Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэм мы мафэхэм хьакIэщ щызэхащагъ. ЗэлъашIэрэ тхакIохэу, усакIохэу, литературэм зиIахь хэзылъхьагъэхэу мы колледжыр къэзыухыгъэхэм ар афэгъэхьыгъагъ.

— Адыгабзэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр ренэу зэхэтэщэх. ЗэлъашIэрэ тхакIохэу тиколледж къэзыухыгъэхэм тарэгушхо. Ахэр тистудентхэм ядгъэшIэнхэр ары пшъэрылъ шъхьаIэу зыфэдгъэуцужьырэр. Андырхъое Хъусен, Жэнэ Къырымызэ, МэщбэшIэ Исхьакъ, ХьэдэгъэлIэ Аскэр, Еутых Аскэр, Цуекъо Юныс, КъумпIыл Къадырбэч, Дэрбэ Тимур яIофшIагъэхэм осэ ин афэтэшIы. Непэ едгъэ­джэрэ студентхэми а­дыгэ литературэм хэхъоныгъэ фашIынэу, якультурэ лъагъэкIо­тэнэу, абзэ ащымыгъу­пшэнэу лъэшэу тащэгугъы. Бзэм изэгъэшIэн фэгъэхьыгъэу колледжым икIэлэегъаджэхэм Iоф­шIэнышхо зэшIуахы, — къыIуагъ Адыгэ кIэлэ­егъэджэ колледжым ипащэ игуадзэу Шышъхьэ Залинэ.
Iофтхьабзэр зэращагъ студентхэу Хьаджэбыекъо Дианэрэ Байкъулэ Рамзинрэ. ХьакIэщым къырагъэблэгъагъэх тхакIоу Дзы­бэ Саниет, ансамблэу «Ошъу­тенэм» иартистхэр, колледжым икIэлэегъаджэхэр, истудентхэр, журналистхэр.
Советскэ Союзым и ЛIыхъу­жъэу, адыгэ усакIоу, журналистэу, политрукыгъэу Андыр­хъое Хъусен Адыгэ кIэлэегъэ­джэ училищыр къызэриухыгъэр пэублэм къыщаIуагъ. Итворческэ амалхэр зэкIэ къызэIуихынэу игъо имыфэу усакIом икъэлэм IашэмкIэ зэблихъугъ. Хъусен заом хэкIодагъ, ау ишIэжьрэ иусэ дахэхэмрэ къэнагъэх. Гуфэбагъэ хэлъэу къыз­щыхъугъэ унэр, янэрэ ятэрэ, инэIосэ ыкIи къыпэблэгъэ чIыпIэхэр ыгу къэкIыжьыщтыгъэх. А пстэури иусэхэмкIэ къыриIотыкIыгъ. Андырхъое Хъусен лIыхъужъныгъэу зэрихьагъэр егъэшIэрэ щысэтехыпI. Студентхэр ащ иусэхэм къяджагъэх.
Адыгэ литературэм хэхъоныгъэ ышIыным зиIахьышIу хэзылъхьэгъэ тхакIохэм ащыщ зэлъашIэрэ усакIоу ыкIи прозаикэу Жэнэ Къырымызэ. Ащ икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэх игупсэ чIыгу, заом афэгъэхьыгъэ произведениехэр. Хэгъэгу зэошхом ежьыри хэлэжьагъ. Творчествэм дакIоу ащ ищыIэныгъэ чIыпIэшхо щиубытыщтыгъ общественнэ IофшIэным. 1935-рэ илъэсым Жэнэ Къырымызэ кIэлэегъэджэ училищым чIэ­хьагъ. А лъэхъаным мэхьанэ­шхо аратызэ еджапIэхэм литературнэ кружокхэр ащызэхащэщтыгъэх. Студентхэу Андырхъое Хъусенрэ Жэнэ Къырымызэрэ ягукъэкIкIэ 1936-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэегъэджэ училищым литературнэ кружок къыщызэ­Iуахыгъагъ.
Жэнэ Къырымызэ ипроизведениехэр ятематикэкIэ баих, щыIэныгъэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэм афэгъэхьыгъэх, бзэ къызэрыкIокIэ тхыгъэх.

Колледжыр къэзыухыгъэу, адыгэ усакIоу, прозаикэу ыкIи зэдзэкIакIоу, поэт-философэу, ныбжьыкIэхэм ягъэсакIоу, Урысые Федерацием IофшIэным— кIэ и ЛIыхъужъэу, Адыгеим илъэпкъ тхакIоу МэщбэшIэ Ис­хьакъ мы еджапIэм истудент гъэшIуагъэу зэрэщытыр ыкIи Iофтхьабзэу зэхащэхэрэм бэрэ къызэрахэлажьэрэр ягуапэу къыхагъэщыгъ. ТхакIом ипроизведениехэм илъэпкъ шIулъэгъу­ныгъэшхоу фыриIэр къащыриIотыкIыгъ, ахэр адыгэ бзылъфыгъэм идэхагъэ ыкIи адыгэ хъулъ­фыгъэм илIыблэнагъэ афэ­гъэхьыгъэх.
