АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэ­гъу­хэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет икIэщакIоу кощын Iофхэм япхыгъэ хэбзэгъэуцугъэм зэ­хъокIыныгъэу фашIыгъэхэм зыщытегущыIэгъэхэ Iэнэ хъурае щыIагъ.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх IэкIыбым къикIыжьырэ тилъэпкъэгъухэр щыIэныгъэм хэгъэгъо­зэжьыгъэнхэмкIэ Гупчэу АР-м щыIэм ипащэу ГъукIэлI Асхьад, АР-м хэгъэгу коцI IофхэмкIэ и Министерствэ кощын IофхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ иотделхэм япащэхэу Ирина Ананьевамрэ ХьэпэкIэ Рузанэрэ, общественнэ организациеу «Адыгэ Рес­пуб­ликэм ибзылъфыгъэхэм я Союз» илIыкIоу Хьаткъо Мус­лъимэт, Адыгэ Хасэм и Совет хэтхэр, хэкум къэзыгъэзэжьыгъэхэр, нэмыкIхэри.
Комитетым итхьаматэу Шъхьэ­лэхъо Аскэр зэхэсыгъор къызэIуихыгъ ыкIи зэрищагъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэу псэупIэкIэ Адыгеим къэзыгъэзэжьы зышIоигъохэм ящыкIэгъэ IэпыIэгъур арагъэ­гъотыныр пшъэрылъ шъхьаIэу щытхэм ащыщ. Тилъэпкъэгъухэр рагъэблагъэх ыкIи гумэкIыгъоу яIэхэм защагъэгъуазэ, ахэр дагъэзыжьын зэралъэкIыщт шIы­кIэхэм зэдягупшысэх. ГумэкIыгъоу щыIэхэм ащыщ тилъэп­къэгъухэм якъэкIожьын. Непэ чIыпIэ къинэу тихэгъэгу зэрытым елъытыгъэу ахэм якъэкощыжьын нахь хьылъэ хъугъэ.
— Тилъэпкъэгъухэу хьэкIэпIэ визэкIэ къакIо зышIоигъохэм яIофыгъохэм язэшIохын нахь къин хъугъэ, — еIо А. Шъхьэлахъом. — Джы унашъоу щы­IэмкIэ тилъэпкъэгъоу IэкIыбым щыпсэурэр хэкум къезыгъэ­блэгъэн зылъэкIыщтыр иIа­хьылын фае. Арэущтэу зыхъу­рэм, Адыгеим къэкIорэ тилъэпкъэгъухэм япчъагъэ нахь макIэ зэрэхъущтым щэч хэлъэп. Сыда пIомэ зэкIэми яIахьылхэр мыщ щыпсэухэрэп, ащ къыхэкIэу визэр къыдахын алъэкIырэп, ятхылъхэр афызэкIагъэкIожьы, ащ къыхэкIэу амалэу яIэр нахь макIэ мэхъу. Ар апэрэ гумэкIыгъоу непэ щыIэхэм ащыщ. ЯтIонэрэ упчIэу къэуцурэр охътэ гъэнэфагъэкIэ Урысыем щыпсэунхэмкIэ ыкIи «вид на жительство» зыфиIорэ тхылъыр къыдахынымкIэ документхэр атын зыхъукIэ уры­сыбзэр ашIэн фаеу унашъом къе­гъэнафэ. Мы лъэныкъомкIи гумэкIыгъохэр щыIэх.
Охътэ гъэнэфагъэкIэ Урысыем щыпсэунхэмкIэ ыкIи «вид на жительство» зыфиIорэ тхы­лъыр IэкIыбым къикIыгъэхэм къыдахынымкIэ кощын Iофхэм епхыгъэ хэбзэгъэуцугъэм зэ­хъокIыныгъэу фэхъугъэхэм къа­тегущыIагъ ГъэIорышIапIэм иIо­фышIэу Ирина Ананьевар.
Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Урысыем имызакъоу дунаими непэ хэпшIыкIэу зэхъокIыныгъэхэр щыхъугъэх. Ащ къыхэкIэу IэкIыбым щыщхэу тихэгъэгу къихьэ зышIоигъохэм алъэныкъокIэ щынагъохэр къэуцух. ГущыIэм пае, Евросоюзым хэхьэрэ Финляндием кIохэрэм Урысыер транзитнэ гъогоу агъэфедэ­щтыгъ. IэкIыбым къэралыгъохэм ащыщхэм студенческэ, IофшIэн ыкIи зекIон визэхэр къызфа­гъэфедэщтыгъ. Финскэ гъунапкъэм гумэкIыгъохэр щыIэ зэрэ­хъугъэм къыхэкIэу ар зэфа­шIыгъ. Джы тичIыпIэгъухэр яIа­­хьылхэм адэжь кIонхэ алъэ­кIырэп. Мыщ фэдэ зекIуакIэм бэхэр егъэгумэкIы.
— Мы гумэкIыгъом къып­къырыкIыхэзэ къэралыгъом ипа­­щэхэм унашъо фашIыгъ Iэ­кIыбым къикIыхэрэм ащыщхэм тызэрадэлэжьэщт шIыкIэм фэгъэхьыгъэу. Гукъау нахь мышIэми, Шам ицIыфхэр зыпштэкIэ, лъэпкъэу зыщыщхэмкIэ ахэр тикъэралыгъо зэхидзыхэрэп. Ащ къыхэкIэу тилъэпкъэгъоу зитарихъ чIыгужъ къэзыгъэзэжьы зышIоигъохэр чIыпIэ къин ефэх, — къыIуагъ Иринэ.
Кощын IофхэмкIэ ГъэIорышIапIэм илIыкIо щысэхэр къыхьызэ къызэриIуагъэмкIэ, тилъэпкъэгъухэр хэкум къэкIонхэм фэшI джы ахэм яIахьылхэр Адыгеим зэрэщыпсэухэрэр гъэунэфыгъэн фае, армырмэ, ахэм Iизын къа­ратыщтэп. Ар гукъау, сыда пIо­мэ ахэм ятэжъ пIашъэхэр хэкум щыщыгъэх, ау Iахьыл гу­псэхэр бэшIагъэу мыщ щызимыIэжьхэм ятхылъхэр щагъэ­зыенхэ фаеу мэхъу. Арышъ, Ири­на Ананьевам къызэриIуагъэмкIэ, хэкIыпIэ закъоу щыIэр зекIонымкIэ визэр къызфа­гъэфедэзэ мэзищ пIалъэ иIэу Адыгеим къэкIонхэр ары. А уахътэм къыкIоцI нэужым ахэм охътэ гъэнэфагъэкIэ тихэгъэгу щыпсэунхэмкIэ ыкIи «вид на жительство» зыфиIорэ документыр афашIын алъэкIыщт. Типый къэралыгъохэм ащыпсэурэ ти­лъэпкъэгъухэу Урысыем къихьан гухэлъ зиIэхэм екIолIэкIэ гъэнэфагъэхэр къафагъотынхэ зэрэфаер ащ хигъэунэфыкIыгъ.
Кощын IофхэмкIэ ГъэIорышIапIэм иотдел ипащэу ХьэпэкIэ Рузанэ къызэриIуагъэмкIэ, УФ-м игражданствэ къыдэхыгъэным иIофыгъохэм ягъэзекIон фытегъэпсыхьэгъэ хэбзэгъэуцу акт зырызхэм 2024-рэ илъэсым кIуачIэ яIэ хъугъэ, джащ фэдэу «Тилъэпкъэгъухэу IэкIыб къэрал­хэм арысхэр ежьхэм яшIои­гъо­ныгъэкIэ Адыгеим къэкощыжьын­хэмкIэ IэпыIэгъу ятыгъэныр» зыфиIорэ программэм зэхъокIыныгъэхэр фашIыгъэх.
