Гъэтхапэм и 8-м республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэр» къызыдэкIырэр илъэси 101-рэ мэхъу. Зыныбжь хахъорэ гъэзетым уахътэм диштэрэ амалыкIэхэр къыздештэх.

АдыгабзэкIэ къыдэкIэу шъолъырым къыщыхаутырэ гъэзет закъом итарихъ тхыдэ лъэкIуатэ. Ащ тхыгъэ гъэшIэгъон­хэр къидгъэхьанхэр, тиныдэлъфыбзэ дгъэлэжьэныр, гъэзетым еджэрэм ипчъа­гъэ хэдгъэхъоныр, гъэзетеджэхэм зэпхыныгъэхэр адэтшIыныр, къыхэтыутырэм нэмыкIэу сайтым, социальнэ хъытыу нэкIубгъохэм тадэлэжьэныр «Адыгэ макъэм» щылажьэхэрэмкIэ пшъэрылъ шъхьаIэхэу зыфэтэлъэгъужьых.
ЗэкIэмэ апэу хэзгъэунэфыкIын, 2024-рэ илъэсыр тыублэгъэ къодыеу Урысыем ижурналистхэм я Союз итхьаматэу Владимир Соловьевыр зыкIэтхэжьыгъэ Щытхъу тхылъэу «Адыгэ макъэр» ­илъэси 100 зэрэхъугъэм ыкIи шъолъыр журналистикэм ихахъо зэрэфэлэжьагъэм апае редакцием къыфагъэшъошагъэр къызэ­рэт­IукIэжьыгъэр. АР-м ижурналистхэм я Союз итхьаматэу Бзэджэжъыкъо Абрек ар къытитыжьыгъ ыкIи лъэпкъ гъэзетым УФ-м ижурналистхэм я Союз къыбгъодэ­кIэу уасэ къызэрэфашIыгъэр тигопагъ.
Непэ пшъэрылъ шъхьаIэу зыфэдгъэуцужьыхэрэм ащыщ ныдэлъфыбзэр зэрэ­лъыдгъэкIуатэрэм, къызэрэдгъэгъунэрэм ямызакъоу ащ рылэжьэщт журналистхэм ягъэхьазырын. Редактор шъхьаIэу Мэщ­лIэкъо Саидэ игукъэкIыкIэ къоджэ еджа­пIэхэм ащеджэрэ кIэлэеджакIохэм зэIукIэгъухэр адэтшIызэ адыгабзэм изэ­гъэшIэн фэщагъэхэр, журналистикэр сэнэхьаткIэ къыхэзыхы зышIоигъо ныбжьыкIэхэр къахэтэгъэщых. Ащ фэдэу Теуцожь районымкIэ, Пэнэжьыкъуае ыкIи Тэхъутэмыкъое районымкIэ Щынджые зэIукIэгъухэр ащызэхэтщэгъагъэх. Ащ ыуж Щынджые гурыт еджапIэу 24-м икIэлэеджакIохэу Талъэкъо Дамиррэ Къушъэкъо Альбинэрэ «Адыгэ макъэм» къатхэхэу рагъэжьагъ. Ахэр зыгъэсэрэ кIэлэегъаджэхэми ежь кIэлэеджакIохэми зэпхыныгъэ пытэ адэтшIыгъэу, тынаIэ атетэу зэдэлэжьэныгъэр тыублагъ. Ащ лъэшэу тегъэгушхо.
Мы илъэсым тызфежьэгъэ Iофтхьабзэ­хэм ащыщ Урысыем ибзылъфыгъэхэм я Союз икъутамэу Адыгеим щызэхэщагъэм проектыкIэу дэтшIырэр. Адыгеим ирайонхэм ащызэхэщэгъэ Союзым икъу­тамэхэм Iоф зэрашIэрэм, бзылъфы­гъэ пэрытэу ахэтхэм, ахэм сыд фэдэ лъэны­къокIи къуаджэхэм IэпыIэгъу Iоф­тхьа­бзэу ащызэхащэхэрэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэ­хэр «Адыгэ макъэм» къыхеутых.
УФ-м и Президентэу Владимир Путиным иунашъокIэ 2024-р унагъом и Илъэсэу агъэнэфагъ. Ащ рыгъуазэзэ «Адыгэ макъэм» проектыкIэу «Тиунагъо ихабз» зыфиIорэр ригъэжьагъ. Непэрэ адыгэ унагъомэ шэн-хабзэу арылъхэр зыфэдэхэр, ахэм адиштэу сабыйхэр зэрапIухэрэр нахьыжъхэм къятэгъэIуатэ. Джащ фэдэу Зыхьэ Заурбыйрэ Мэлайчэтрэ, Болэкъо Аслъанрэ Фатимэрэ яунэгъо хабзэхэр зыфэдэхэм гъэзет­еджэхэр нэIуасэ афэтшIыгъэх. Ахэм афэдэу унэгъо пчъагъэхэм Адыгеим исхэм джыри ягугъу къэтшIыщт. Къы­кIэлъыкIорэр Пщыкъуйхьаблэ щыщэу Хьакъуйхэм яунагъо фэгъэхьыгъэщт.
Уахътэм диштэу «Адыгэ макъэр» хъытыу нэкIубгъохэм адэлажьэ. Ахэм зэнэкъокъу зэфэшъхьафхэр ащызэхэтэщэх. ГущыIэм пае, яминырэ кIэтхакIоу «Адыгэ макъэм» ителеграм-нэкIубгъо фэхъугъэ Трахъо Лаурэ адыгэ шъуашэр щыгъэу АР-м и Лъэпкъ музей, КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ Къутамэ, «Адыгэ макъэм» ихьакIэщ, нэмыкI чIыпIэ дахэу Мыекъуапэ иIэхэм сурэт ащытетхыгъ. Адыгэ тхыпхъэхэр зыхэдыкIыгъэ Iэпэщысэхэу Трахъо Лаурэ музеим чIилъэгъуагъэхэм дышъэидагъэм ишъэфхэр къызIэкIигъэхьанэу унашъо рагъэшIыгъ. Дэн-бзэным фэщэгъэ пшъа­шъэм тыжьын ыкIи дышъэ IуданэкIэ хэдыкIыгъэ тхыпхъэхэр ащ фэдэу благъэу ыкIи бэу зэхэтхэу музеим зыще­лъэгъум уасэ афишIыгъ, ащ ыIэ екIун зэрилъэкIыщтыр зэхишIагъ.
ЛIэкъо тамыгъэмэ ятарихъ зышIэ­жьы­хэрэм, ахэр зыфэдэхэм язэхэфын афэ­гъэхьыгъэ проектыкIэ «Адыгэ макъэм» и телеграм-канал щэкIо. Iэшъынэхэм, Мырзэхэм, Болэкъохэм, Тэухэм, Лъэцэ­рыкъохэм, Хьантэухэм ялIэкъо тамы­гъэ­хэм ясурэтхэр къидгъэхьэгъахэх. ЗэкIэмэ анахь уасэ зыфэтшIырэр нэбгы­рабэ а проектым къызэрэхэлажьэрэр, ахэм IэкIыбым щыпсэурэ тилъэпкъэгъу­хэри зэрахэтхэр ары.

