Гъэтхапэм и 12-р Урысыем иуголовнэ-гъэцэкIэкIо системэ икъулыкъушIэхэм я Маф.

Непэ Урысыем иуголовнэ-гъэцэкIэкIо къулыкъу зы­зэхащагъэр илъэси 145-рэ мэхъу. МэфэкIым ипэ-­
гъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ мы къулыкъум и Гъэ­IорышIапIэу АР-м щыIэм ипащэу, хэгъэгу кIоцI къулыкъум иполковникэу Виталий Перхорович.

— Сыд фэдэ гъэхъагъэхэр ыкIи щыкIагъэхэр иIэхэу къулыкъур 2024-рэ илъэсым къекIолIагъа?

— 2023-рэ илъэсым хэбзэ рэхьатныгъэр гъэпытэгъэным, хьапсым чIэсхэм псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу шIыгъэным, ахэм яхэбзэ фитыныгъэхэр ыкIи яшIоигъоныгъэхэр къэухъумэ­гъэнхэм, бзэджэшIагъэхэр къэмыгъэхъугъэнхэм алъэныкъокIэ зэхэщэн-пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр гъэIорышIапIэм зэрихьагъэх. Ахэм яшIуагъэкIэ, хьапсхэм цIыфыбэ зыхэт тэрэзыджэ зе­кIуакIэхэр ащызэрахьагъэхэп, зыпкъитыныгъэ ахэлъыгъ. Ана­хьэу тынаIэ зытедгъэтыгъэр хьэ­псэдэсхэм кIамытхъужьынымкIэ пIуныгъэ IофшIэн адызехьэгъэныр, хьапсым щыбгъэфедэ мыхъущт пкъыгъохэр учреждениехэм къадамыхьан­хэмкIэ пэшIорыгъэшъ уплъэ-
кIун Iофтхьабзэхэр зэхэщэгъэнхэр ары.

— Виталий, сыд фэдэ учреждениеха мы къулы­къум хахьэхэрэр?

— Урысыем иуголовнэ-гъэцэкIэкIо къулыкъу и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм пхъэшагъэ хэлъэу зыщагъэпщынэхэрэ хьа­пситIу ыкIи хьапс поселениеу 2 хэхьэ. Тэхъутэмыкъое районым ит къутырэу «Новый сад» зыфиIорэм дэт хьапсым чIэсых ымышIахэу бзэджэшIагъэ зезы­хьагъэхэр ыкIи апэрэу хьапсым чIэфагъэхэр. Мыекъуапэ дэтым ыпэкIэ хьапсым чIэсыгъэхэр ыкIи зизекIуакIэ дэх зимыIэхэу пхъашэу зыщагъэпщынэрэ хьа­псым къыращыжьыгъэхэр щаIыгъых. Джащ фэдэу следственнэ изолятор тиI, бзэджэшIагъэ зэрихьагъэу зэгуцафэхэрэр ащ чIэсых. Ащ нэмыкIэу, илъэси­хыкIэ узэкIэIэбэжьмэ, хьапс зытелъхэр гъогу тэрэз тегъэуцожьыгъэнхэм ыкIи щыIэныгъэм хэгъэгъозэжьыгъэнхэм фэIорышIэрэ Гупчэ Мыекъуапэ къы­щызэIуахыгъ, агъэмысагъэхэу шIокI зимыIэ егъэзыгъэ IофшIэн зытыралъхьагъэхэр, следственнэ комитетым ыгъэмысагъэхэр мыщ чIэсых.

— 2023-рэ илъэсым респуб­ликэм иуголовнэ-­гъэцэкIэкIо къулыкъу хъугъэ-шIэгъэ шъхьаIэу щы­хъугъэм игугъу къытфэшIыба?

— БлэкIыгъэ илъэсым, мэлылъфэгъум республикэм ихэ­бзэ къулыкъухэмрэ Адыгеим ибизнес-сообществэрэ зэгъусэхэу проект агъэпсыгъ. Джэджэ районым ит къутырэу Новэм адыгэ къуаер къызщыдагъэкIырэ предприятиеу дэтым хахьэу хьапс зытелъхэр зыщагъэпщы­нэхэрэ гупчэм иучасткэ къыщы­зэIутхыгъ. Iоф зышIэрэ бзылъфыгъэхэм апае зыщыпсэущтхэ общежитие IофшIапIэм игъунэгъоу предпринимателым афи­гъэуцугъ. Мыщ Iоф щызышIэрэ цIыф шъхьафитхэм ялэжьапкIэ фэдиз пшъэдэкIыжь зыхьыхэ­рэми араты.

