ЩыIэныгъэр гъунэнчъэу зикIасэу, цIыфхэр зилъапIэу, илъэпкъ, ичIыгу шIу дэдэ зылъэгъурэ цIыфыр ары мыпшъыжьэу, ыгуи ыпси хилъхьэу Iоф зышIэн зылъэкIыщтыр. Джащ фэдэ Iушхэм, акъылышхо зиIэхэм ащыщыгъ НэмытIэкъо Юсыф. ШIэныгъэшхо къолъыгъ ыкIи ащ фэныкъохэм ар зэраIуигъэкIэщтым, зэрахигощэщтым щэIэфэ дэлэжьагъ.

НэмытIэкъо Юсыф ыцIэ Адыгеим итарихъ пытэу епхыгъ. ИщыIэныгъэ зэ­рэ­щытэу хэкум шIэныгъэм, егъэджэн Iофым ыкIи гъэсэныгъэм, культурэм ащыхэгъэ­хъогъэным, анахьэу шэн-хабзэхэр зэгъэ­шIэгъэнхэм, IокIэ-шIыкIэ тэрэзхэр ухъу­мэгъэнхэм, мы зэкIэмкIэ гъэзагъэу лIэ­ужыкIэхэр пIугъэнхэм адэлэжьагъ.
Дэгъоу лIыр зышIэщтыгъэ гъэсэгъабэм къызэраIорэмкIэ, Юсыф хэшIыкI зыфыримыIэ шIэныгъэ гори щыIагъэп, энциклопедием фэдагъ, IокIэ-шIыкIэ дахэ, интеллегинет шъыпкъэу, жъым узэрэдэзекIощтымкIи, кIэм узэрэфыщытыщтымкIи хэлъыгъ. Иадыгэ лъэпкъ фишIэрэр шIомакIэу щыIагъ.
Лъэпкъым тхакIэ егъэгъотыгъэным, адыгабзэр щыIэ хъуным зиIахь ин хэзылъхьагъэхэу, мы Iофыгъошхом иегъэ­жьапIэ щытыгъэхэм Юсыф ащыщыгъ. Адыгэ бзэшIэныгъэмкIэ, лексикографиемкIэ, терминхэмкIэ къэуцурэ упчIабэм язэшIохын хэлэжьагъ. НэмытIэкъо Юсыф гъэтхапэм и 10-м (мэзаем и 26-м) 1904-рэ илъэсым Кубанскэ хэкумкIэ Екатеринодар отделым хахьэщтыгъэ къуаджэу Пэнэжьыкъуае къыщыхъугъ. Унагъом иапэрэ сабыигъ. КIалэм ятэу Къадыр Пэнэжьыкъое Советым ыкIи колхоз правлением ясекретарыгъ, ау ауби, 1942-рэ илъэсым аукIыгъ, зыщымыIэжь уж аухыижьыгъ. Охътэ ехьыжьэгъэ фыртынагъ Юсыф къызхэхъухьагъэр — жъымрэ кIэмрэ щызэпэIутыгъэх. Къоджэ еджапIэр къыухи Юсыф Пшызэ реальнэ училищым чIэхьагъ, щеджагъ. 1920-рэ илъэсым икъуаджэ къэкIожьыгъ, Пэнэжьыкъое ревкомым исекретарыгъ, хэушъхьафыкIыгъэ дзэм идзэкIолIыгъ, нэужым чIыпIэ ублэпIэ еджапIэм икIэлэегъэджагъ.
Я 20-рэ илъэсхэм мышIэныгъэр гъэ­кIодыгъэным ыкIи лъэпкъ гъэсэныгъэм лъапсэ иIэ хъуным анахь чанэу хэлэжьагъэхэм ащыщыгъ.