Тхьаркъохъо Сафиет — зэ­дзэкIынымкIэ отделым ипащ, ­«Адыгэ макъэм» зыщылажьэрэр илъэс 45-рэ хъугъэ:

«IофшIэныр — сищыIэныгъ. Мы гущыIэхэр сыгу къиIукIэу къэсэIох. Мафэ къэс — ушэтын. Арэу щыт нахь мышIэми, «Адыгэ макъэм» сыкъызэрэIухьагъэмкIэ сыкIэгъожьэу зыпа­рэкIи къыхэкIыгъэп. ЗэдзэкIын Iофыр зэрэмыпсынкIэр сшIэщтыгъ, ау сиIоф­шIэгъухэм сыкъытырагъэнагъ. Сызэ­рехъулIэщтыр сымышIэу, лъэшэу сыгумэкIыщтыгъ. Ау синасып къыхьы­гъэу сэлъытэ бзылъфыгъэ Iушхэу, Iэдэбхэу Чэсэбый Юлэрэ Къазый Цуцэрэ садычIэсынэу зэрэхъугъэр. Сыд фэдэ упчIэ сиIэми «IыI» амыIоу, сиIоф нахь къызэрэсфагъэпсынкIэщтым, зэдзэкIыным икъулайныгъэхэр нахь шIэхэу сIэ къызэрихьащтхэм елъытыгъэу Iэпы­Iэгъу къысфэхъущтыгъэх. Илъэсыбэ тешIэ­жьыгъэми, шIукIэ ахэр сыгу къэ­кIы­жьых…
Сипшъэрылъхэр згъэцэкIагъэхэу IофшIэгъу ужым сиунэ пчыхьэм сызихьажьыкIэ, сынасыпышIоу зысэлъы­тэжьы. КъыкIэлъыкIощт IофшIэгъу мафэм сыфэчэфэу сыпэгъокIы. ТIэкIу нэмыIэми силъэпкъ шIуагъэ къызэрэ­фэсхьырэм кIуачIэ къысхелъхьэ.