— Мы мафэхэм шъолъыр­хэм зэкIэми телефон гъэп­цIакIохэм защаушъомб­гъугъ. Хьапсым дэсхэр цIыфхэм афытеох, агъапцIэх. АдыгеимкIэ Iофхэр сыдэу щытых?

— Бгъэфедэ мыхъущт пкъыгъохэр хьапсым дамыхьанхэм ренэу тылъэплъэ. Щынэгъончъэ­нымкIэ учреждением икъулыкъу мобильнэ телефон 471-рэ къа­Iихыгъ. Гъэзетыр къызфэзгъэфедэзэ республикэм щыпсэухэ­рэр ыкIи хьапсым дэсхэм яIа­хьылхэр щызгъэгъуазэхэ сшIои­гъу: УФ-м и Уголовнэ кодекс истатьяу 92-м къызэрэщиIорэмкIэ, хьапсым чIэсхэр телефонымкIэ гущыIэн алъэкIынэу ма­фэ къэс такъикъ 15 къараты. Телефон зэдэгущыIэгъум тефэрэ ахъщэр ежь хьапсчIэсым е иIахьылхэм аты.
Адыгеим щыIэ хьапсхэм зэ­кIэми таксофонхэр ачIэтых, ар къызфагъэфедэзэ яIахьылхэм адэгущыIэнхэ алъэкIыщт. Хьа­псым щыбгъэфедэ мыхъущт телефоныр, сим-картэр гъэбы­лъыгъэкIэ дэзыхьэхэрэм административнэ тазырэу сомэ мини 3-м къыщегъэжьагъэу мини 5-м нэс атыралъхьан алъэкIыщт.

— ГумэкIыгъоу щыIэхэм ащыщ наркотик зыхэлъ веществохэр хьапсым зэ­рэдахьэхэрэр. Хэбзэнчъэу наркотикыр къызэрэра­гъэ­кIокIыгъэм епхыгъэу хьапсым дэсхэм япчъагъэ зэрэбэр къызыдэплъытэ­кIэ, Адыгеим мыщ фэдэ хъугъэ-шIагъэ къыщы­хэ­жъугъэщыгъа?

— Тисэнэхьатэгъухэу хэбзэу­хъумэкIо къулыкъухэмрэ тэрырэ тызэгъусэу зетхьэгъэ Iоф­тхьабзэм ишIуагъэкIэ 2023-рэ илъэсым грамм 19,8-рэ хъурэ наркотик зыхэлъ веществохэр хьапсым дахьан мурад яIэу къэтыубытыгъэх. Джыри гъэзет­еджэхэм зафэзгъазэ сшIоигъу, наркотик зыхэлъ веществохэр хэбзэнчъэу къезыгъэкIокIыхэрэм ыкIи IузыгъэкIыхэрэм, ахэр яхатэхэм къащызыгъэкIыхэрэм илъэс 20-м нэсэу хьапс ара­гъэ­хьынэу УФ-м и Уголовнэ кодекс къыщеIо. Ащ нэмыкIэу сомэ миллионым нэс тазыр арагъэты­нэу унашъом итхагъ.

— Хьапсхэм ащыщхэм про­дукцием икъыдэгъэ­кIын епхыгъэу IофшIапIэ­хэр къызэрэщызэIуахы­гъэм тыщыгъуаз. Сыд фэ­да ахэр?

— ГъэIорышIапIэм иматериальнэ-техническэ базэ нахьышIу хъуным, колониехэм къащадагъэкIырэ продукцием ипчъагъэ хэгъэхъогъэным, ашъхьэ аIы­гъыжьыным пылъых. Ащ пае зэшIуахырэри макIэп, сомэ миллион 70-м ехъу зыосэ продукцие блэкIыгъэ илъэсым къы­дэдгъэкIыгъ. Зыщагъэпщынэхэрэ учреждениехэм къыда­гъэ­кIы­хэ­рэм зэрахагъахъорэм ишIуагъэкIэ къэралыгъо бюджетым ыпшъэ илъыр нахь макIэ мэхъу, хьапсым иIоф изытет зыпкъ ит, ащ чIэсхэм сэнэхьат тедзэхэр зэрагъэгъотых ыкIи хьыкумым къафилъэгъугъэ даор апщыныжьын амал яI.
Ащ ишIуагъэкIэ хьапс зытелъхэу IофшIапIэ зиIэхэм япчъагъэ нахьыбэ хъугъэ. Къыхэгъэщыгъэн фае, тигъэIорышIапIэ муниципалитетхэм зэзэгъыныгъэ зэрадишIыгъэм тетэу продукцие зэмылIэужыгъо къафыдегъэкIы.

