Адыгэ Республикэм хабзэр щамыукъоным фэгъэзэгъэ Координационнэ зэIукIэу ренэу Iоф зышIэрэм изэхэсыгъо республикэм и Правительствэ иунэ щыкIуагъ. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат Iофтхьабзэр зэрищагъ.

Зэхэсыгъом иIофшIэн хэлэжьагъэх Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур, федеральнэ инспектор шъхьаIэу Сергей Дрокиныр, АР-м и Прокуратурэ, АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ, щынэгъончъэнымкIэ Федеральнэ къулыкъум АР-мкIэ и ГъэIорышIапIэ, уплъэкIокIо-лъыплъэкIо къулыкъухэм, федеральнэ ыкIи шъолъыр къулыкъухэм, муниципалитетхэм япащэхэр. Iофыгъохэу зытегущыIагъэхэм ащыщых: Урысыем ижъыкIэ къыщегъэжьагъэу щагъэлъэпIэрэ гушъхьэлэжь шэпхъэ дахэхэр къэухъумэгъэн­хэр ыкIи гъэпытэгъэнхэр, хэбзэнчъэу шъолъырым къызэрихьэхэрэм пэуцужьыгъэныр, бзэджэшIагъэхэм къакIегъэчыгъэнымкIэ хэбзэ къулыкъухэм зэпхыныгъэ-зэдэлэжьэныгъэ зэдыряIэныр, кIэлэцIыкIоу тхьамыкIагъохэм ахафэхэрэм япчъагъэ къыкIегъэчыгъэныр.

Апэрэ IофыгъомкIэ къэгущыIагъэх Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэ­гъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэррэ АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэрэ.
ЗэрэхагъэунэфыкIыгъэмкIэ, республи­кэр цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ыкIи дин зэмылIэужыгъохэр зылэжьыхэрэм азыфагу зэгурымыIоныгъэ къимытэджэным фытегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо системэу «Мониторингым» епхыгъэу ашIыгъ. Ренэу анаIэ Iофыгъо зэфэшъхьаф 30-мэ атырагъэты. Урысые обществэу «ШIэныгъэм» тегъэпсыхьагъэу ныбжьыкIэхэм лекциехэм къафяджэх, конференциехэр, зэхэсыгъохэр зэхащэх, тарихъыр зэпырыгъэзагъэу къэзыгъэлъэгъонэу фежьэхэрэм апэуцужьыгъэнымкIэ, терроризмэмрэ экстремизмэмрэ апэшIуекIорэ Iофтхьабзэхэр зехьэгъэнхэмкIэ Iофыгъохэр зэшIуахых. Iофыгъо зэфэшъхьафхэм япхыгъэ материал 60-м ехъу къэбарлъыгъэIэс амалэу щыIэхэм цIыфхэм аIэкIагъэхьагъэх.
Гъэсэныгъэмрэ культурэмрэ алъэныкъокIэ цIыфхэр жъугъэу зыхэлэжьэрэ Iофтхьабзэхэр, фестивальхэр, Iэнэ хъураехэр, зэнэкъокъухэр, слетхэр ыкIи нэмыкIхэр зэхащэх. Ахэр зэкIэ зыфытегъэпсыхьагъэхэр цIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэр нахь ахэлъхьэгъэнхэр, яхэгъэгу фэшъыпкъэхэу пIугъэнхэр, лъэпкъэу къызыхэкIыгъэхэмрэ динэу алэжьырэмрэ ямылъытыгъэу цIыфхэр зэгурыIонхэр ары. Муниципалитетхэм культурэм иунэу адэтхэм джащ фэдэу мы лъэныкъомкIэ проект зэфэшъхьафхэр ащагъэцакIэх. Гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ еджапIэхэм «Движение первых», «Орлята России» зыфиIохэрэмкIэ Iофыгъо гъэнэфагъэхэр агъэцакIэх, гуфакIохэми пшъэ­рылъ инхэр зэшIуахых. Республикэм и ЛIышъхьэ министерствэхэмрэ къулыкъу­хэмрэ къяджагъ общественнэ еплъыкIэм епхыгъэ Iофтхьабзэхэр зыгъэцэкIэрэ цIыф чанхэр хэлажьэхэзэ ныбжьыкIэхэр нахь зэкъотынхэмкIэ, гъогу тэрэз рыкIонхэмкIэ язэдэлэжьэныгъэ агъэпытэнэу.
«КIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ нахь лъэшэу тынаIэ атедгъэтын, лъэ­ныкъуакIэхэу ахэр кIэщакIо зыфэхъу­хэрэм адедгъэштэн, ны-тыхэм Iоф адэтшIэн фае. КIэлэцIыкIухэмрэ апшъэрэ еджапIэхэм ачIэсхэмрэ тадеIэн фае ятарихъ, якультурэ ыкIи яшэн-хабзэхэм нахь анаIэ атырагъэтыным пае амалхэр арагъэгъотынхэмкIэ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Хэбзэнчъэу IэкIыб къэралхэм къарыкIыхэрэр къызэрихьэхэрэм, ахэм ащыщ­хэм бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм гъунэ афэшIыгъэным иIофыгъохэмкIэ къэгущы­Iагъ АР-м хэгъэгу кIоцI Iоф­хэмкIэ и Министер­ствэ кощын Iоф­хэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэ игуа­дзэу Юрий Гапоновыр. Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым респуб­ликэм IэкIыб къэралхэм къарыкIыгъэу къихьагъэхэр 2022-рэ илъэсым егъэпшагъэ­мэ, процент 24-кIэ нахьыб. Ахэр нахьыбэрэмкIэ IофшIэн лъы­хъухэу ары къызкIи­хьэхэрэр. МиграциемкIэ хэбзэгъэуцугъэу щыIэр зэ­ра­укъуагъэм къыхэ­кIэу административнэ протокол мини 2,5-м ехъу зэхагъэу­цуагъ. Джащ фэдэу шъолъырым игъэкIыжьыгъэн­хэм фэгъэхьыгъэ унэшъо 216-рэ ашIыгъ. Уголовнэ пшъэдэкIыжь нэбгырэ 30-мэ арагъэхьыгъ. IэкIыб къэралхэм къарыкIыгъэ нэбгырэ 588-рэ УФ-м ащ нахьыбэрэ къихьанхэ фимытхэу ашIыгъ. Ащ дакIоу къыхигъэщыгъ IэкIыб къэралхэм къарыкIыгъэхэм зэрахьэрэ бзэджэшIагъэ­хэм япчъагъэ процент 11,4-кIэ нахь макIэ зэрэхъугъэр, ежьхэм къадызэрахьэрэ бзэджэшIагъэхэми процент 33,3-кIэ къа­кIичыгъ. Республикэм и ЛIышъхьэ анахьэу анаIэ зытыраригъэ­дзагъэхэм ащыщ кощын Iофым изытет икъоу ыкIи игъом зэхэфыгъэныр. IэкIыб къэралхэм къарыкIыхэрэр социальнэ ыкIи культурнэ лъэ­ныкъомкIэ ахэгъэгъозэгъэн­хэм пае шIуагъэ къэзытыщт амалхэр гъэфедэгъэн­хэм мэхьанэу иIэми ар къыщыуцугъ.
АР-м и МВД полициемкIэ ипащэ игуа­дзэу Андрей Федосеевым хабзэм икъулыкъухэмрэ чIыпIэ хэбзэ къулыкъухэмрэ бзэджэшIагъэхэм апэуцужьыгъэнымкIэ язэдэлэжьэныгъэ къытегущыIагъ. Ащ къы­зэриIуагъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым оперативнэ-пэшIорыгъэшъ Iофтхьэбзэ 14 зэрахьагъ. Административнэ хэбзэукъо­ныгъэу 73-рэ, спирт зыхэлъ шъонхэр хэбзэнчъэу къегъэкIокIыгъэнхэм ылъэныкъокIэ зэрахьэгъэ бзэджэшIэгъи 4-рэ къыхагъэщыгъ. «Къэлэ щынэгъончъэр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу видеолъып­лъэнымкIэ камерэ 330-м ехъумэ Iоф ашIэ, джащ фэдэу организации 130-м ехъумэ къэгъэгъунэн-къэухъумэн Iоф­тхьабзэхэр зэрахьэх. 2023-рэ илъэсым икIэуххэм нафэ къызэрашIыгъэмкIэ, агъэунэфыгъэ бзэджэшIагъэхэм япчъагъэ процент 13,5-кIэ нахь макIэ хъугъэ.
