Дунаир къызщыкIэжьырэ ыкIи гупшысакIэхэр шъхьэм къызщихьэхэрэ лъэхъэнэ анахь дахэу ыкIи шIагъоу илъэсым къыхафэрэм — гъатхэм — шIу тлъэгъурэ ыкIи лъытэныгъэ зыфэтшIырэ бзылъфыгъэхэм ямэфэкI зэрэтефэрэм мэхьанэ гъэнэфагъэ иIэу щыт.

Гъэтхапэм и 8-р бзылъфыгъэхэм ямафэу дунаим щыхагъэунэфыкIы. Ащ ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ УФ-м и Следственнэ комитет иследственнэ ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм процессуальнэ уплъэкIунымкIэ иотдел истаршэ инспекторэу БлэнэгъэпцIэ Эльвирэ. Сэнэхьат къинэу ыкIи щынагъоу щыIэхэм следователыр зэу ащыщ. Ар хъулъфыгъэ сэнэхьатэу алъытэми, бзылъфыгъэхэми ящытхъу арагъаIозэ Iоф ашIэ. Ахэм уарыгушхоныр, ящытхъу пIоныр атефэ.

— Эльвира, гъатхэм и 8-м бзылъфыгъэхэм зэкIэми гугъэпIэ зэфэшъхьафхэр рапхых. О пшъхьэкIэ мы мэфэкIым сыд фэдэ гупшыса уигъэшIыхэрэр?

— Гъатхэр къихьагъ, дунаир къэ­кIэжьы, чIыопсым зыкъызэIуехы, бзыухэм ямэкъэ дахэ гур къыдещае. Мы мэфэкIым апэрэ гупшысэу фысиIэр бзылъфыгъэхэм, анахьэу тянэхэм, тя­нэжъхэм, тшыпхъухэм, ямэфэкIэу зэрэщытыр ары. Тхьэм ишыкуркIэ сяни, сшыпхъухэри сиIэх, мы мафэмкIэ ахэм ренэу сафэгушIо.

— Следователь сэнэхьатыр зэрэкъиныр шъэфэп, анахьэу бзылъфыгъэмкIэ. Сыдэущтэу а лъагъор къыхэпхынэу хъугъа?

— Ары, бэмэ ар къысаIоу къыхэ­кIыгъ. Сэ Джэджэ районым сыкъыщыхъугъ ыкIи сыщыпсэугъ. Адыгэ къэралыгъо университетым июридическэ факультет 2007-рэ илъэсым къэсыухыгъ. А илъэс дэдэм Джэджэ межрайон следственнэ отделым общественнэ IэпыIэгъоу сыIухьагъ. Илъэ­ситIурэ ащ Iоф щысшIагъэу УФ-м и Следственнэ комитет икъэлэ хьыкум иотдел следователэу сыкъащэжьыгъ. Республикэм икъэлэ шъхьаIэ ыкIи Мые­къопэ районым илъэси 3-рэ Iоф ащысшIагъ. ЦIыфым ылъэныкъокIэ зэрахьэгъэ бзэджэшIагъэхэм, укIыгъэ, тыгъугъэ, хъункIэн Iоф зезыхьагъэхэм якъычIэгъэ­щын ары Iоф зыдэсшIагъэр. 2015-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу следственнэ ГъэIорышIапIэм иотдел иинспектор шъхьа­Iэу Iоф сэшIэ, юстицием имайор званиер сиI.

— Эльвира, IофшIэнэу къыхэпхыгъэм урыкIэгъожьэу къыхэ­кIыгъа?

— Мы сэнэхьатыр къыхэсхыным сытезгъэгушIухьагъэр сят ары (илъэси 7 хъугъэ зысимыIэжьыр, Тхьэм джэнэт къырет). Сятэ элеваторым илъэсыбэрэ Iоф щишIагъ, мы системэм хэтыгъэу щытэп, ау лъэшэу фэягъ следователь сыхъунэу. Сян ары зымыдэщтыгъэр, «упшъэшъэжъыеу къин къыпфэхъущт, чэщныкъом укъэкIожьы, тэрэзэу учъыерэп», — ыIоти къысфэгумэкIыщтыгъ. Сэнэхьатэу къыхэсхыгъэм сырыкIэгъо­жьэу къыхэкIыгъэп, сырыраз. Сыда пIомэ, следователь сэнэхьатым сишэн зэтыригъэуцуагъ, сищыIэныгъэ ыпсы­хьагъ ыкIи гъэпсыкIэ гъэнэфагъэ къысхилъхьагъ.

