Мы мафэхэм «Адыгэ макъэм» ПсышIопIэ районым ит къуаджэу ШэхэкIэй IофшIэгъу дэкIыгъо щыриIагъ. АдыгабзэмкIэ олимпиадэм ыкIи зэнэкъокъоу «Адыгэ пшъашъ» зыфиIоу къоджэ гурыт еджапIэм щыкIуагъэхэм тарагъэблэгъагъ.

АдыгабзэмкIэ олимпиадэр
ХыIушъо шапсыгъэхэм я Адыгэ Хасэ игукъэкIкIэ адыгабзэмкIэ олимпиадэр зэхащагъ. Илъэс къэс ар рекIокIы. Еджа­пIэм адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ къыдыхэлъытагъэу зэхищэрэ Iофтхьабзэхэм ар ахэушъхьафыкIыгъ. Хьаджыкъорэ ШэхэкIэйрэ яя 6 — 8-рэ классхэм ащеджэрэ кIэлэеджэкIо 13 мыгъэрэм хэлэжьагъ. ГъэцэкIэнхэр еджапIэхэм якIэлэегъаджэхэм агъэхьазырыгъэх. ПстэумкIи упчIитф къыхиубытэщтыгъ. Ахэр адыгэ шэн-хабзэхэм, къэкIыхэрэм, чIыопсым, бзэм афэгъэхьыгъагъэх.
— ГъэцэкIэнхэр шIэныгъэ куухэр къагъэлъэгъонхэм тегъэпсыхьагъэхэп. Тэ нахь шъхьаIэу тлъытэрэр ныбжьыкIэхэр зэрэхэлажьэхэрэр ары, сыда пIомэ адыгабзэр нахь дэгъоу зышIэу тиIэхэр ары ащ къекIолIагъэхэр. Бзэр аIэкIэмызыныр, нахь куоу зэрагъэшIэным кIэдгъэгушIунхэр тимурад шъхьаI, — къыхигъэщыгъ хыIушъо шапсыгъэхэм яобщественнэ движениеу «Адыгэ Ха­сэм» итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыдэ.

Гъуашъо Сэламэт ШэхэкIэй гурыт еджапIэм адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ икIэлэегъадж. 1986-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу щэлажьэ. Апшъэрэ еджапIэр къызеухым мыщ къагъакIуи, къыдэнагъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, адыгабзэм непэ зэпичырэ къиныгъохэм ахэри ахэзыгъэ­хэп: зышIэрэр, рыгущыIэрэр макIэ, ныб­жьыкIэхэм ар аIэкIэбгъэхьаныр, аIу­плъхьаныр илъэс къэс нахь къин мэхъу.
— ЕджапIэм сыкъызыIохьэм кIэлэеджа­кIохэм адыгабзэр зэрашIэщтыгъэмрэ джырырэ азыфагу псышхо дэт. Бэ дэдэкIэ непэрэхэр ауж къинагъэх, «тфэу» афэдгъэуцущтыгъэхэмрэ джы дгъэуцухэ­рэмрэ лъэшэу зэтекIых. Бзэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр бэрэ зэхэтэщэх, ау икъурэп. Тхьамафэм адыгабзэри еджэнри сыхьат зырызрэ яIэ. Илъэсныкъом бзэр язгъэхьыгъ, джы еджэныр илъэс еджэгъум ыкIэ нэс. Къеджэх дэгъоу, ау гущыIэныр нахь къяхьылъэкIы, — къыд­дэгощагъ ШэхэкIэй гурыт еджапIэм адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ икIэлэегъаджэу Гъуашъо Сэламэт.
Къуаджэу ШэхэкIэй игъунэгъу Хьаджыкъом икIэлэегъаджэхэми Сэламэт дырагъаштэ. Ау ащи изакъоп. Шапсыгъабзэм текIынхэшъ, литературабзэм те­хьан­хэр кIэлэцIыкIухэм къин къащыхъоу ахэм къыхагъэщы.
