АР-м итеатральнэ зэха­хьэ лъэныкъо зэфэ­шъхьафхэмкIэ зэпымыоу Iоф ешIэ. КъэгъэлъэгъоныкIэхэм адэлажьэ, артистхэм режиссер зэфэ­шъхьафхэм Iоф адашIэ, бэшIагъэу агъэуцугъэ спектаклэхэм артист ныбжьыкIэхэр ахагъахьэхэзэ, лъэпкъ драматургием итхыгъэ шIагъохэр непэрэ мафэми театрэм къы­щагъэлъагъо, Мыекъуапэ имызакъоу, республикэм икъуаджэхэм, Краснодар къэгъэлъэгъонхэр къыщатых. Мы охътэ благъэм Лъэпкъ театрэр зыдэла­жьэхэрэм ащыщ Мурэтэ Чэпай ипьесэ техыгъэу «Шъузабэхэр» зыфиIорэ спектаклэм игъэуцужьын. 2009 — 2010-рэ илъэсхэм я 73-рэ театральнэ лъэ­хъан тефэу УФ-м ыкIи АР-м янароднэ артистэу Зыхьэ Заурбый Мурэтэ Чэпай къызыхъугъэр ­илъэс 70-рэ зэрэхъурэм ехъулIэу ыгъэуцугъагъ. Непэ спектаклэу агъэуцу­жьырэр зыфэдэщтым фэгъэхьыгъэ зэдэгущыIэгъу Заурбый дэтшIыгъ.

— «Шъузабэхэр» Лъэпкъ театрэм ирепертуар щыщ спектакль. ЦIыф­хэм шIу алъэгъурэ къэ­гъэлъэгъонхэм ясатырэ хэт. Джыри ащ икъэ­гъэлъэгъон шъогъэхьазыры. Сыд зэхъокIыныгъа ащ фэхъущтхэр?

— Пьесэр зытхыгъэ Мурэтэ Чэпай къызыхъугъэр илъэс 85-рэ мэхъу. Ащи ыцIэ етэIо, театрэ пащэми дгъэуцужьын фаеу ылъытагъ. Артистэу рольхэр къэзышIыщтыгъэхэм ащыщхэр щыIэжьхэп — Ацумыжъ Темботи, ежь Чэпайи. Тхьаркъохъо Теуцожь, Хьэлащтэ Саниет кIэу хэуцуагъэхэм ащыщ. Мы артист купым къызэрашIырэм се­плъышъ, къэгъэлъэгъоныр къагъэкIэжьэу кIуачIэ къыраты, язэхашIэхэр лъэшых, ахэр дэгъоу къырагъэлъэгъукIых. Зэо-банэм тхьамыкIагъо нэмыкI зи къыздихьырэп. Гукъау нахь мышIэми, ар джырэ уахътэми зэхэтэшIэ. ЕтIани хэзгъэхъощтхэм ащыщ Чэпай къэгъэлъэ­гъон едзыгъохэм пэублэхэр къафи­шIызэ сценэм къызэрэтезгъа­хьэщтыгъэхэр, джы экраным итэу, тетхагъэу щыIэр дгъэфе­дэнышъ, спектаклэм къыхэз­гъэуцощт. Джащ фэдэу сыгу къэ­кIыгъ.

— «Шъузабэхэм» яапэрэ гъэуцугъо Мурэтэ Чэпай сценэм къытехьэзэ авторым ычIыпIэ пьесэм хэт гущыIэхэр къыIощтыгъэх. Ар дэгъоу къэтэшIэжьы. Чэпай щымыIэжьэу автор къыдэкIыгъохэр пьесэм хэшъухыжьыгъэуи къэ­жъугъэлъагъощтыгъ. Джы, зэрэхъурэмкIэ, а шIыкIэм къыфэогъэзэ­жьы ыкIи къэгъэлъэгъо­кIэ амал гъэшIэгъон къы­фэогъоты.

— Апэ Чэпай ымэкъэ къодые къэIунэу сегупшысэщтыгъ. ЕтIанэ «сыд пае ежьыр къэмылъэгъощта?» сIуагъэ. ЩымыIэжьми, къытхэт, ыпсэ театрэм чIэт, къэгъэлъэгъоным хэт. Ыныбжьыщтыгъэмэ илъэс пчъа­гъэм елъытыгъэуи ифэшъуаш. Чылэхэм къащыдгъэлъагъо зы­хъукIэ, экран зыщымыгъэфедэшъущтым ар хэмытэуи къэпшIын плъэкIыщт. Ау техническэ амал зиIэхэм зэритхъу­хьагъэу къащыдгъэлъэгъощт.

— Декорациехэр зэблэшъохъуа, хьаумэ зытетым тетэу къэнэжьха?

— Декорациехэми зэхъокIыныгъэхэр афэхъущтых. Сихъу Рэмэзан ахэм Iоф адешIэ. Унэ зэхэтэкъуагъэ сценэм тетыщт. Заом цIыфхэм къафихьырэр нэрылъэгъоу. ЗэхэшIэ инхэр мы къэгъэлъэгъоным къегъэущых, цIыфхэм къинэу алъэгъугъэм, ушэтыпIэу зыпхырыкIыгъэхэм якъэгъэлъэгъуапI. Мы IофшIагъэр цIыфхэм шIухьафтын ыкIи гукъэкIыжь фэдэу афэхъунэу сыфай. Театральнэ IофышIэхэм я СоюзкIэ шIэжь пчыхьэзэха­хьэхэр тшIынхэ фае. Арышъ, Мурэтэ Чэпай ипьесэ зэрэд­гъэу­цурэм мэхьанэшхо есэты.