— Сэнэхьат горэхэр хьа­псым щызэрагъэгъотын алъэкIыщта?

— ХьэпсэчIэсхэм гъэсэныгъэ зэрагъэгъотыным фытегъэпсы­хьэгъэ училищхэм Iоф ашIэ,
ар сэнэхьат 13-мэ ателъытагъ. Сэ­нэхьат зэфэшъхьафыбэм хьа­псым щафырагъаджэх. Хьапс зытелъхэм Iоф зэрарагъашIэрэм имызакъоу, ахэм атыралъхьэгъэ пIалъэр аухэу мыщ дэкIыжьхэмэ ашъхьэ аIыгъыжьынымкIэ сэнэ­хьатэу зэрагъэгъотыгъэм ишIуа­гъэ къызэрякIыжьыщтым щэч хэлъэп. Илъэс къэс нэбгырэ пчъагъэ училищхэм къычIагъэ­кIы. Сэнэхьатхэу гъучIгъэжъэным, машинэшIыжьыным, пхъэ­шIэным, пщэрыхьаным, дэн-­бзэным, нэмыкIыбэми афыра­гъа­джэх. АщкIэ училищхэм материальнэу язытет уигъэрэзэнэу щыт.

— Хьапсхэр зыщагъэпщы­нэхэрэ чIыпIэ къодыеу щы­тэп. Ащ чIэфагъэхэр гъогу занкIэм техьажьынхэмкIэ пIуныгъэ IофшIэным мэхьанэшхо иI.

— Ары, пIуныгъэ, социальнэ ыкIи психологическэ IофшIэнэу хьапсчIэсхэм адызетхьэрэм ишIогъэшхо къэкIо. Ренэу культурнэ ыкIи спорт Iофтхьабзэхэр афызэхэтэщэх. Мыщ къыхэтэгъэлажьэх дин ыкIи общественнэ организациехэм ялIыкIохэр, спортсменхэр, артистхэр. 2023-рэ илъэсым къулыкъум иучреждениехэм культурнэ Iоф­тхьабзэ 719-рэ ащызэхащагъ.

— Мы уахътэм пшъэдэ­кIыжьэу арагъэхьырэм аха­гъэхьагъ шIокI зимыIэ егъэзыгъэ IофшIэнхэр. ЗиIоф аIуа­гъэхэр пшъэ­дэкIыжь зыщарагъэхьырэ хэушъхьафыкIыгъэ гупчэхэм адэсых. Ащ фэдэ гупчэ 2017-рэ илъэсым Мыекъуапэ щагъэпсы­гъагъ. Мыщ фэдэхэр та­пэкIи респуб­ликэм щагъэ­псыщтха?

— УФ-м и Президентэу Владимир Путиным игущыIэкIэ джэуап къесты сшIоигъу: «УФ-м исубъектхэмрэ предпринимательскэ сообществэмрэ зэгъу­сэхэу зыщагъэпщынэхэрэ гуп­чэхэм ягъэпсынкIэ IофшIэныр лъыгъэкIотэгъэн фае». Федеральнэ ыкIи республикэ хэбзэ къулыкъушIэхэр анахьэу зылъы­плъэхэрэ Iофыгъохэм ар ащыщ. Джэджэ районым ит щэ заводым ипсэуалъэ зыдэт чIыпIэм пшъэдэкIыжь зыщарагъэхьырэ гупчэ щагъэпсыгъ. Ар къатитIоу зэтет, чIэхьэпIэ шъхьаф иI, де­журнэ къулыкъум ипост, шхапIэр, зыщычъыехэрэр хэтых, предприятием Iоф щашIэзэ
мыщ бзылъфыгъэхэр чIэсыщтых.
ПшъэдэкIыжь зытелъхэр зы­щагъэпщынэрэ гупчэхэр рес­публикэм щыгъэпсыгъэнымкIэ проект заулэ щыI. 2022-рэ илъэ­сым икъихьагъум Урысыем и Президент юстициемкIэ министрэу К. Чуйченкэм дыри­гъэ­штагъ хьапс зытелъхэм ащыщ­хэм шIокI зимыIэ IофшIэнхэмкIэ пшъэдэкIыжьыр афызэблахъун зэрэфаем. Мы лъэныкъомкIэ гъэхъагъэхэр тиIэх. Проектым игъэцэкIэн хахьэу АР-м ипащэ­хэмрэ гъэIорышIапIэмрэ зэгъу­сэхэу бзэджэшIагъэ зезыхьа­гъэхэр гъогу занкIэ зыщытырагъэуцожьыщт Гупчэ Кощхьэблэ районым щагъэпсы. Мы ма­фэ­хэм ащ гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр щэкIох, шышъхьэIум нэс аухынэу ары.