— Уянэ зэрегупшысэщтыгъэу уиIофшIэн къин къыпщыхъоу къыхэкIыгъэба?

— Шъыпкъэу пIощтмэ, къиныгъэ. Ау IофшIэныр зэрэсшIогъэшIэгъоным къы­хэкIэу къинэу слъэгъурэри зэхэсымышIэн слъэкIыщтыгъ.

— О уишIошIкIэ тэмэтелъ зиIэ шъуашэр зыщыгъ бзылъфыгъэу ущытыныр сыд фэда?

— Пащэхэм бзылъфыгъэу тиIофшIапIэ къыIухьэхэрэм араIо: (мэщхы Эльвирэ) «Узэрэбзылъфыгъэм пае фэгъэкIотэн уиIэщтэп, хъулъфыгъэхэм афэдэу тыкъы­шъуфыщытыщт, ахэм яIофшIэни жъугъэ­цэкIэщт, пфэмыукIочIыщтмэ, уIукIыжьын уфит». А гущыIэхэм сыкъагъэщтагъэп. «Хъулъфыгъэхэм анахьи сыда сызэрэ­нахь дэир» сIозэ Iоф сшIагъэ. IофшIапIэм сыкъыщыгужъоу, чэщ-зымафэм сыхьати 3 нахьыбэ сымычъыеу бэрэ къыхэкIыщтыгъ. УкIыгъэ Iоф зэрахьагъэу чэщи, мафи тимыIэу тыкIощтыгъ, хьадэр слъэ­гъоуи къыхэкIыгъ. Ау ащ сыщыщынэу ыкIи сыкъыгъащтэу къызхэзгъэщыгъэп. Сыда пIомэ, мы IофшIэным сеуцолIагъ, къэгъазэ сиIагъэп, сятэ къэзгъэукIытэ­жьынэу сыфэягъэп.

— Апэдэдэ зэхэпфыгъэ Iофыр угу къэкIыжьа? Сыда угу ихъыкIыгъэр?

— Ары, сыгу къэкIыжьы. Апэрэ Iофыр 2012-рэ илъэсым мэлылъфэгъум укIыгъэ Iоф зэрэзэрахьагъэм епхыгъагъ. Алъэ­къуацIэхэри къэсэшIэжьых. ШIу ылъэгъу­щтыгъэ икIэсэ бзылъфыгъэр зыукIыгъэ хъулъфыгъэм иIоф зэхэсфынэу хъугъагъэ. ЗэрэдгъэунэфыгъэмкIэ, бзылъфыгъэр нэмыкI горэм дэгущыIэу хъулъфыгъэр егуцафи, азыфагу зэгурымыIоныгъэ къихьагъ. Губжыгъэм хэтэу ар тIогъогогъо шъэжъыекIэ бзылъфыгъэм хэпы­джагъ, ар IэкIэукIагъ. Нэужым ар ыгъэ­былъын мурад иIэу машинэм ибагажник дэлъэу чъэзэ аварие хэфагъ. Джащыгъум ащ цIыф зэриукIыгъэр къашIэнэу хъугъэ. УкIыгъэ Iоф зэрэзэрихьагъэм къеуцолIэжьынэу фэягъэп, губжыгъэм хэтэу ышIагъэр къымышIэжьэу ары зэриIощтыгъэр. Арэу щытми, лажьэ зэриIэр згъэунэфыгъ, илъэси 10 хьапс хьыкумым тырилъхьагъ. «Хьапсым сыкъычIэкIыжьмэ тызэIукIэщт», — ыIуи ащыгъум къысиIогъагъ, ау слъэгъужьыгъэп нэужым».

— Убзылъфыгъэ шъхьэзакъоу ущынагъэба?

— ХьаIу, сыщынагъэп. Ущынэу зы­къяб­гъэлъэгъу хъущтэп. ГъэIорышIапIэм пащэу щысиIагъэхэм лъэшэу сафэраз, ахэр ренэу сищысэтехыпIэщтыгъэх. Ахэм ащыщэу Василий Семеновыр къысаджи къысэупчIыгъ «Сыд фэдэу щытми, убзылъфыгъ, СИЗО-м чIэс бзэджашIэхэм уизакъоу уахэт. Укъагъащтэрэба?» Ащыгъум илъэс 25-рэ ныIэп сыныбжьыгъэр ущынэн фаеми къызгурыIощтыгъэп. «Умыщынэмэ ащыгъум угу егъу» — ыIуагъ бзылъфыгъэр зыукIыгъэ бзэджа­шIэм пае. «Сыда сыгу зыкIегъущтыр укIыгъэ Iоф зэрихьагъэу», — есIожьыгъ ащ.