— Театральнэ Iофы­шIэ­хэм я Союзэу Урысыем щызэхэщагъэм ыныбжь илъэси 150-рэ мыгъэ мэхъу. Ар АР-м щыIэ къутамэмкIэ зыгорэущтэу хэжъугъэу­нэфыкIыщта?

— Владимир Машковыр Театральнэ IофышIхэм я Союз (СТД-м) ипащэу джы агъэнэ­фагъ. Союзым игъэIорышIапIэ къыхэнэщтхэр, хэхьащтхэр джы агъэнэфэгъэ къодый. Сэ Къыблэ федеральнэ шъолъырымкIэ Союзым исекретарэу сыкъэнэ­жьыгъ. Темыр Кавказ шъолъырымкIэ Дагъыстан щыщ лIыкIори къыхэнэжьыгъ. Джы хъытыу зэпхыныгъэхэмкIэ зэхэсыгъохэр рагъэкIокIынхэр шIыкIэ-ама­лыкIэу къыхагъэщыгъ, ар нахь IэрыфэгъункIи хъун, ау пыут шъыпкъэ мэхъу. Узэрэлъэгъурэп тэрэз-тэрэзэу, узэхахьэрэп, — Зыхьэ Заур хъытыу зэпхыныгъэм, зэхэсыгъо зэхэщэным уасэу фишIыгъэр тефэ шъып­къэу зэрэщытым гу лъы­сигъэтагъ. — Адыгеим къедгъэблагъэхэ тшIоигъу артист, режиссер цIэ­рыIохэр. Гу­щыIэм пае, Краснодар щыщэу, МХАТ-м Iутыгъэу Сергей Женовач режиссер гъэ­шIэгъонхэм ащыщ. Ар теат­ральнэ фестива­лэу «Золотая маска» зыфиIорэм иосэшI куп ипащэу агъэнэфагъ. — Тэ ти СТД ыныбжь сыд фэдиз хъура адэ? — Краснодар къутамэм тызэрэхэтыгъэр къыдэплъытэмэ, я 40-рэ илъэсхэм къащебгъэ­жьэнышъ къэплъытэн фае.

— Илъэс 84-рэ зэрэ­хъурэр…

— Краснодар итеатральнэ IофышIэхэм я Союз иадыгэ бюро тызыхэтыгъэр. М. Ульяновыр Союзым тетыгъ ащыгъум. Се­кIуа­лIи селъэIугъагъ адыгэ къу­тамэр шъхьафэу зэхэтщэнэу. Союзым хэтынэу нэбгырэ щэкI горэ къэуугъоимэ зэхапщэ хъу­нэу ыIогъагъ. ИщыкIэгъэ тхылъхэр згъэхьазырхи джащ фэдэу Союзыр АдыгеимкIэ зэхэтщагъэ. Ащ щегъэжьагъэу роль шъхьа­IэхэмкIи, режиссурэмкIи, къэгъэ­лъэгъонхэмкIи пчъагъэрэ та-­ къы­хэщыгъ, ар гъэхъэгъэ дэгъу, уасэ фэпшIынэу щыт. «Шъузабэхэм» къафэдгъэзэжьмэ, зэхэшIэ инхэр мы спектаклэм къыщыгъэлъэгъуагъэх. Ахэр къибгъэлъэгъукIынхэм пае бэмэ уапхырыкIыгъэу ущытын фае. ЦIыфэу заом имашIо зэхэзышIагъэхэу, зэоуж илъэсхэм IофшIэн хьылъэмэ акIэуцуагъэхэр ары пьесэм игерой шъхьаIэхэр. Ащ емы­лъытыгъэу, цIыфыгъэр, гушъэбагъэр ахэм къахэнагъ: шIу алъэгъу, чIэнагъэхэр ашIых, Iоф ашIэ, къэшъох, къэзэрэщэх, яса­быйхэр ины мэхъух. Ары Чэпайи пьесэр къызэрэригъа­жьэрэр. Къызыхъугъэр илъэс 70-рэ зэхъум, «СиюбилейкIэ сфэгъэуцу» къысиIогъагъ. Хьа­джэ цIыкIум ироль къышIынэу фэягъ. Ау сэ еспэсыгъэп дзэ­кIолI шъошэ хъокIыгъэр щыгъэу спектаклэм хэтынэу. Къэгъэлъэ­гъоным ипэублэ кIэко зэпы­лъыр щыгъэу, игукъэкIыжьхэр къыIозэ Чэпай сценэм къытехьаныр сэры зигукъэкIыгъэр. Ичылэ къыдахьэ, псынэкIэчъым Iохьэ, щагу къэлапчъэм къекIуалIэ, игукъэкIыжьхэр къыриIотыкIынэу регъажьэ — джащ фэдэу зэо ыкIи зэоуж илъэсхэм ялъэ­хъан тыхещэ. ЫкIи ащ фэдэу плIэгъогогъо къытезгъэхьагъ, авторым ыцIэкIэ къэгущыIэ- зэ. Арышъ, джыри Чэпай къэ­гъэлъэ­гъоным хэзгъэуцощт. Шъыпкъэ, экраным итыщт, ау гум ыуж ситэу сэкIо, джащ фэдэу къэсэ­лъэгъу… Гум къыпкъырыкIызэ псэухэрэр адыгэ закъохэр ары. Тэу Замир. Сурэтхэр: авторым иех.