1924-рэ илъэсым Ю. Къ. НэмытIэкъор Московскэ промышленнэ-экономическэ институтым истудент хъугъэ. Мы уахътэм ащ адыгабзэкIэ тхылъхэр «Октябрэ рево­люцием Адыгеим къыритыгъэр» (1926), «ЧIыпIэ кооперациер сыда зыщыщыр», «Лениныр ыкIи лъэпкъ упчIэр» (1927) етхых. Студентзэ, гъэмэфэ гъэпсэфыгъо­хэм хэкум къызыкIокIэ, нэмыкI еджэгъэ- гъэсагъэхэм ахэтэу, кIэлэегъаджэхэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэнымкIэ егъэ­джэн курсхэр зэхэщэгъэнхэмкIэ НэмытIэкъор къыздырагъаIэщтыгъ. Къэлэшхом еджэныр къыщиухи ихэку къызэкIожьым, ыгукIэ пэблэгъэ егъэджэн-зэгъэшIэн Iофышхом зыщиушэты шIоигъо мэхъу ыкIи Краснодар къэралыгъо кIэ­лэ­егъэджэ институтым естествознаниемкIэ ифакультет чIахьэ. Еджэзэ Краснодар дэт Адыгэ совпартшколэм Iоф щешIэ. Мы уахътэм ащ апэрэу хьисапымкIэ зэреджэхэрэ тхылъхэр я 3 — 4-рэ классхэм апае егъэхьазырых. Ыужырэ илъэс­хэм естествознаниемкIэ къыдэкIыгъохэр хэкум ит лъэпкъ еджапIэхэм апае ытхы­гъэх. Институтыр Краснодар къызы­щеухым, Адыгэ педтехникумым Iоф щишIагъ, аспирантурэм щеджагъ, Краснодар пединститутым биологиемрэ зо­ологиемрэкIэ икафедрэ иассистент ыкIи идоцент хъугъэ.

Юсыф шIэныгъэ темэ зэфэшъхьафыбэмкIэ гъэзагъэу Iоф ышIэщтыгъ. Москва щеджэзэ, зэлъашIэрэ бзэшIэныгъэлэжьэу, профессорэу Н. Ф. Яковлевым кавказ лингвистикэмкIэ ихэушъхьафыкIыгъэ курс едэIугъ, ащ ыпэкIэ къежэрэр — шIэныгъэр лэжьыгъэныр арэу зэрэщытыр ышIэу, адыгэ терминологием иIофыгъохэр зэшIохыгъэхэу къыдэгъэкIыгъэныр имурадыгъ. Ю. НэмытIэкъом истатья мы лъэныкъомкIэ «Вопросы терминологической работы» ыIоу журналэу «Революция и горец» (1929) къыщыхиутыгъагъ. УрысыбзэкIэ тхыгъэхэр адыгабзэкIэ зэдзэкIыгъэнымкIэ статьяри хэку лъэпкъ гъэзетым къыригъэхьэгъагъ. 1934-рэ илъэсым «Терминологический словарь по биологии» къыхиутыгъ. ЗэдзэкIын IофшIэнышхоми ар хэлэжьагъ. Юсыф я 30 – 40-рэ илъэсхэм ублэпIэ классхэм апае географиемкIэ, естествознаниемкIэ, псэзыпымыт природэмкIэ тхылъхэр ыкIи М. Горькэм итхыгъэу «Песня о Буревестнике» (1929), Дж. Лондон «ИхэшыпыкIыгъэ рассказхэр» (1939) зэридзэкIыгъэх.
Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым лIэшIэгъу плIанэм (1940 – 1964) педагогикэмрэ психологиемрэкIэ икафедрэ ипэщагъ. 1942-рэ илъэсым педагогикэ шIэныгъэхэмкIэ кандидат диссертациер темэу «Антирелигиозное (научно-эстетическое) воспитание учащихся в процессе преподавания естествознания» зыфиIорэмкIэ къыгъэшъыпкъагъ.
Адыгеир фашистхэм заубытым, Юсыф Мыекъопэ дзэ батальоным кIуагъэ ыкIи а уахътэм игъоу алъэгъуи Шапсыгъэ – къуаджэу ШIоикъо (заор зынэмысыгъэм) еджапIэм ипащэу агъэкIогъагъ ыкIи нэмыкI дзэ пшъэрылъхэри ащ щигъэцэкIагъ, подпольнэ гупчэмкIэ хэку гъэзетым икорреспондентыгъ. Я II-рэ шъуа­шэр зиIэ Хэгъэгу зэошхом иорденитIу ыкIи медальхэр къыфагъэшъошагъэх.