— Мы уахътэм старшэ инспекторэу Iоф ошIэ. Сыда ащ ипшъэрылъ хахьэхэрэр?

— ГъэIорышIапIэм иотдел щылэжьэрэ инспекторхэм район отделхэм япхыгъэ­хэу Iоф ашIэ. Сэ сызыфэгъэзагъэр Мыекъуапэ щыIэр ары. Ащ ипащэ ыкIи следовательхэм кураторэу Iоф адэсэшIэ, материалэу къагъэхьазырыгъэхэр сэуп­лъэкIух, гумэкIыгъо горэ яIэ хъумэ садэжь къэкIох, ахэр зэхэтэфы, IофшIэным епхыгъэу зыгорэ сыгу римыхьымэ тэрэзэу зэрашIын фаер ясэIо.

— Шъуикъулыкъу сыда нахь гъэ­шIэгъонэу хэлъыр?

— ГъэшIэгъонэу сыгу къэкIыжьырэр зэкIэ зэпхыгъэр следователэу Iоф сшIэ зэхъур ары. Джы IофшIэнэу згъэцакIэ­рэмкIэ зэхэфынхэм сахэлэжьэжьырэп, «допросхэр» аIысхырэп. Джа лъэхъаныр ары сэркIэ гъэшIэгъонэу щытыгъэр. Сыда пIомэ хъугъэ-шIэгъэ гъэшIэгъоныбэмэ тарихьылIэщтыгъ.

— Тэмэтелъ зиIэ шъуашэр зыщыгъ къулыкъушIэм сыд фэдэ шэн-зекIуакIэха хэлъын фаер?

— Мы сэнэхьатым угу фэщагъэу, теубытэгъэ пытэ фыуиIэу урылажьэ хъумэ, зыпари къин пылъэп. КIуачIэу пхэлъым имызакъоу психологическэу уузынчъэн ыкIи уфэхьазырын фае. АпэрапшIэ шъыпкъагъэ ыкIи цIыфыгъэ пхэ­лъынэу щыт. Юридическэ шIэныгъэ куу уиIэным мэхьанэшхо иI, уипшъэрылъхэр икъоу бгъэцэкIэнхэмкIэ къиным зыкъеб­гъэгъащтэ хъущтэп. Пхъэшагъэр, лIыблэнагъэр, цIыфыгъэр, шъыпкъагъэр — джахэр ары сиIэубытыпIэхэр.

— УиIахьыл гупсэхэм уиIоф­шIэн сыд фэдэ еплъыкIа фыряIэр? Уизыгъэпсэфыгъо уахътэ сыдэущтэу бгъакIора?

— IофшIэныр къины хъумэ ар щыIэныгъэмкIэ зэхэошIэ, зызгъэпсэфынэу охъ­таби сиIэп. Арэу щытми, сиунагъо сыригъусэу уахътэр зэрэзгъэкIощтым сы­пылъ. КъыхэкIы IофшIапIэм тыкъы­чIанэу ыкIи зыгъэпсэфыгъо мафэхэми къулыкъур тхьын фаеу. СиIахьыл гупсэхэр ащ есэжьыгъэх. Сянэу Саидэ кIэлэегъаджэу Iоф ышIагъ, джы пенсием щыI, сшыпхъу нахьыкIэхэу Заирэрэ Иринэрэ хэбзэ IофшIэныр агъэцакIэ. Уахътэ тиIэ хъумэ тызэгъусэу зытэгъэ­псэфы.

— МэфэкIэу къэблагъэрэмкIэ бзылъфыгъэхэм сыдэущтэу уафэлъаIо пшIоигъуа?

— АпэрапшIэ псауныгъэ пытэ яIэнэу афэсэIо. Бзылъфыгъэ насыпышIохэу, шIу къалъэгъухэу, ежьхэми алъэгъухэу, шIур ягъогогъоу щыIэнхэу сафэлъаIо. Тигупсэхэр бэрэ Тхьэм ташъхьагъ регъэтых.

КIАРЭ Фатим.