Сабыигум игъозэ егъэджэкIуагъ
Сабыим уфэусэшъуныр — Тхьэм къыуипэсырэ шIушIагъ… Ащ фэдэкIэ Тхьэр къетагъ Унэрэкъо Фатимэ Аслъан ыпхъум. ИсэнэхьаткIэ хьисапымкIэ ыкIи физикэмкIэ кIэлэегъэджагъ, ау исэнау-щыгъэкIэ ар егъэджэкIо-кIэлэпIугъ.
Сабыим идунэелъэгъукIэ, игупшысакIэ, игумэкI-гугъапIэхэр Фатимэ зэхишIэу, гурыIогъу афэхъоу афэусагъ ыкIи ригъэджагъэх. Уахътэм диштэрэ екIолIакIэ иIэу, сабыймэ агу рихьырэ хъугъэ-шIагъэхэр адыгэбзэ гурыIогъошIукIэ ытхыгъэх.
Унэрэкъо (Дэхъужь) Фатимэ Шэуджэн районым ит къуаджэу Пщычэу кIэлэегъэджэ унагъом къихъухьагъ. Янэу Аулъэ Саният урысыбзэмкIэ, ятэу Дэхъужь Аслъан хьисапымкIэ кIэлэегъаджэу щытыгъэх ыкIи ахэм ясэнэхьат Фатимэ къыхихыгъ.
Яунагъо творческэ зэфыщытыкIэ илъыгъ ыкIи ащ ыпкъ къикIыкIэ ицIыкIугъом щегъэжьагъэу тхылъхэм яджэным, музыкальнэ еджапIэм кIоным, шахмат ешIэным уахътэу иIэр зэкIэ атыригъэкIуадэщтыгъ.
Хьатыгъужъыкъое гурыт еджапIэр дышъэ медалькIэ къыухи Фатимэ Адыгэ къэралагъо кIэлэегъэджэ институтым ифизикэ-хьисап факультет чIэхьагъ. Институтыр къызиухыгъэм щегъэжьагъэу анахь цIыкIухэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iоф щадишIэнэу ригъажьи, физикэмрэ хьисапымрэкIэ кIэлэегъаджэу, зещэкIо шъхьаIэу, кIэлэегъэджэ зэхэщакIоу илъэс 37-рэ лэжьагъэ.
Фатимэрэ ишъхьэгъусэу Нурбыйрэ кIалэрэ пшъашъэрэ зэдапIугъ. Сабыйхэм адыгабзэм иIэшIугъэрэ ибаигъэрэ аригъэшIэным пае тхылъхэу «Тыджэгузэ теджэ» ыкIи «Iушыцэ ихьисап» Фатимэ ытхыгъэх. Ащ адыгабзэкIэ зэридзэкIыжьыгъэ урыс тхыдэхэр кIэлэцIыкIу театральнэ купэу «Щыгъыжъыем» икъэгъэлъэгъонхэм ахэуцуагъэх. Илъэс пчъагъэм Фатимэ Адыгэ республикэ гимназием физикэмкIэ кIэлэегъаджэу щылэжьагъ, 2022-рэ илъэсым ащ иIофшIакIэ лъытэныгъэшхо фашIэу «Урысые Федерацием егъэджэнымкIэ иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Мэлылъфэгъум и 25-м, 2023-рэ илъэсым игъонэмысэу ащ идунай ыхъожьыгъ.
Фатимэ кIэлэцIыкIухэм апае литературнэ тхыгъэхэмкIэ Дунэе зэнэкъокъоу Жэнэ Къырымызэ ыцIэ зыхьырэм 2022-рэ илъэсым хэлэжьагъ ыкIи текIоныгъэр къыщыдихыгъ. Ащ ытхыгъэ пшысэ-усэ купэу «Осмэн дунаир зэрегъашIэ» зыфиIорэм апэрэ чIыпIэр къыфагъэшъошагъ.
Илъэситфым емыхъугъэ тхылъеджэ цIыкIухэм апаеу тхыгъэ. БзэмкIэ гурыIогъошIоу, сурэтхэмкIэ IупкIэу, хъугъэ-шIагъэу къыIуатэрэмкIэ непэрэ сабыир зыIэпищэу, шIогъэшIэгъонэу, шIэныгъакIэхэр ригъэгъотэу, дунаеу тыкъэзыуцухьэрэм нэIуасэ фишIэу щыт. Пычыгъуитфэу зэхэт: «Осмэнрэ Iушмэнрэ», «Осмэнрэ щагубзыухэмрэ», «Осмэнрэ псымрэ», «Осмэнрэ Архимедрэ», «Осмэнрэ уахътэмрэ».
Осмэн цIыкIу дунаеу тыкъэзыуцухьэрэм нэIуасэ зыфешIы. Ежь-ежьырэу къыугупшысыгъэ джэгуалъэу Iушмэн игъусэу ошъогум дэбыбае, ылъэгъурэр егъэшIагъо: ошъуапщэр мэгубжы, пчыкIэр егъао, псым имолекулэхэр егъащтэх, ахэр мэзечъэх, пахъэ мэхъужьых… Физикэм илъэужэу тигъашIэ хэлъхэр хьалэмэтэу, жэбзэ дахэкIэ усэм къеIуатэ: Архимед изакон шIуагъэу хэлъри, уахътэм мэхьанэу иIэри.
