Сурэтым итыр илъэс 257-рэ зыныбжь чъыг дахэу, хы ШIуцIэ Iушъом и Шэхапэ дэтыр ары. Ар Урысые мэхьанэ зиIэ чIыопс саугъэтэу 2013-рэ илъэсым къэралыгъом ичъыг пIашъэхэм ясатырэ хагъэуцуагъ, чIыналъэм итарихъ-культурнэ кIэнхэм ахалъытагъ. Метрэ 30-м ехъу илъэгагъ, метри 10 ихъурэягъ. Мыщ фэдэ, Урысыер хэгъэкIи, Европэми итэп.

«Хъарзынэщым хэлъ тхыгъэ­хэм зэрарытымкIэ, ижъыкIэ, илъэс 200-кIэ узэкIэIэбэжьмэ, мы чIыпIэр мэз псау хъущтыгъ. Урысыдзэр къэтIысы зэхъуми арэущтэу щытыгъэу къатхыжьы. ТхьэлъэIупIэу зэрэщытыгъэр къаушыхьаты. Непэ тэри а хабзэр лъытэгъэкIуатэ. Кавказ заор заухыгъэм имафэ Тхьэм зыщыфэтэгъазэ».
Ар къытфэзыIотагъэр чъыг пIашъэм непэ иухъумакIоу, гъунэ лъызыфырэ Бастэ Айдэмыр. Ар илIакъокIэ Шэхапэ щыщ, ау Мыекъуапэ къыщы­хъугъ ыкIи щапIугъ, сэнэхьат щызэригъэгъотыгъ. Ау тыжъым илъ къеджэжьыгъэу, къызхэкIыгъэм къыгъэзэжьыгъэу чъыгым лъэп­лъэ. Ащ нэмыкIэу адыгэм итыгъуасэ, икIэн зышIолъапIэхэми чъыгым игъашIэ нахь кIыхьэ шIыгъэныр ашIоIоф. ИлъэситIу фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ, ащ фэгъэзагъэхэр Москва къыращыхи чъыгыр зэгомыкIыным ыкIи зэхэмыкIыкIэным фэшI гъучI лъахъэхэр тыралъхьагъэх, ешIушIагъэх.
— Iофым изытет икъэбар цIыфхэм язгъэIуи, ахъщэ зэхатлъхьи, анахь специалист дэ­гъухэр Москва къитщыхи чъыгым едгъэIэзагъэх. ИмыщыкIагъэр раупкIэхыгъ, чъыгыр зэхапхагъ. Къэдгъэнэжьыгъ, мыщ фэдэу дахэу тлъэгъуным пае игъашIэ лъыдгъэкIотагъ, — къытфиIотагъ Бастэ Айдэмыр.
Къалэу Шъачэ ипащэ иунашъокIэ ПсышIопIэ районым иад­министрацие чъыг дахэр къышIыхьагъ. Метрэ заулэкIэ къыкIэрыкIыгъэу хъураеу къеухьэ. Ащ ишIуагъэкIэ ылъа­псэ­хэр цIыфыбэ лъакъохэм ащаухъумагъ, игъашIэ лъагъэ­кIотагъ. КъыткIэхъухьэрэ лIэуж­хэм блэ­кIыгъэм исаугъэт къа­лъэ­гъу­жьынымкIэ амалышIу щыIэ хъугъэ.
Непэ Шэхапэ дэт чъыг дахэр чIыопсым исаугъэт къодыеп, зекIохэр бэу къызэолIэрэ чIыпIэу щыт. Урысыем ыкIи IэкIыб къэралыгъохэм къарыкIырэ хьакIэхэр мыщ екIуалIэх. Ты­гъуа­сэрэм ибзэмыIу саугъэтэу лIэшIэгъуитIу нахьыбэ зыныбжьыр зэралъэгъурэр ахэмкIэ хьалэмэтыгъ. Джащ фэдэу ащ дэжь лъэпкъ культурэм икъэгъэ­лъэгъонхэр щызэхащэх, адыгэ шэн-хабзэхэм, IэшIагъэхэм зекIохэр нэIуасэ ащыфашIых. Мыгъи чъыгым идэхагъэ цIыф­хэм къафызэIуихыным зытырегъэпсыхьэ. Гъатхэм къыгъэущыжьыгъэу къэтIэмыным фэхьазыр. Шэхапэ дэсхэри ащ икъэгъэгъэ гохьхэм ягуапэу апэ­- п­лъэх.
Анцокъо Ирин.
Сурэтыр: Анцокъо Ирин.