Уапэ бдзырэм уIукIэжьыщт
ЩыIэныгъэр зы чIыпIэ итэп. ЦIыфхэр зэхъокIых, дунаим зехъожьы. ЩыIакIэри Iахь-Iахьэу зэхэлъ: гушIуагъуи, гукъауи, къиныгъуи.
Мафэ горэм сиугъоигъэхэр зэхэсыдзыжьхэзэ, лъэпкъ гъэзетым къыхэупкIыгъэ статьям сыIукIагъ. Ащ илъэс 46-рэ ыныбжь, сурэтэу итыр 1946-рэ илъэсым тырахыгъ. Мыр къызыхаутым сурэтым итмэ янахьыбэр псаоу дунаим тетыгъэх, пенсием кIуагъэхэми, колхозым щылажьэхэрэр ахэтыгъэх. ЗэкI пIоми хъунэу сшIэщтыгъэх: сиIахьылыгъэх, тигъунэгъугъэх, аужыпкъэм — цIыф дэгъугъэх. Ахэр ары тызыпIугъэхэр, гъэсэпэтхыдэ къытэзыIуагъэхэр. Тэри ахэр тиупчIэжьэгъугъэх, щысэтехыпIэу тиIагъэх. Ахэм ягущыIэ тышIолIыкIыщтыгъ. Статьяр зиягъэр «Социалистическэ Адыгеим» ижурналист пIашъэу Гъонэжьыкъо Тыркубый. Iушэу, губзыгъэу, бзэ дахэ Iулъэу, зэгъэфагъэу гущыIэу щытыгъ. Чылэм бэрэ къакIощтыгъ, еджапIэми къедгъэблагъэщтыгъ, ежьыри къуаджэм щыщ цIыф шIагъомэ, унэгъо зэгъэфагъэмэ яхьылIэгъэ статьяхэр гъэзетым къыригъахьэщтыгъэх. Мы статьяри ахэм зэу ащыщ. ЫпэкIэ плъагъэ, къэхъущтыр ышIагъэм фэдэу. Тхыгъэм гупшысэ шъхьаIэу щыпхырыщыгъэр непэрэ мафэм епхьылIэн плъэкIыщт. Тирэхьатныгъэ, тищыIакIэ зыгу темыфэу щыIэхэм зао къыташIылIагъ. Ау Урысыем ицIыфхэм зябгъэуфэн плъэкIыщтэп. Хэгъэгу заом илъэхъан фэдэу тиухъумакIохэр заом Iутых, мыдкIэ къэнагъэхэри зэрафэлъэкIэу ахэм адеIэх, мэлажьэх.
Джа лъэхъаным мэхьанэшхо зиIэгъэ лозунгыр джыри къытфэуцугъ: «ЗэкIэри фронтым пай, зэкIэри текIоныгъэм пай».
Мы сурэтым ит цIыф шIагъомэ, ахэм афэдэмэ къакIэлъыкIогъэ лIэужхэр ары непэрэ мафэм заом Iутхэр, фронтым Iутмэ адэIэпыIэхэрэр, хэгъэгур псэуным пае лажьэхэрэр.
Уафэрэзэн фае хэгъэгур тфэзыухъумагъэмэ: фронтым Iутыгъэми, ащ ыкIыб щылэжьагъэми, заом щыфэхыгъэм къакIэныгъэ лъфыгъэхэр зыпIугъэхэми. Сапашъхьэ илъ сурэтым итхэм къалъфыгъэмэ къалъфыжьыгъэхэри ежьхэм ягъогу рэкIох, ерыуаджэ, мыхъун зышIэрэ ахэтэп, уахътэу зыхэтым диштэу мэпсэух. Зигугъу къэсшIырэ тхыгъэр зыфэгъэхьыгъагъэмэ ащыщ зы нэбгырэ джыри псау. Ар илъэсих зыныбжь пшъэшъэжъыеу ахэсыр ары — Бэгъушъэ Сар. Ар зипшъашъэр Гъонэжьыкъо Дэхэжъ. Ишъхьэгъусэ заом зыхэкIуадэм, ыIэ риушхохэу тIысыжьыгъэп. Исабый къызфигъэнэн иIэпти, зыщылажьэрэм зыдищэщтыгъ. Ащ пае ыгу кIодэу къыхэкIыгъэп, тэ тигъунэгъу дэдагъэх, ащ сыщыгъуаз. ЦIыфым ишIушIагъэ кIодырэп. Ар нафэ къыпфэхъу Гъонэжьыкъо Тыркубый истатья узеджэкIэ.
Мы ситхыгъэ цIэу фэсшIыгъэм гупшысэхэм сафищагъ. Джы къэстхыщтым сытегущыIэнэу сыфэягъэп — гъэзетеджэхэм еплъыкIэу ащ фыряIэщтыр зэфэшъхьафын ылъэкIыщт, ау сэ сыгу къытелъэдагъэр къэстхыщт.