Фатимэ иусэхэм уасэ нахь афэозыгъэшIырэр илъэсищ зыныбжь сабыим игупшысакIи, изекIуакIи кIэлэцIыкIу психологием тетэу зэрэгъэпсыгъэхэр ары. «Осмэнрэ щагубзыухэмрэ» зыфиIорэ усэм Осмэн цIыкIум игупшысакIи, ишэни, итеплъи, игущыIакIи, ипсынкIагъи — зэкIэри нэм къыкIегъэуцо, пшIошъ егъэхъу. Илъэсищ зыныбжь пхъорэлъф цIыкIум кIырыплъызэ Фатимэ ар зэхилъхьагъ.
Хьамырзэкъо Нуриет.
Осмэнрэ
Iушмэнрэ
(Унэрэкъо Фатимэ
ипхъорэлъф цIыкIоу
Мырзэ Осмэн
фитхыгъэ усэхэм ащыщ)
Осмэнрэ Iушмэнрэ
Унэм икIыгъэх,
Непэ джэгунэу
Къэблачъэм дэкIыгъэх.
Осмэн кIэлэцIыкIу,
НэIуасэ зыфэшI.
Мэбзаджэ тIэкIу,
ШIыкIаеу зешI!
Игъусэ цIыкIур,
Ар хъупхъэ дэд,
ЕшIэ хьисапыр,
КъеIо орэд.
Iушмэн ащ ыцIэр,
Осмэн фиусыгъ.
Ар иджэгуалъ,
Ежь-ежьырэу ышIыгъ.
Щэрэхъхэр чIилъхьагъ,
Мотор хигъэуцуагъ.
Быбынэу, есынэу,
Iушмэн зэхилъхьагъ.
Ар суперIушэу
Осмэн рихъухьагъ,
Ар супермэнэу
Ащ IэкIэшIагъ.
«Орайдэмыр!» еIошъ —
мэбыбы Iушмэн.
«Орайдэмыр!» еIошъ —
псым есы Iушмэн.
«Орайдэмыр!» еIошъ —
ар супермэн.
«Орайдэмыр!» —
маджэ, мэгушIо Осмэн.
ГущыIэуж
Унэрэкъо Фатимэ ышыпхъоу Хьамырзэкъо Нуриет къытхыгъэм сигукъэкIыжьхэр къыгъэбырсырыгъэх. Ащ итхыгъэ гущыIэуж фэсшIы сшIоигъоу сыкъэхъугъ.
Сипшъашъэ республикэ гимназием щеджэ зэхъум, Унэрэкъо Фатимэ физикэмкIэ икIэлэегъэджагъ ыкIи икласс пэщагъ. Лъэшэу ынаIэ атыригъэтэу, ипредметкIэ шIэныгъэ зэраритырэм имызакъоу, ицIыфыгъэкIэ кIэлэцIыкIухэм зэрафэгумэкIырэр къыхэщыщтыгъ. Шъачэ и Лъэпкъ парк зыщаплъыхьанэу икласс зэрищэгъагъэр икIэлэеджакIощтыгъэхэм джы нэс агу къэкIыжьы. МэшIокум зэрэгъэчэфэу исыгъэх, Iулъхьэр тIо зэфашIэу хьакIэщым зы унагъо фэдэу зэдычIэсыгъэх, зекIо гъогум зыч-зыпчэгъоу щызэдытетыгъэх — охътэ шIагъо зэдырахыгъ. ЕджапIэр къаухыгъэми, ныбджэгъуныгъэр азыфагу илъынэу, зэкIэупчIэнхэу Фатимэ ахэм яушъыищтыгъ. Ежьхэми ар шIу алъэгъущтыгъ, ным фэдэу еплъыщтыгъэх.
Сэ сшъхьэкIэ сщыгъупшэрэп, я 9-рэ классыр къаухызэ, урысыбзэмкIэ ушэтыныр я 5-рэ лицеим Унэрэкъо Фатимэ ынаIэ зытет классым икIэлэеджакIохэм щаты зэхъум, еджэпIэ щагум ыгузэгу итэу ушэтыным зырызэу къычIэкIыжьыщтыгъэхэм ар зэряжэщтыгъэр. Ятелефонхэр, ящыгъынхэр къаритыжьыщтыгъэх, псы ригъашъощтыгъэх, ушэтыныр мэкIофэ ны-тыхэу щагум къыдамыгъахьэщтыгъэхэм мыгумэкIынхэу ариIощтыгъ. Бзылъфыгъэ рэхьатэу, нэшIу-гушIоу ар джыри сынэгу кIэт. Пшъэшъэжъыер гимназием къычIэкIи Адыгэ къэралыгъо университетым чIэхьагъэу Фатимэ гъэсэныгъэм епхыгъэ Iофтхьабзэ горэм сыщыIукIэгъагъ. Ригъэджагъэм сызэрэянэр щымыгъупшэу ар къыкIэупчIагъ, иеджэн зэрэлъыкIуатэрэр къысигъэIотагъ, ыпэкIэ ригъэхъунэу фэлъэIуагъ. Тэ тиуахътэ тезыгъэджагъэхэри сыгу къыгъэкIэу, Унэрэкъо Фатимэ кIэлэегъэджэ шъыпкъэу сыгу къинэжьыгъ.
Тэу Замир.