Узыпхырыплъырэ шэкIхэр, щыгъын шIэтхэр, гъожь нэгъыфышъохэр — 2024-м игъэтхэгъэмэфэ зыфэпэкIэ шапхъэхэм уадиштэнэу уфаемэ, мыхэр нэшэнэ шъхьаIэх.

Апэрэм «а пстэури сыдэущтэу къэлъэгъощта?» оIо, огъэ­шIагъо, ау зэгъэкIукIэ тэрэзым ишъэфхэр пшIэхэмэ, икъэIукIэ фэмыдэу ахэр дахэу къэлъэ­гъощтых. Ар ешIэ стилистэу Лилия Налбантовам. Аужырэ илъэс зэкIэлъыкIохэм ары ащ иIофыр — зызэрэпфэпэщтымкIэ уахътэм къыгъэуцурэ шэп­хъэ гъэнэфагъэхэм о къыокIурэр ахегъащэ. Тигъэзетеджэ пшъэшъэ ныбжьыкIэхэм ар ашIо­гъэшIэгъонынэу тлъыти, ащ тиупчIэхэр фэдгъэзагъэх.
— Лилия, ыпэрапшIэу къыхэзгъэщымэ сшIоигъу непэ модэм къыгъэ­нафэрэм утетыныр зэ­рэкъиныр. ЧIыпIэу узщыпсэурэми, культурэу зепхьэрэми, шъолъырым ишапхъэхэми ар ялъытыгъ. Ары нахь мышIэми, ныбжьыкIэр лъэхъаным дэлъэбэкъонэу фай. Арэу зыхъукIэ, хэкIыпIэр сыд фэда?
— Ар упчIэ тэрэз, сыда пIомэ тилъэпкъыкIэ зызэрэпфэпэщтымкIэ мытхыгъэ хабзэхэр тиIэх. Ахэр сэ лъэшэу сэгъэ­лъапIэх ыкIи сэштэх. Арышъ, ащ сыдигъуи сырэгъуазэ. Мары мы гъэтхэ-гъэмэфэ лъэхъаным узыпхырыплъырэ е хъэгъэ щыгъынхэр ащ инэшанэхэм ащыщых. Гъэнэфагъэ тишъолъыркIэ ар къызэремыкIурэр. Ау ащ фэдэ шэкIхэр угу рехьыхэмэ, узыпхырыплъырэ кIэпхыныр гъончэдж кIыIу пшIын плъэкIыщт, ышъхьагъырэ щыгъынми джащ фэдэ чIэгъ иIэн фае. КIыхьэми, кIакоми хъущт. Ари дахэу къэлъэгъощт, бэми агъэфедэ. ШIэтрэ щыгъынхэм за­фэдгъэзэнышъ, джащ фэд. Ты­жьынышъо кIэпхыныр непэрэм итамыгъэхэм яз. ГущыIэм пае, ар зыщыплъэ пшIоигъу, ау нэм къыкIэджагоу къыпщэхъумэ, ышъхьагъырэ щыгъынэу пыплъхьащтыр зыхэшIыкIыгъэмкIи, ишIыкIэкIи нахь къызэрыкIомэ, ышъокIэ лыдыр ыгъэкIуасэу щытмэ мэфэкI щыгъынэу къэлъэгъожьыщтэп.
Мы гъатхэм гъожь нэгъыфым ипIэлъэ дэд, лимонышъом фыжь тIэкIу хэгъэщагъэу. Къэплъэгъущт, бэмэ къызщалъэщт. Ау къыомыкIурэмэ? Нэгум кIэ­рыпхыщт. Ышъхьагъырэ щы­гъынэу щымытэу, ычIэгъырэмэ, кIэпхынмэ е гъончэджмэ сыда къызкIыомыкIущтыр?!
— Адэ шъо шъхьаIэр сыд фэда?
— Шъо шъхьаIэр цIыф пэпчъкIэ зэфэшъхьаф. Ар шъхьадж игъэпсыкIэ елъытыгъ: шъхьацышъом, ынэ, ыкIышъо. ГущыIэм пае, итеплъэкIэ о къыохьыщыр, ау шъо шъхьаIэу шъуиIэщтхэр зэфэшъхьафыщтых. Ау анахь шъхьаIэу зэкIэ зэлъытыгъэр цIыфыр зыфаер ары. Зы­зэрифапэрэмкIэ сыда ащ къыIо шIоигъор: къахэщынэу ара, гупсэфэу фэпэгъэнэу ара? Ащи мэхьанэ иI.
— Мафэ къэс уасэхэр дэкIуаех. Ары нахь мышIэми, щыгъыныкIэхэр тщэфынхэр, мафэ къэс нэмыкI горэ зыщытлъэныр тикIас. Сыдэущтэу пщэфырэр макIэу мафэ къэс кIэу зыпфэпэщта? Ащ фэдэ мэхъуа?