ЦIыфыгъэ горэ пхэлъмэ, заоу джы кIорэм уимыгъэгумэкIын плъэкIыщтэп. ЕплъыкIэу шъхьадж фыриIэр зэфэшъхьаф, «Нэпкъым тетыр къошъофыкIэ Iаз» зэраIоу. Нафэр нахьыбэмэ Iофым хэлъыр къызэрагурыIорэр ары. Ар япсэукIэ къегъэлъагъо. КIалэхэм загъэбылъыжьырэп, ежь-ежьырэу заом макIох. МыдкIэ къэнагъэхэри зэралъэкIэу адэIэпыIэх, агу къаIэтыным пылъых. Аужыпкъэм, еджэкIо цIыкIумэ письмэхэр атхых. ДзэкIолIмэ ахэр абгъашъо дэлъэу аIыгъых. Ахэм къин алъэгъуми, акIыб дэтмэ ягумэкI зэхашIэ. Шъхьадж ылъэкIыщтыр ешIэ — шэф остыгъэхэр ашIых, хъытыухэр ахъэх, хабзэм зэрэфэлъэкIэу дзэкIолIхэр зыми зэрэщимыгъакIэхэрэм емылъытыгъэу цIыф къызэрыкIохэми афэлъэкIыщтыр ашIэ.
Апэ мы заом кIонэу хъугъэмэ къин бэдэдэ алъэгъугъ. Ар сэзыгъашIэрэр — а дащыгъэхэм сиIахьылхэри, тигъунэгъу кIали ахэтыгъ. МыдкIэ къыщанагъэхэмкIи хьылъэ дэдагъ. Загъэпсэфынэу къызагъакIохэм, янэ-ятэмэ къахэкIыгъэх якIа-
лэхэм ащ амыгъэзэжьынэу яушъыигъэхэр. Ау сшIэрэмэ ащыщи зи афэгъэдэIуагъэп. ЗэупчIыжьыгъэхэм фэдэу къаIощтыгъэр зы: «Сэрмырмэ, хэт кIощтыр! Сызхэт кIалэхэм сыдэущтэу «сыкIощтэп, шъо шъукIу, сэ сыхэкIыжьы» ясIон слъэкIына, сыщынагъ пIонэу!»
Тинасып тикIалэмэ янахьыбэр ахэм зэрафэдэхэр!
Ячэзыу къэси, кIалэхэр джыри кIонхэ зэхъум, шъхьадж ылъэкIыщтымкIэ угъоягъэх, къашъхьэпэн ашIошIыхэрэр афаугъоигъэх. Сэ слъэкIыщтыр арыти, цылъэпэдхэр афэсхъагъэх.
Ащ ыужи кIалэхэр джыри кIонхэ зэхъум, «агу къэсIэтын, шIу горэ афэсшIэн» сIуи сегупшысагъ. Тигъунэгъу кIэлэцIыкIум янэ есIуагъ: «Фэенхэми сшIэрэп, сэ слъэкIыщтыр арышъ, нэшэбэгу шIоIу, варенье зэфэшъхьафхэр ястынхэ слъэкIыщт». Командирым зыреIом хъункIэ къыдиштагъ. Дгъэхьазыр зэхъум, адрэ гъунэгъоу зылъэгъугъэхэри, хэти фэлъэкIыщтымкIэ къыхэлэжьагъэх. Гъунэгъухэр адыгэх, урысых, дагъыстаных. ТызэгурыIоу тызэхэт, тикъини тихъяри зэдэдгощэу. Ар зымыуасэ щыIэп! Урысыем ис цIыф лъэпкъыбэр зыч-зыпчэгъоу тызэхэт. ТызэшIозгъэкIодынэу тазыфагу къихьэрэм зи къыдэхъущтэп!
Джы шIуагъэу тшIагъэм псапэу къыхэкIыгъэр къэсIон. Амал яIэу къэгущыIэнхэ е зыкъарагъэлъэгъунхэу къызхэкIыкIэ, сэламхэр къытахыжьы, «тхьашъуегъэпсэу» къытаIо. ЗэкIэ хэсэгъэкIышъ, псапэ къызхэкIыщтыр зи арэп. Яшхыни яуIэшыни щыкIагъэ зэримыIэр къаIощтыгъ, ау унэм къикIыгъэ вареньер къызэIуахымэ, яунэ зэрэмычыжьэр ащкIэ ашIэщтыгъэу аIо. ШIушIагъэр мыинми, псапэ къыхэкIмэ, зымыуасэ щыIэп. КъэкIожьыгъэхэу тигъунэгъу кIалэм къысиIуагъ: «Открывалкэу къыдэплъхьагъэм ишIогъэшхо къытэкIыгъ. Бжьыныфщыгъу хьалыгъум теттакъоу зытшхыкIэ, тыгу къыдищаещтыгъ».
Мы заор къытэзышIылIагъэмэ акъыл къаригъэгъотынэу чэщи мафи Тхьэм телъэIу. ЧIыгур зы сэпэцэ цIыкIу закъоу космосым щесы. ЦIыфым зы щыIэныгъ иIэр. Сыда афэмыхъурэр?! Тхъагъоба улажьэу, ушхэжьэу, щыIэныгъэм, тыгъэм, жьым, къэгъагъ дахэм, бзыум яорэд уагъэгушIоу дунаим утетыныр!
Хьаудэкъо Сар.