— Тыфай-тыфэмыеми, шапсыгъабзэм текIынхэшъ литературабзэм техьанхэр кIэлэеджакIохэм къяхьылъэкIы. Ары нахь мышIэми, егугъух, зэдэгущыIэх, бзэмкIэ олимпиадэ зэфэшъхьафхэм тахэлажьэ, текIоныгъэхэр къащахьы, — къыIуагъ Хьаджыкъо игурыт еджапIэ адыгабзэмкIэ икIэлэегъаджэу Нэпсэу Русетэ.
ШэхэкIэй еджапIэр ашIыгъакI. 2009-рэ илъэсым псэолъэкIэ зэхэтышхор атыгъ. ШэхэкIэй имызакъоу, ШэхэкIэй цIыкIуми, Шэхапи кIэлэцIыкIухэр къарэкIых, Псы­шIуапIэ нэс къыращыхэрэри ахэтых. Адыгабзэр а 1 — 11-рэ классхэм ащызэрагъашIэ. Ащ фэшъхьафэу еджапIэм фагъэхьазырырэ кIэлэцIыкIухэми десэхэр афызэхащэх. Непэ кIэлэеджэкIо нэбгырэ 209-рэ еджапIэм щеджэ.
— Мыщ фэдэу адыгабзэм, культурэм афэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр илъэсым къыкIоцI жъугъэу зэхэтэщэх. Адыгабзэм, литературэм ятхьамафи ретэгъэкIокIы, республикэм ыуж зыкъидгъанэрэп. Ары нахь мышIэми, адыгабзэр зыщыбэм тыпэчыжь, тыкъэзыухъурэихэрэм янахьыбэр урысыбзэкIэ мэгущыIэх, — еIо ШэхэкIэй гурыт еджапIэм ипащэу Алый Марзет. – Арышъ, уахътэм, лъэ­хъаным яфэмэ-бжьымэхэм уапэлъэшыныр къин мэхъу. Ары нахь мышIэми, тиIофшIэн зэпыдгъэурэп. Зэнэкъокъоу «Адыгэ пшъашъ» зыфиIоу зэхэтщагъэри адыгэ культурэм, шэн-хабзэхэм яза­къоп зыфэлажьэрэр, бзэри ары.

Зэнэкъокъоу «Адыгэ пшъашъ»
«Адыгэ пшъашъ» зыфиIорэ зэнэкъо­къур ШэхэкIэй игурыт еджапIэ апэрэу щырекIокIыгъ. Адыгэ лъэпкъым икульту­рэ, ишэн-хабзэхэм, ыбзэ язэгъэшIэн лъэныкъорыгъазэу щымытэу, лъэныкъо пстэури зэфэщэгъэнхэр ащ ипшъэрылъ шъхьаI.
— Илъэс къэс еджапIэм щызэхатщэрэ Iофтхьабзэхэр зэкIэ кIэлэеджакIохэм ашIэжьы хъугъэ. Нахь ашIогъэшIэгъон тшIы тшIоигъоу зэнэкъокъоу «Адыгэ пшъашъ» зыфиIорэр редгъэкIокIызэ тшIынэу итхъухьагъ. АхэмкIэ ар кIэ ыкIи агу рихьыгъэу сэлъытэ. Сэгугъэ къэкIорэ зэхэщэгъум хэлэжьэщтыр нахьыбэнэу, — къыхигъэщыгъ Алый Марзет.
ХьакIэу Iофтхьабзэм къырагъэблэгъа­гъэх Пшызэ шъолъырым ит къуаджэу Шъхьащэфыжь игурыт еджапIэ илIыкIохэр. Гъогууанэм ымыгъащтэхэу ахэр къэкIуагъэх ыкIи еджапIэмкIэ кIэу щыт мэфэкIым хэлэжьагъэх. Шъхьащэфыжь гурыт еджапIэм ипащэу Хъуажъ Фатимэ къызэриIуагъэмкIэ, ежьхэмкIэ фэдэ зэ­нэкъокъур кIэп. Илъэс пчъагъэ хъугъэу рагъэкIокIы.