— Адрэ къулыкъухэм афэ­дэу Урысыем иуголовнэ-­гъэцэкIэкIо къулыкъу и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм къыткIэхъухьэхэ­рэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм ыкIи ветеранхэм Iоф адэшIэгъэным мэхьанэшхо реты…

— НыбжьыкIэхэр патриотэу пIугъэнхэр гъэIорышIапIэм инэплъэгъу ригъэкIырэп. Уголовнэ-гъэцэкIэкIо системэм икъулы­къушIэхэм «лIыхъужъым иде­сэхэр» кIэлэеджакIохэм ыкIи апшъэрэ еджапIэхэм ястудентхэм афызэхещэх. ГъэрекIо шышъхьэIум Iофтхьа­бзэу «Падали, но поднимались» зыфиIорэр редгъэкIокIыгъ.
СССР-м и НКВД ипограничнэ полкэу NN 23-м, 24-м дзэ­кIолIхэу хэкIодагъэхэм яшIэжь ар фэгъэхьыгъагъ. Ащ нэмыкIэу дзэ-патриотическэ клубэу «Вертикалым» зыфиIорэм епхыгъэ отделэу «Кондор» зыфиIорэм иофицерхэр спорт ыкIи дзэ-­патриотическэ зэнэкъокъухэм мызэу, мытIоу текIоныгъэхэр къащыдахых. Клубым къычIэкIыгъэхэм ащыщхэр УФ-м зыкъэу­хъумэжьынымкIэ и Министерствэ, Урысыем хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ, Хы дзэ флотым, нэмыкI апшъэрэ еджапIэхэм якурсантых.
2023-рэ илъэсым еджапIэр къэзыухырэ ныбжьыкIэхэр Уры­сыем иуголовнэ-гъэцэкIэкIо къулыкъу иапшъэрэ еджапIэ чIэхьанхэу, ащ нэмыкIэу пра­вэм­кIэ ыкIи гъэIорышIэнымкIэ и Академиеу Рязань дэтым, Вла­димирскэ ыкIи Воронежскэ хэкухэм яведомственнэ институтхэм якурсант хъунхэу, джащ фэдэу Адыгеим щыщхэу дзэм къикIыжьыгъэхэр къулыкъум Iоф щашIэнэу ятэгъэблагъэх.
Дзэ къулыкъум къикIыжьы­гъэхэу гъэIорышIапIэм Iут младшэ инспекторым зэблэхъу шIы­кIэм тетэу мазэм илэжьапкIэ сомэ мин 50-м нэсы, джащ фэ­дэу къулыкъушIэхэм фэгъэ­кIотэнхэр яIэх, апшъэрэ гъэсэныгъэ зиIэхэм илъэс IофшIэныр илъэсрэ ныкъорэкIэ къыфа­лъытэ. Ащ нэмыкIэу прапорщикым ыпкIэ хэмылъэу апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотын ылъэкIыщт.
ТимэфэкIкIэ гъэIорышIапIэм икъулыкъушIэхэм ыкIи иветеранхэм сафэгушIо. Щытхъу хэ­лъэу къулыкъур зэрахьырэм фэшI сирэзэныгъэ гущыIэхэр афэсэгъазэ. Тикъулыкъу къиными, къэралыгъом ищыкIагъэу щыт, арышъ, пшъэрылъэу къытфагъэуцугъэр дэх имыIэу тэ-
гъэ­цакIэ.
КIарэ Фатим.