Фашистхэр хэкум рафыжьхи Адыгеир шъхьафит зэхъужьым, НэмытIэкъо Юсыф Мыекъопэ кIэлэегъэджэ институтым ипащэ егъэджэн ыкIи научнэ IофхэмкIэ игодзагъ. 1957-рэ илъэсым профессор хъугъэ. Мы уахътэм хэпшIыкIэу кIэлэ­егъаджэхэм ягъэхьазырын зыкъегъэIэтыгъэнымкIэ Iофышхо ашIэ, анахьэу адыгабзэмкIэ ыкIи урысыбзэмкIэ езыгъэ­джэщтхэм. А. Лаптевыр игъусэу Юсыф учебникитIу урысыбзэмкIэ я 3-рэ классым пае къыдигъэкIыгъ. Джащ фэдэу психологиемкIэ IофшIэгъэ куу гъэшIэгъонхэр ышIыщтыгъ. Ащ ишIэныгъэ IофшIагъэхэр тихэгъэгу имызакъоу, IэкIыбми къыщыхагъэщыгъэх.
Щэч зыхэмылъыр хэкум лъэпкъ гъэсэныгъэм щыхэгъэхъогъэным, уасэ иIэу шIыгъэным НэмытIэкъо Юсыф иIахьы­шхо зэрэхэлъыр ары.
Адыгэ лъэпкъ пIуныгъэр цIыфыкIэм ипIункIэ анахь IэпыIэгъу-Iэрыфэгъоу зэрэщытыр истатьяу «Адыгейская народная педагогика о воспитании детей» (1957) къыщыриIотыкIыгъ.
ЩэIэфэ тхылъ 50 фэдиз ыкIи шIэныгъэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ тхыгъэ хэутыгъэ 200-м нахьыбэ ащ къыдигъэ­кIыгъ. НэмытIэкъор Москва щеджэзэ адыгэ лъэпкъ тхэкIошхо хъущт КIэрэщэ Тембот, бзэшIэныгъэмкIэ Iоф зышIэщтыгъэ Iэшъхьэмэфэ Даутэ, усакIоу Хьаткъо Ахьмэд — адыгэ лъэпкъым зыкъиIэтынымкIэ зышъхьамысыжьыгъэхэм Москва ащыIукIагъ, зэгурыIуагъэх, зэныбджэгъу­гъэх (Юсыф илъэс зытIущкIэ ахэм ана­хьыкIагъ), зэгупшысэгъугъэх, лъэпкъым фашIэщтымкIэ зышъхьасыжьыгъэхэп, ятворческэ гуетыныгъэ лъэшкIэ афызэшIокIыгъэр бэдэд.
Юсыф зэхэщэкIошхуагъ, мыпшъыжь общественнэ IофышIэшхуагъ, илъэс заулэрэ СССР-м и Педагогическэ обществэ икъутамэу хэкум щыIэм иIэшъхьэтетыгъ. 1982-м щегъэжьагъэу Адыгэ хэку институтэу кIэлэегъаджэхэм яухьазырыныгъэ Iоф дэзышIэрэм шIэныгъэ къутэмабэмкIэ упчIэжьэгъоу иIагъ. ХэкумкIэ обществэу «ШIэныгъ» зыфиIорэм иправление иапэрэ тхьамэтагъ, Адыгэ научнэ-ушэтыпIэ институтым и ШIэныгъэлэжь совет ицIыф гъэшIогъагъ, Адыгэ хэку музеим и ШIэныгъэлэжь совети илъэсыбэрэ хэтыгъ. НэмытIэкъо Юсыф илъэпкъ шIоу филэжьыгъэм осэшIу фашIыгъ, ЛэжьэкIо Быракъ Плъыжьым иорден, «Щытхъум и Тамыгъ» зыфиIорэр ыкIи медальхэр ащ къыфагъэ­шъошагъэх.
ШIэныгъэлэжь-егъэджэкIошхуагъэу, IэпэIэсэ дэдагъэм ишIэжь агъэлъапIэу 1994-рэ илъэсым Мыекъуапэ, Ю. Нэмы­тIэкъор зыщыпсэугъэ унэм, мыжъобгъу къыщыфызэIуахыгъ. Икъуаджэ изы урам лIышIум ыцIэкIэ еджагъэх. Юсыф илъэс 88-рэ къыгъэшIагъ, шIоу ылэжьыгъэр ащ фэдэ пчъагъэкIэ нахьыб, иадыгэ лъэпкъ илъэпIагъ, фэшъыпкъагъ. Илъэси 120-рэ хъугъэ ар къызыхъугъэр, ау псаум фэдэу лIым ыцIэ бэрэ раIо ыкIи раIощт.
Мамырыкъо Нуриет.