Ныдэлъфыбзэм къыфэдгъэзэжьмэ, псэушъхьэмэ адыгэ къэIуакIэу яIэхэр зыфэдэхэр, ахэм ятхыкIэ зыфэдэн ылъэ­кIыщтым иупчIэ гъэзетым и телеграм-канал кIэтхагъэхэм афэтэгъазэ, зыхэдэнхэ алъэкIыщт тхыкIэ-къэIуакIэхэр къафитэгъахьэх. Анахьыбэу амакъэ зыфатыгъэ къэIуакIэмрэ тэрэз къэIуакIэмрэ зэрагъэпшэжьынэу ащ хэлажьэхэрэм амал ятэты. ТхыкIэ тэрэзыр зыфэдэр кIэухым къэтэгъэнэфэжьы.
Джыри зы Iофтхьабзэ игугъу къэсшIын. Ар «Адыгэ макъэм» ихъытыу нэкIубгъо­хэм шIэхэу къарыхьащт. АР-м итеатральнэ зэхахьэрэ «Адыгэ макъэмрэ» зэгъу­сэхэу ащ дэлажьэх. Тиартистхэр адыгэ тхакIохэм яусэхэм, япрозэ къыхэхыгъэ пычыгъохэм адыгабзэкIи урысыбзэкIи къяджэщтых. ЗэкIэмкIи урыс ыкIи ­адыгэ театрэхэм яартист 20 фэдиз проектым хэлажьэ. МэщбэшIэ Исхьакъ, КIэрэщэ Тембот, Бэрэтэрэ Хьамидэ, Къуекъо Налбый, КъумпIыл Къадырбэч, Еутых Аскэр, Лъэустэн Юсыф, Дэрбэ Тимур, Хъунэго Саидэ, Дзыбэ Саниет, нэмыкI­хэми ятхыгъэхэм артистхэр къяджэщтых. Адыгабзэм и Мафэ, гъэтхапэм и 14-м, ар фэдгъэшъошагъ ыкIи а мафэм пэблагъэу апэрэ видеотехыгъэхэр Телеграм-­каналхэу «Адыгэ макъ» ыкIи «Хэкум ымакъ» зыфиIохэрэм къарыдгъэхьащтых.

ЖакIэмыкъо Аминэт — пшъэ­дэкIыжь зыхьырэ секретар, илъэс 35-рэ хъугъэу гъэзетым щэлажьэ:

«Институтым сыщеджэ зэхъум, мафэ горэм зичэзыу ушэтыныр ттызэ къы­таIогъагъ: «Непэ 5 къэзыхьыхэрэм сурэт атырахынышъ, «Адыгэ макъэм» къырагъэхьащтых». Тхьаркъохъо Сафиет, Къуекъо Асфар, сэри сахэтэу, ушэтыныр къэтти, тфыхэр къытфа-
гъэу­цухи тыкъычIэкIыжьыгъагъ. ЛIэхъу­сэжъ Нурбый ащыгъум сурэттехэу гъэзетым Iутыгъ. Ащ нэбгырэ зырызэу сурэтхэр ттырихи, «Адыгэ макъэм» тыкъырагъэхьэгъагъ. Ащ къыщегъэжьагъэу «Адыгэ макъэр» сшIэнэу хъугъэ. Институт ужым Чэчэным илъэсищырэ сыщыпсэугъ, Iоф щысшIагъ. СыкъызэкIожьым, 1989-рэ илъэсым, «Адыгэ макъэм» сыкъыIухьагъ. Мэрэтыкъо Рэмэзан редактор шъхьаIэу тетыгъэр. Ащ корректорэу сиштагъ, пшъэрылъэу сиIэщтхэр зыфэдэхэм сащыгъозагъэп, ау IофшIэным псынкIэу хэщагъэ сы­хъугъ, сызфищагъ. ЭкономикэмкIэ ыкIи социальнэ лъэныкъомкIэ отделхэм Iоф ащысшIагъ. Къайтмэс Фатимэ ащы­гъум гъэзетэм Iутыгъ, ар сикIэлэегъэджэ пхъэшагъ, ситхыгъэхэр хьап-сап къыригъафэщтыгъэх апэрэ лъэхъаным. Ежь зэрэтхэщтыгъэм фэмыдагъэми, пэблагъэ сыфишIыным сауж итыгъ. Сэхъутэ Нурбый ащ ыуж Iоф зыдэсшIагъэр. Ари журналист бэлахьыгъ. Ахэм бэ сагъэшIагъэр. ХьакIэмызэ Биболэтрэ Пэнэшъу Сэфэррэ унашъо зэдашIи, пшъэдэкIыжь зыхьырэ сек­ретарэу сагъэнэфагъ. Ащыгъум ЛIэ­хъусэжъ Хьаджэрэтбыйрэ НэпшIэкъуй Зауррэ сикIэлэегъэджагъэхэр. Къин къысщыхъугъагъэп зэзгъэшIэныр. Зэ­кIэмэ анахь Iофыр — цIыфым шIоигъоныгъэ иIэныр ары. Узпыхьэрэ Iоф­шIэным IэпэIэсэныгъэ фыуиIэу ебгъэжьэщтэп, ащ укъыфэкIоным пае уфэен фае. Унэр зэрэзэIэпхыщтым фэдэп, гъэзетыр зэрэпсаоу зэхэплъхьанышъ зэхэпхыжьын фае зэрищыкIагъэм фэдэу къыдэкIыным пае. Ащ пае тIэкIу сыщынэщтыгъ… Ау уфае хъумэ бэ къыбдэхъун ылъэкIыщтыр. Сыгу рихьи, IофшIэным сыпыщагъэу непэ къызнэсыгъэм Iоф сэшIэ. СикIас, сыда пIомэ сищыIэныгъэ щыщ шъыпкъэ хъугъэ гъэзетыр. Щытхъухэ, идахэ аIо сшIоигъу, уиунагъо къыщытхъухэмэ зэрэуигопэщтым фэд. Анахь шъхьа­Iэр — нахьыжъыIохэр чIэсыхэфэ ахэм зэрагъэуIугъэ шIэныгъэхэр журналист ныбжьыкIэу къычIахьэхэрэм аратыжьын алъэкIыныр ары».

«Адыгэ макъэм», «Адыгэ псалъэм» (КъБР) ыкIи «Черкес хэкум” (КъЩР) мы илъэсымкIэ яапэрэ зэхэт номер гъэтха­пэм и 14-м адыгабзэм и Мафэ къыдэкIыщт. Республикищым ялъэпкъ гъэзетхэмкIэ тизэдэлэжьэныгъэ тапэкIи дгъэпытэщт ыкIи лъыдгъэкIотэщт.
Гъэзетеджэхэр къызэрэтфатхэхэрэм, тихъытыу нэкIубгъохэм къакIатхэхэрэм цыхьэ тагъэшIы непэ «Адыгэ макъэм» пшъэрылъ шъхьаIэу иIэхэр зэригъэцакIэхэрэмкIэ ыкIи шъолъырым къэбар жъугъэм иамалэу щылажьэхэрэм чIыпIэ хэхыгъэ тигъэзет зэращиубытырэмкIэ.
Тызэрыгушхорэмэ ащыщ «Адыгэ макъэм» исайт IэкIыбым щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэр зэрэлъыплъэхэрэр, ащ ишIуагъэкIэ Адыгеим щыхъурэ-щышIэрэм фэгъэхьыгъэ къэбархэм ахэр ащыгъуа­зэх. Лъэпкъ гъэзетым исайт культурнэ зэпхыныгъэм илъэмыдж пытэу хэкум исхэмрэ IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъухэмрэ афэхъугъ. «Адыгэ макъэм» ащ фэдэу къэралыгъохэм азыфагу илъ гъунэпкъэ пчъагъэхэр зэIуихыгъ, тыдрэ чIыпIи щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэр хэкум пэблагъэ фишIыгъэх.