Темыр Кавказым щызэлъа­шIэрэ шIэныгъэлэжьэу икIи уса­кIоу, нартоведэу, Хэгъэгу зэошхом хэлэжьэгъэ Хьэдэгъэ­лIэ Аскэр литературэм лъэуж дахэ къызэрэщигъэнагъэм нэ­ужым тегущыIагъэх. Адыгэ Республикэм икультурнэ кIэн ар хъугъэ. Аскэр Махьмудэ ыкъор 1938-рэ илъэсым адыгэ кIэлэегъэджэ училищым чIэхьэгъагъ. Творческэ сэнаущыгъэу хэлъыр къызэIуихынымкIэ литературнэ кружокыр ащ IэпыIэгъушIу къыфэхъу. Мы кружокым алъэ щытеуцуагъэх Андырхъое Хъусен, Жэнэ Къырымызэ, зэо ужым МэщбэшIэ Исхьакъ ыкIи нэмыкIхэри. Кружокым хэтхэм журналэу «Апэрэ лъэбэкъу» зыфиIорэр къыдагъэкIыщтыгъ, училищым щызэхащэрэ пчыхьэзэхахьэхэм яусэхэм къащеджэщтыгъэх, гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» къыщыхаутыщтыгъэх.
ХьэдэгъэлIэ Аскэр опсэуфэ игупшысэ шъхьаIэу «Нартхэр адыгэхэм ялъэпкъ саугъэт хьа­лэмэт» зыфиIорэр пхырищыгъ.
Еутых Аскэр Адыгэ Респуб­ликэм илъэпкъ тхакIу, сэнаущыгъэшхо зыхэлъыгъэ цIыф, Москва къыщыдагъэкIыгъэ зэлъашIэрэ романхэу «Улица во всю ее длину», «Двери открыты настежь», «Глоток родниковой воды», «Баржа» зыфиIо­хэрэм яавтор. Ахэр дунаим щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьаф­хэм абзэхэмкIэ зэрадзэкIыгъэх. Еутых Аскэр иIэпэIэсэныгъэ ишIуагъэкIэ къоджэдэсхэм анэгухэр, ахэм яшэнхэр ыкIи ящы­IакIэ нэм къыкIэуцох.
КъумпIыл Къадырбэч икъэ­ралыгъо ыкIи ихэку цIыкIу шIу ылъэгъущтыгъэх, зэфагъэ ыкIи сэнаущыгъэшхо хэлъыгъ, адыгэ поэзием хэхъоныгъэ ышIыным иIахьышхо хилъхьагъ. КъыткIэ­хъухьэрэ лIэужхэмкIэ усакIор щысэтехыпI, ащ иусэхэм ащыщыбэ орэдышъом ралъхьагъ, ипроизведениехэр еджакIохэм агу рехьы.
«Литературэр сищыIэныгъэ иджэныкъу», — джаущтэу итворчествэ къытегущыIэщтыгъ Цуекъо Юныс. Ар Адыгэ Респуб­ликэм илъэпкъ тхакIу, Урысые Федерацием культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI. Ащ итворческэ кIэн романхэр, новеллэхэр, рассказхэр, очеркхэр ыкIи эссехэр. Итхыгъэхэм ятемэ шъхьа­Iэр илъэпкъ гупсэ ищыIакI. Адыгэ лъэпкъым ишэн-хабзэхэр къыгъэлъагъозэ, гумэкIыгъоу щыIэхэми ар фэсакъэу анэсы.
Цуекъо Юныс 1961-рэ илъэсым къыщыублагъэу усэхэр, рассказхэр, романхэр къыхеутыгъэх. Юныс итхылъхэр адыгабзэкIи урысыбзэкIи къыдэкIыгъэх: «Хымэ лыуз», «Къэзыгъэ­зэжьырэ ижъырэ шыухэр», «ГъучI Тыгъужъым итаурыхъ», «Тыгъэр лъагэу къыдэкIоягъ», «Унэ плъыжь» ыкIи нэмыкIхэри. Ащ иусэхэм щыIэныгъэм шIу­лъэгъоу фыриIэр къащыриIотыкIыгъ. УсэкIо шъыпкъэм ар ыгу къиIукIын фае. Джаущтэу адыгэ публицистым, усакIом, прозаикым итворчествэ фэгъэхьы­гъэу усэу Дэрбэ Тимур ытхыгъэм Ацумыжъ Аминэ къеджагъ.
Iофтхьабзэр адыгэхэм яхабзэ фэгъэхьыгъэ орэдымкIэ зэфашIыжьыгъ.
— Непэрэ хьакIэщыр лъэ­шэу тыгу рихьыгъ, тисабыигъор, тхылъэу, авторэу тызаджэщтыгъэхэр, щысэ зытетхыщтыгъэхэр тыгу къагъэ­кIыжьыгъэх. Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым адыгабзэм имэхьанэ къы­зэриIэтыжьырэр, куоу зэрэщызэрагъашIэ­рэр, студентхэм зэрашIогъэшIэгъоныр непэ нэрылъэгъу къытфэ­хъугъ. Адыгэ литературэм фэщэгъэ, ар лъызыгъэкIотэщт ныбжьыкIэхэр студентхэм къа­хэкIынхэу тэгугъэ, — къыIуагъ тхьакIоу Дзыбэ Саниет.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.