Адыгэ литературэр кIочIакIэхэм афэныкъу
Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэкIэ щытым адыгабзэм ыкIи адыгэ литературэм афэгъэхьыгъэ Iэнэ хъураеу «Адыгэ литературэм иныбжьыкIэ макъэхэр» зыфиIорэр бэмышIэу щыкIуагъ. Илъэс 40 — 50-м итхэр ыкIи илъэс 18 зыныбжь зы нэбгырэ ащ хэлэжьагъэх.
Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ ыкIи зэрищагъ институтым идиректорэу, философие шIэныгъэхэмкIэ докторэу ЛIыIужъу Адам. Ащ ипэублэ псалъэ адыгэ литературэ ныбжьыкIэм мэкъакIэхэр зэрищыкIагъэр къыхигъэщыгъ. «ТызэгурыIоу зэкIэми, мы Iофыр лъыдгъэкIотэщт», — ыIуагъ ыкIи ащкIэ анахь IэубытыпIэшIоу ылъытагъ зэхэгущыIэгъур — къыддэхъурэр, къыддэмыхъурэр, пэрыохъу хъурэр тшIэ зыхъукIэ, хэкIыпIэри нахь псынкIэу къэдгъотыщт. ЗэкIэми тэшIэ тыбзэ къехъулIэрэр, сыд фэдэрэ лъэпкъыбзи ащ фэдэ къиныгъо хэт, ау тэ тызгъэгумэкIырэр адыгабзэкIэ тхэхэрэри еджэхэрэри нахь макIэ зэрэхъугъэхэр ары. Тыбзэ зэтегъэуцожьыгъэнымкIэ щыIэ амалхэм тяусэщт». ЛIыIужъум Iэнэ хъураем хэлажьэхэрэм анаIэ тыраригъэдзагъ бзэм изэгъэшIэнкIэ анахь Iэрыфэгъу IэпыIэгъу хъухэрэм зэлъашIэрэ лъэпкъ тхэкIошхоу МэщбэшIэ Исхьакъ итхылъхэр зэращыщхэр, ахэм пшIоигъор зэкIэ зэрахэбгъотэщтыр, ежь ышъхьэкIи ахэм зэряджэрэм адыгабзэр ышIэнымкIэ ишIуагъэ къызэрякIыгъэр.
ГущыIэр пстэуми апэу ащ ритыгъ Адыгэ, Къэбэртэе-Бэлъкъар, Къэрэщэе-Щэрджэс Республикэхэм янароднэ тхакIоу, АР-м итхакIохэм я Союз итхьаматэу МэщбэшIэ Исхьакъ. Ащ кIэкIэу, IупкIэу, адыгэ литературэм ылъапсэ зэрэуцугъэр, ащкIэ титхэкIо нахьыжъхэу Т. КIэращэм, А. Хьаткъом, И. Цэим, Кобл Билъэустэн фэдэхэм Iофышхо зэрэщашIагъэр, адыгэ литературэм игъогу Хэгъэгу зэошхом зэрэзэпибзыгъэр, гугъэпIэ инхэр литературнэ творчествэмкIэ къэзытыщтыгъэ ныбжьыкIэхэр ащ зэрэхэкIодагъэм лъэпкъ литературэм чIэнагъэ зэрэригъэшIыгъэр, ау псаоу къэнэгъэ апэрэ тхакIохэм аIэ зэкIэдзагъэу Iофышхо зэралэжьыгъэр къыIотагъ. Темыр Кавказым илитературэкIэ апэрэу КIэрэщэ Тембот ироманэу «Насыпым игъогу» зыфиIорэмкIэ СССР-м и Къэралыгъо премие къызэрэфагъэшъошагъэр Лъэустэным, Пэрэныкъом, ХьэдэгъалIэм, Жанэм, мыхэм анэмыкIхэми ягупшысэ ин литературэм зэрэхэлъыр кIигъэтхъыгъ. Я ХХI-рэ лIэшIэгъум щыхъурэ-щышIэрэр, адыгэ лъэпкъым идунэегурыIуакIэ зыфэдэр, ащ зыкъызэриIэтырэр къизыIотыкIырэ произведениехэр — уахътэр ыкIи щыIакIэр нэм къыкIагъэуцоу зэрэтищыкIагъэхэр, ау мы Iофыр къызэрыкIоу зэрэщымытыр, акъыл-Iушыгъэ инкIэ укъекIолIэн зэрэфаер, узэгугъурэ Iофым сыдигъуи узэригъэгушIожьырэр МэщбашIэм къыIуагъ. ТхэнымкIэ зызыушэтырэ мэкъакIэхэм шъыпкъэгъэ-теубытагъэ ахэлъэу ямурад зэшIуахынэу къяджагъ. Икъоу удэмылэжьагъэу, угу нэмысыгъэу ор-орэу тхылъ къыдэогъэкIы къодыекIэ зэрэмыхъущтыр, къиныгъохэм амыгъащтэхэу, творчествэм дэгъоу дэлэжьэнхэу, абзэ фэсакъхэу, жабзэм икультурэ ыкIи нэмыкI лъэныкъуабэм гу алъатэу загъэсэнэу къариIуагъ.