Гъуагъо Зар — корректор, ­
илъэс 35-м ехъугъэу гъэзетым Iоф щешIэ:

«Институтыр къызысэухым 1985-рэ илъэсым Краснодар краим и Кущевскэ район сагъэкIогъагъ Iоф щысшIэнэу. Ау псынкIэу къэзгъэзэжьынэу хъугъэ. Мыщ зэдзэкIакIоу Iутыгъ сянэшыпхъум ыпхъоу Чэсэбый Юле. «ПисьмэхэмкIэ отделым цIыф аштэнэу ящыкIагъ гъэзетым», — ащ къысиуаIгъ. Къуекъо Асфар ащыгъум а отделым тетыгъ. СыкъакIуи, Мэрэтыкъо Рэмэзан си­штагъ. ТIэкIу зытешIэм «корректорэу укIощт, ар о бгъэцэкIэщт», ыIуи Рэмэзан иунашъокIэ корректорэу сыхъугъ, джы къызнэсыгъэми Iоф сэшIэ. Сы­IукIыжьынэуи хъугъагъэ. Ау етIани къэзгъэзэжьыгъ, сиунэ фэдэу. ЦIыфхэри, редакторхэри пшIэ зыхъурэм, ­угу афэщагъэуи охъу. Сшынахьыжъэу Гъогъо Хьазрэти а уахътэм къыIухьагъэу «Адыгэ макъэм» Iутыгъ. Илъэси 7 — 8 фэдизрэ Iоф щызэдэтшIэнэу хъугъэ. Гъэзетым корректорхэр зэрищыкIагъэхэр къызеIом, къэзгъэзэ­жьыгъ. ХьакIэмызэ Биболэт сызыштэжьыгъагъэри. Корректор IофшIэныр техническэу алъытэ нахь мышIэми, тэ Iоф зыдатшIэрэр тхыгъэр ары. Сэ ар твор­ческэ IофшIэным щыщэу сэлъытэ. Ре­дактор зэфэшъхьафхэр зэблэтхъугъэхэба. ХьакIэмызэ Биболэт ыIо­щтыгъ: «Шъоры анахь IофшIэн шъхьаIэр зыгъэцакIэрэр, арышъ, хэт чIэсми сикабинет шъукъычIахь упчIэ горэ шъуиIэ хъумэ». Журналистхэм гъэзетым къихьащтыр къызэратхырэм фэдэу, шъхьадж зыфэгъэзэгъэ Iоф Iахьым мэхьанэ иIэу щыт. ПшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарыр тхыгъэмэ яджэжьы, гъэтэрэзыжьынхэр афешIых, ахэр хахыжьых, кIэухым тэры зэрэщытэу гъэзетым еджэжьырэр. Зыпари блэбгъэкIы хъущтэп. ПIатIыкъо Аслъан редактор шъхьаIэ зэхъум къытиIо­щтыгъ: «Iанэм зэкIэ къырахьылIагъэу зэра­гъэдэхэжьырэм фэдэу, шъоры, кор­ректорхэр ары, гъэзет нэкIубгъор зэзгъэ­фэжьырэр». Дахэу къыIуагъ, ащ шъыпкъагъэ хэлъ. Орфографическэ хэукъоныгъэ горэ къыхэфэжьмэ тэгъэ­тэрэзыжьы, ау текстым куоу тыхэIэбэн, редактировать тшIын тыфитэп. Ау ты­зэхэгущэIэжьы, мытэрэзэу тхыгъэ горэ къыхэзгъэщымэ пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарми, зытхыгъэ журналистми ясэIожьы. Къыдыхамылъытэныр ежьхэм яIоф, ау сэри ащ сыблэкIыныр зыфэсыдэжьырэп. Гъэзет къыдэбгъэкIыныр куп Iофэу щыт. Хэти пшъэрылъэу иIэм мэхьанэшхо иI».