— Тыкъызырагъэблагъэм, тигуапэу тыкъэкIуагъ. Мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэр узэплъыжьынымкIэ, умышIэрэ горэ кIэу зэбгъэшIэнымкIэ амалышIух. ЕтIанэ, зэнэкъокъухэр илъэс зэкIэлъыкIохэм тэ зэхэтэщэх. Арышъ, мы лъэныкъомкIэ упчIэжьэгъу ящыкIагъэмэ, сыдигъуи тыхьазыр, — еIо Хъуажъ Фатимэ.
ПстэумкIи зэнэкъокъум пшъэшъэжъы­итф хэлэжьагъ: Гъуашъо Амина, Влада Андреевар, Хъущт Алина, Глория Аршокян ыкIи Зэфэс Самира. ЛъэкъуацIэхэм къызэрагъэлъагъоу, Iофтхьабзэм «Адыгэ пшъашъ» зыфиIорэ цIэм тилъэп­къэгъухэм афэшъхьафэу, ермэл ыкIи урыс пшъэшъэжъыехэри фэбэнагъэх. Ахэм ялIакъо икъэбар къаIотагъ, адыгэ шхынхэр аупщэрыхьыгъэх, яIэпэIэсэныгъэ къагъэлъэгъуагъ, къэшъуагъэх. Гущы­Iэм пае, Влада Андреевар урыс пшъэ­шъэ­жъый, я 4-рэ классым ис. ШэхэкIэй щэпсэу, икIасэу адыгэ лъэпкъ культурэр, шэн-хабзэхэр зэрегъашIэх, адыгабзэри ешIэ ыкIи къыгурэIо. ИлIэкъо къэбар адыгабзэкIэ къыIотагъ, адыгэ къашъохэри, мыадыгэми гуцаф уимыгъэшIынэу, къышIыгъэх. Джащ фэдэу пшъэшъэжъые пэпчъ ишъыпкъэу зэнэкъокъум зыкъыфигъэхьазырыгъ, ау «Адыгэ пшъашъ» зыфиIорэ цIэр зэратыгъэр зы нэбгыр — я 6-рэ классым иеджакIоу Гъуашъо Амина.
— ТекIоныгъэм сыкIэхъопсыгъ, ау а цIэр къэсхьыным сицыхьэ телъыгъэп. Лъэшэу сигуапэ. Зэнэкъокъум мазэрэ зыфэзгъэхьазырыгъ. Анахь хьылъэу къысщыхъугъэр ор-орэу Iэпэщысэ бгъэ­хьазырынр ары. Ары нахь мышIэми, къыздэхъугъ, — еIо гушIом хэтэу Аминэ.
ТекIоныгъэр къыдэзыхыгъэ пшъэшъэ­жъыем фагъэшъошэгъэ дышъэ паIор зыдыгъэ IэпэIасэу, Адыгеим щыщ Бо­джэкъо Бэлэ ежь ышъхьэкIэ ар щи­лъагъ, пхъашIэу ЛIышэ Ахьмэд ипхъэцуакъэхэм атыригъэуцуагъ ыкIи Пэунэжь Мариет иадыгэ жьыф ащ ритыгъ.
Ащ нэмыкIэу, мы мафэм бзэмкIэ олим­пиадэми «Адыгэ пшъашъэм» изэ­нэкъокъу хэлэжьагъэхэми хыIушъо шапсы­гъэхэм я «Адыгэ Хасэ» ыцIэкIэ щытхъу тхылъхэмрэ шIухьафтынхэмрэ афагъэшъошагъэх. Къуаджэу ШэхэкIэй игурыт еджапIэ ипащэу Алый Марзетрэ адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъаджэу Гъуашъо Сэламэтрэ АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ къафигъэшъошэгъэ щытхъу тхылъхэр КIакIыхъу Мэджыдэ аритыжьыгъэх.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: Ныбэ Анзор.