Iэнэ хъураем икIэщэкIуагъ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым литературэмкIэ иотдел. Ахэм къаугъоигъэхэм ащыщыгъэх тхэным пыщагъэхэу, сэнэхьат зэфэшъхьафхэм арылажьэхэу Ахэджэго Маринэ — бэмышIэу апэрэу иусэ зытIущ журналхэу «Зэкъошныгъэм» къыщыхиутыгъ, Боджэкъо Бэлэ — дышъэидэр зышIэу, усэныр зикIасэр, къулыкъушIэу Дзыбэ Санят, тхылъ цIыкIуитIу къыдигъэкIыгъ, кIэлэегъаджэу Шъхьэлэхъо Марин — ытхыхэрэр сборник куп зэхэтым яем апэу къыдэхьагъэх, нэмыкI тхылъи прозэкIэ тхыгъэу иI, мы нэбгырищыри, ежьхэм къызэраIуагъэу, урысыбзэкIи матхэх. Хьаудэкъо Асиет усэхэр урысыбзэкIэ етхых, ЖакIэмыкъо Ислъам —журналист, сценарист, илъэс 18 ыныбжь. Iофтхьабзэм къырагъэблэгъагъэх студентэу, адыгэ лIэкъо лъапсэхэр шIогъэшIэгъонэу зыугъоихэу ыкIи зэзыгъашIэхэу Барцо Рустам, усакIоу, исэнэхьаткIэ юристэу Шъэфрыкъо Адам (ау ахэр щыIагъэхэп) ыкIи филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, институтым иIофышIэу Сихъу СултIан.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым иученэ секретарэу Шъэумэн Тэмарэ С. Сихъум фэгъэхьыгъэу псэлъэ кIэкI къышIыгъ, тхэкIэ амал гъэнэфагъэ зэрэIэкIэлъыр, ытхыхэрэр журналхэм, гъэзетхэм къызэращыхиутыхэрэр, рассказхэр ыкIи усэхэр зыдэт тхылъ зытIу зэриIэр. Iэнэ хъураем джащ фэдэу къыщыгущыIагъэх шIэныгъэлэжьхэу Шъхьэлэхъо Дарико, ЖакIэмыкъо Заримэ, Агъыржьанэкъо Симхъан, ШэкIо Мирэ. Тхэным зыщызыушэтырэ мэкъакIэ пэпчъ шIуагъэу халъагъорэр, мыхэм уафэсакъэу, уадеIэмэ, тхэн Iофыр къызэрадэхъущтыр, апэкIэ зэрэлъыкIотэщтхэр къаIуагъ. УФ-м итхакIохэм я Союз хахьэхэмэ зышIоигъохэри ахэм къахэкIыгъэх, яфэшъуашэу алъытэмэ, Союзми хэхьаных.
МэщбэшIэ Исхьакъ Iофтхьабзэм иегъэжьэгъум къыщиIуагъ Сихъу СултIан адыгабзэр шIокъабылэу, лъэныкъуабэкIэ Iоф зэришIэрэр, ихудожественнэ рассказхэр гум нэсэу ыгъэпсын зэрэфызэшIокIырэр; амал иIэмэ, УФ-м итхакIохэм я Союз икъутамэу Адыгеим щыIэм аштэн зэралъэкIыщтыр. Усэн-тхэным зезытымэ зышIоигъо пэпчъ щэIагъэрэ гухахъорэкIэ афэлъэIуагъ.
Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэр институтым Iофэу рихьыжьагъэр дахэу лъагъэкIотэнэу, ашIэрэм егугъунхэу къафэлъэIуагъэх. Тыпсаумэ, литературэм щыцIэрыIо мэкъакIэхэри къэнэфэных, тиадыгабзи зыкъиIэтыжьын.
Мамырыкъо Нуриет.