Мы программэм хэлажьэ­хэ­рэм Урысыем игражданствэ зэрагъэгъотынымкIэ екIолIакIэ къыфагъотыгъ. Ащ пае тилъэпкъэгъухэм ящыкIэгъэщт закъор урысыбзэр, къэралыгъом итарихъ ыкIи УФ-м ихэбзэгъэуцугъэ илъэныкъо шъхьаIэхэр зэрашIэрэр къэзыушыхьатырэ до­кумент аIэкIэлъыныр ары.
Мы унашъор гъэцэкIэгъэным фэшI Адыгеим хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ дэжь щызэхащэгъэ комиссием урысыбзэр зыIэкIэлъ тилъэпкъэгъу­хэр гъэунэфыгъэнхэм дэлажьэ. Мы уахътэм ехъулIэу Киргизием щыщ бзылъфыгъэм АР-м и МВД лъэIу тхылъкIэ зыкъыфигъэзагъ ыкIи ащ зыхаплъэхэ нэуж дырагъэштагъ.
Шъхьэлэхъо Аскэр къызэри­IуагъэмкIэ, зекIонымкIэ визэр къызфагъэфедэн зэралъэкIыщтыр лъэныкъо дэгъу. Ау студентхэм афытегъэпсыхьэгъэ визэм гумэкIыгъохэр къыпэкIых. ГущыIэм пае, студентхэр Адыге­им щеджэнхэу къызыкIохэкIэ, ахэм икъу фэдизэу IэпыIэгъу зэрамыгъотырэм къыхэкIэу ака­демическэ отпуск аштэ, Iоф­шIа­пIэхэм аIохьэх. Джащыгъум ахэм охътэ гъэнэфагъэкIэ къэралыгъом щыпсэунхэм фэшI «вид на жительство» зыфиIорэр ящы­кIагъ, анахьэу Шам къикIыгъэхэм.
ЗэрэзэIахьылхэр къэзыушы­хьатырэ тхылъыр тилъэпкъэ­гъухэм афэгъэпсыгъэныр анахь къинхэм зэращыщыр къыIуагъ кощын IофхэмкIэ отделым ипащэ. Ахэр хэкум къырагъэблэгъэнхэ хъумэ зэрэадыгэхэр къэ­зыушыхьатырэ тхылъыр яIэн, ащкIэ АР-м хэгъэгу кIоцI Iоф­хэмкIэ и Министерствэ лъэIу тхылъкIэ зыфагъэзэн фае.
«Тилъэпкъэгъухэу IэкIыб къэ­ралыгъохэм ащыпсэухэрэр ежь­хэм яшIоигъоныгъэкIэ Адыгэ Республикэм къэкощыжьынхэмкIэ IэпыIэгъу афэхъугъэныр» зыфиIорэм иIофшIэн респуб­ликэм тапэкIи зэрэщылъагъэ­кIотэщтыр къыIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр. Программэр зыфэIоры­шIэрэр IэпэIэсэныгъэ ин зы­хэлъ тилъэпкъэгъухэу IэкIыб къэралыгъохэм ащыпсэухэрэм тишъо­лъыр къагъэзэжьыныр, респуб­ликэм исоциальнэ-экономикэ хэхъоныгъэ яIахьышIу хашIы­хьаныр ары. Мы программэм игъэцэкIэн къыхиубытэу IэкIыбым къикIыжьырэ тилъэпкъэ­гъухэр щыIэныгъэм хэгъэгъо­зэжьыгъэнхэмкIэ Гупчэу АР-м щыIэм чанэу Iоф ешIэ. Кощын Iофым епхыгъэ тхылъхэр тилъэп­къэгъухэм афэгъэпсыгъэнхэмкIэ, УФ-м кощынымкIэ ихэбзэгъэуцугъэ игъэцэкIэн щыгъэгъозэгъэнхэмкIэ, социальнэ упчIэу къэуцухэрэр афызэхэфыгъэнхэмкIэ Iофыгъо зэфэшъхьафхэр Гупчэм регъэкIокIых.
Тилъэпкъэгъухэм яупчIэхэр хэбзэ къулыкъухэм ялIыкIохэм афагъэзагъэх, ахэм игъэкIотыгъэ джэуапхэр къаратыжьыгъэх.
КIАРЭ Фатим.