Адыгеим и ЛIышъхьэ анаIэ зытыраригъэдзагъэхэм ащыщ мы лъэныкъомкIэ къулыкъу программэхэр нахь шIуагъэ хэлъэу гъэцэкIэгъэнхэ зэрэфаер. Участкэ уполномоченнэхэм япчъагъэ хэгъэхъо­гъэн, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыным икъулыкъухэмрэ полициемрэ язэдэлэжьэныгъэ нахь чаныгъэ халъхьан фае.
Зыныбжь имыкъугъэхэм хэбзэукъоныгъэу зэрахьэхэрэм къакIегъэчыгъэнымкIэ Iофэу зэшIуахырэм, Iофтхьабзэу пхыращыхэрэм афэгъэхьыгъэу къаIотагъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур, АР-м и МВД участкэ уполномоченнэхэмкIэ икъулыкъу ипащэу Сергей Баклановым.
Ахэм къызэрэхагъэщыгъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым зыныбжь имыкъугъэ нэбгырэ 21-мэ тхьамыкIэгъо кIодыкIэ афэхъу­гъэу агъэунэфыгъ (гъогухэм къатехъухьэ­рэ, машIом ыпкъ къикIырэ тхьамыкIагъо­хэм ыкIи нэмыкI ушъхьагъухэм япхыгъэ­хэу). НахьыбэрэмкIэ а тхьамыкIагъохэм алъапсэ зыфэкIожьырэр ны-тыхэр икъоу якIэлэцIыкIухэм зэралъымыплъэхэрэр ары. Хэбзэ къулыкъухэм яIофышIэхэм мыщкIэ рейд 470-рэ зэхащагъ, тхылъи 100-м нэс зэхагъэуцуагъ. ЦIыфхэм ясоциальнэ фэIо-фашIэхэм афэгъэзэгъэ гупчэхэм унэгъуи 135-рэ учетым хагъэ­уцуагъ, ахэм кIэлэцIыкIу 294-рэ арыс. Сабыйхэм аIэ зытыращэежьэу къызэ­рэхэкIырэм елъытыгъэу 2023 — 2025-рэ илъэсхэм ателъытэгъэ къулыкъу программэ зэхагъэуцуагъ. Ны-тыхэу кIэлэцIыкIухэм япIункIэ зипшъэрылъхэр зымыгъэ­цэкIэрэ нэбгырэ 217-рэ учетым хэт.
Адыгеим и ЛIышъхьэ къяджагъ мы лъэныкъохэмкIэ щыкIэгъэ инхэр зиIэ унагъохэу пIуныгъэ тэрэз якIэлэцIыкIу­хэм зыщарамытыхэрэм япхыгъэ IофшIэныр нахьышIоу зэхащэнэу, кIэлэцIыкIу Iэтахъо­хэм зэрахьэрэ бзэджэшIагъэхэм гъунэ афэшIыгъэным епхыгъэ Iофтхьабзэхэр агъэлъэшынхэу.
«Зыныбжь имыкъугъэ кIэлэцIыкIухэм шъхьакIо языхыхэрэр, жъа­­лымыгъэ хэлъэу адэзекIохэрэр къы­хэгъэщыгъэнхэмкIэ, джащ фэдэу ныбжьыкIэхэм азыфагу джэгъогъуныгъэ, мыхъо-мышIа­гъэхэр къизылъхьэхэрэм гъогур афы­зэпыбзы­кIыгъэным фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр тэрэзэу къыдэлъытэгъэнхэ ыкIи зехьэгъэнхэ фае», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Анахьэу республикэм и ЛIышъхьэ анаIэ зытыраригъэдзагъэр зыныбжь имыкъугъэхэм ыкIи ныбжьыкIэ организациехэм япхыгъэ комиссиехэм яIофшIэн. Респуб­ликэм ипащэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, общественнэ институтхэм, хабзэм икъулыкъухэм, дин конфессиехэм ыкIи нэмыкI лъэныкъохэм зэдегъэштэныгъэ ахэлъэу яIоф зэдагъэцакIэмэ, Iофхэм язытет нахьышIу хъущт. Зэхэсыгъом икIэуххэмкIэ унэшъо гъэнэфагъэхэр аштагъэх.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу