ылъэныкъокIэ АР-м и Къэралыгъо премие илауреат. Мыекъуапэ щэпсэу». Мыщ дэжьым къыхэзгъэхъожьынэу сыфай Шыхьамбый тхылъипшIмэ яавторэу зэрэщытыр.
Къуикъо Шыхьамбый къызыхъугъэ мафэмкIэ тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэу, джыри итворчествэ хэхъоныгъэхэр фишIынхэу тыфэлъаIо. Ащ иусэ сатырхэр тхыгъэм ублапIэ фэтшIыгъагъэмэ, ахэмкIэ тыухыжьын:
«…Псэмрэ аджалымрэ ягъогу зэхэкIы,
Хэти блэсщынэу сыфэгуIэжьы.
ШIулъэгъум имашIуи бгъэгупэм щыс­Iубэу,
Жъалымы напэр зэманым ыубэу,
Непэрэ мафэр силIыкIу!
Сызфатхэрэр цIыфы цIыкIу!»
Дэрбэ Тимур.