— Непэ ар шъэфыжьэп. Ащ фэгъэхьыгъэ видеохэри мымакIэу плъэгъущтых. Лъэкъопылъхьищ, ышъхьагъырэ ычIэгъырэ щыгъын щырыщ зэкIунхэу уиIэхэмэ, зэштэгъу 18-р къахэкIыщт. Ахэм тхьамэфитIурэ ныкъорэм зэфэмыдэу зыщыплъэшъущт зэштэгъухэр къагъэпсы. «Неущ зыщыслъэщтыр сыда?» пIоу пшъхьэ узыщтэп. Ащ ихьатыркIэ уимыщыкIагъи пщэфыщтэп, ахъщэри къызэтенэщт, мафэ къэс зэ­штэгъу шъхьафхэри уиIэщтых. Ащ нэмыкIэу, ычIэгъырэ щы­гъыныр, гъончэджыр е кIэпхыныр, мэфитIо пщыгъэу ау ышъхьагъырэр зэблэохъумэ, зэрэщытэу зэштэгъу фэшъхьафэу бэмэ алъэгъу. Арышъ, ари зы хэкIыпI. Къыхэзгъахъо сшIои­гъу, IэрышIыгъэ щыгъынхэм непэ кIуачIэ яI. Ахэм шIэхэу ягъо икIыщтэп. Ахэм уакъыхагъэщы, ащ фэдэ тыди щыбгъотыжьыщтэп. Джащ фэдэу кIэшIыкIыжьыгъэ щыгъынхэм непэ яуахът. АпэрэмкIэ, чIыопс къэ­кIуапIэхэр, тыкъэзыуцухьэрэ дунаир къэухъумэгъэныр ахэм япшъэрылъ, ятIонэрэмкIэ, ямы­шIыкIэх. Непэ ащкIэ анахьэу агъэфедэрэр джинс шэкIыр ары. Ар бэгъашI, зы щыгъыным уезэщыгъэмэ, фэшъхьаф хэошIыкIыжьышъ, нэмыкIэу къэ­лъагъо. А екIолIакIэм непэ ду­наим зыщеушъомбгъу, джы Адыгеими щыплъэгъущт.

— Гъэдэхэн зэфэшъхьафхэм зафэдгъэзэнышъ, сыда непэрэ лъэ­хъаным нахь диштэрэр, дышъа, тыжьына, ина, цIыкIуа?
— Непэ зэкIэри къекIу. Гу лъыптагъэмэ, дышъашъуи, ты­жьынышъуи, ини, цIыкIуи зэ­кIэри агъэфедэ. Мыщ дэжьми шъхьаIэр о уишапхъэ тэрэзэу къыхэпхыныр ары. Тыжьыныр угу рехьы, ау къыокIурэп, непэ тIури зэкIыбгъэгъу хъущт.
— Зэгорэм тIур зэмыкIухэу алъытэщтыгъ.
— Арыба непэрэ мафэр зэрэщытыр, зэмыкIухэщтыгъэхэр джы зы хъугъэх. ЕтIанэ, модэр дунаим щыхъурэ-­щы­шIэрэм игъундж. Непэ кIыхьэхэр, зыухъумэгъэныр, шIуцIагъэр бэ хъугъэ. А пстэури дунаим щыхъурэм иджэуап.
— Тыжьын, дышъашъо зиIэ тхьакIумпылъхэр, пшъэхъухэр, Iэлъынхэр зыпалъхьанхэр бэмы­шIэу блэкIыгъэкIэ алъы­тэщтыгъ. Джы непэ жъугъэу ахэр апылъых. Сыда ащ иушъхьагъур?
— Сэ сиеплъыкIэкIэ, ыпэрапшIэу уасэр ары. Дышъэ шъыпкъэу, мафэ къэс зэблэп­хъунэу, ащ фэдиз пфэщэ­фы­щтэп. ЯтIонэрэмкIэ, шIыкIэр ары. Тыжьын, дышъэ гъэдэ­хэнхэу непэ ащэхэрэр зэкIэ зэфэдэх пIоми хъущт. Бижутериеу зигугъу тшIыхэрэр нахь зэмылIэужыгъох. ЯшIыкIэкIи, язэхэлъыкIэкIи узхэдэн щыI. Уезэщыгъэми, зэблэхъугъошIу. Ащ фэдиз дышъэ пфэщэфыщтэп.
— Непэ Мыекъуапэ тштэмэ, иныбжьыкIэ­хэр уахътэм дештэха, хьаумэ къэралыгъо гупчэм пэIудзыгъэ шъо­лъырэу тызэрэщытыр къытхэща?
— Зэхэт сшIошIы. Краснодар зэрэтпэблагъэм ифэмэ-бжьымэ къыднэсы, ау тиадыгагъэ табгъукIэ тхьыгъэу къикIырэп. Сыдэу щытми, тишъолъыр тыкъыфызэплъэкIы. Модэм инэ­шанэхэм тэ анахьэу къа­хэтхырэр шъор, щыгъыным ишIыкI. Аужырэ уахътэм къытхэхьэгъэ щыгъын быхъур, кIакоуи шIы, гъончэджэуи шIы ащ щыщ. Лъэкъопылъхьэ гупсэфыр, кроссовкэхэр, лъэдэкъэ цокъэ лъхъанчэхэр къыхэтэхых. Непэ тщыгъыр дэхэн фае, ар зы, ау гупсэфыныгъэри тикIас. Моу, гугъуемылIыныгъэ зыхэлъ фэпакI пIоми хъущт ар. Ау а уахътэм ар дахэ, Iэрыфэгъу, къекIу. А пстэумэ илъэсым, лъэхъаным къекIурэ шъор ятэ­хьылIэжьы. Тинепэрэ ныбжьыкIэхэм янахьыбэр джащ фэдэу фэпагъэх. Ау къасIомэ сшIоигъор а зэкIэмэ пкIэ яIэп узпымылъыжьмэ. Шъхьацыр шIоеу, пIэхэм гъунэ алъымыфымэ, сыд зыщыплъагъэми, дэхэщтэп. ЕтIанэ, лъэкъопылъхьэхэр! Iо хэмылъэу ари шъхьаIэ.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: Лилия Налбанто-­вам ихъарзынэщ.