«Сэ сафэуфагъэп ыкIи текIоныгъэр къыдэсхыгъ, сыда пIомэ «сашъхьагъ» итыгъэмэ сащыгугъыгъэп, етIани сшIэщтыгъэ: сэ зи къысфагъэгъущтэп. Аужырэм ренэу зыкъысигъэшIэжьыщтыгъ, хэукъоныгъэхэм сарыгущыIахэрэп, мыхъун горэ IофшIэным хэсшIыхьаным сыщиухъумэщтыгъэ, сызтетым сытемыкIыным сыфищэщтыгъ. Ащ ренэу сиIофшIэгъухэри фэзгъасэщтыгъэх».

Мы гущыIэхэр зиехэр Адыгэ Респуб­ликэм щызэлъашIэщтыгъэ къэралыгъо ыкIи общественнэ IофышIэшхоу, экономикэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, илъэсипшI пчъагъэхэм Адыгэ автоном хэкум ихъызмэт зэхэтэу «Мэкъумэщ техникэр» зыфиIорэм ипэщагъэу, щыIэныгъэм лъэ­гъо нэф пхырызыщыгъэу Хъунэго Чатиб Ибрахьимэ ыкъор ары. ГухэкI нахь мышIэми, 2024-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 26-м илъэс 94-м итэу Чатибэ идунай ыхъожьыгъ. Хъунэго Чатибэ Теуцожь районым ит къуаджэу Аскъэлае 1930-рэ илъэсым ижъоныгъокIэ мазэ и 9-м къыщыхъугъ. Зэшитфырэ зы шыпхъурэ зэрысыгъэхэ унагъом илъэсиплI Чатибэ зэрахэсыгъэр, ащ ыуж 1934-рэ илъэсым Шыхьанчэрые­хьаблэ ятIонэрэ къоджэ гупсэу, ащ щыпсэущтыгъэ Хъунэго лIакъор ятIонэрэ унагъоу фэхъугъэх — Хъунэго Ибрахьимэ ятэу, янэ ышыпхъу нахьыкIэу Хьаджы­хъан янэу. 1946-рэ илъэсым игъонэмысэу ятэ дунаим зехыжьым, лIакъом шъхьащытыгъэр Хъунэго Мэдин арыгъэ. Чатибэ итхылъ къызэрэщитхыжьыгъэмкIэ, лIа­къом хэтыгъэхэр зэкIэ — ышыхэр, ышыпхъу­хэр, зэкIэ игупсэхэр дэгъу дэдэу зэфыщытыгъэх, шIур агу къикIэу, шIукIэ дунаим хаплъэхэу анэгухэр зэIухыгъагъэх. Чатибэ ицIыкIугъом къыщыублагъэу IофшIэным фэгъэсэгъагъ: мэкъу еощ­тыгъ, пхъэр ыкъутэщтыгъ, былымхэм ауж итыгъ, хэтэ IофшIэнхэри ыгъэцакIэщтыгъэх. «Хэта адэ, сэрмырмэ, жьыпсэу дунаир зыхъожьыгъэ сятэ ычIыпIэ иуцо­нэу щытыгъэр?» — джащ фэдэ сатырхэр хэтых Хъунаго Чатибэ игукъэкIыжьхэм афэгъэхьыгъэ тхылъэу сызэджагъэм. Шыхьанчэрыехьаблэ ублэпIэ еджапIэ дэтыгъ, ащ кIэлэегъэджэ закъоу чIэтыгъэр Чатибэ ышнахьыжъэу Хъунэго Ерэджыб арыгъэ. ЕджапIэм ипащэуи, икIэлэегъаджэуи а зы нэбгырэр щытыгъ. Ерэджыбэ заом зэкIом, Чатибэ ящэнэрэ классым щеджэщтыгъ, кIэлэегъаджэ зэрямыIэжьым къыхэкIэу еджэныр зэпи­гъэун фаеу хъугъагъэ ыкIи илъэсыбэ зымыныбжь кIэлэцIыкIум колхозым Iоф­шIэныр щыригъэжьагъ: «…Нахьыжъмэ ашIэрэм къыщытымыгъакIэу тадэлажьэщтыгъ. Тракторнэ бригадэм прицепщикэу, колхозым шыкуаоу, къызэрыкIо IофшIакIоу сыщытыгъ. Къоджэдэсмэ колхозым ратыгъэ чэмхэр кIэтшIагъэхэу тыжъощтыгъэ, сыда пIомэ зэрэколхозэу тракторитIу ныIэп къыфэнэгъагъэр, ахэр чIыгу Iахьэу тылэжьырэмэ афикъущтыгъэхэп. Гъаблэри, илъэс фыртынэхэри спэкIэкIыгъэх…» Ары, а лъэхъаным зэкIэми къин алъэгъущтыгъэ, ау Чатибэ игукъэкIыжьхэм ащыщ пычыгъо сыблэкIын слъэкIыгъэп, ащ а уахътэр зыфэдагъэр икъу дэдэу къыриIотыкIыгъэу слъытагъэти: «Мафэ горэм натрыфыр ыгъэтIысхьэу сянэ хатэм хэтыгъ. Ар къысаджи, зы натрыфышъхьэрэ ныкъорэ къыситыгъэх, натрыфыцэхэр къатесчыхэзэ Iэбанэмэ арысыдзэнхэу къысфигъэпытагъ. Апэрэ натрыфышъхьэр сыухыгъэу сшъхьэ къэу­нэзагъ, сынэхэр къэуткIопкIыгъэх, натрыфыцэхэр сфедзыхыжьхэрэп. Чэщ-мэфитIум сызэрэмышхагъэм кIуачIэр сIи­хыгъ. Гъаблэм сигъалIэзэ натрыфыцэмэ сяплъыгъ, апэ зыр, ащ ыуж ятIуанэрэр, джарэущтэу сызIэпищи, натрыфыцэ 15 фэдиз сшхыгъэ. Ахэр зэрыстэкъонэу щытыгъэ Iэбанэхэр нэкIэу къэнагъэх. СизекIуакIэ зэрэмытэрэзыр зыдэсшIэжьэу чIыгум сетIысэхыгъ ыкIи сыгъыгъ. А уахътэм сянэ къысэкIуалIи къысиIуагъ: «Умыгъ, сикIал, сэри сышхэ сшIоигъоти, натрыфыцэхэр сIэкIэшхахьыжьынхэм сыщыщынэу сыкъыоджэгъагъ…» Къиныгъомэ апхырыкIыгъэ кIалэм гухэлъышхохэр иIагъэх, ахэри къыдэхъу­гъэх, гъэсагъэ хъугъэ, шъыпкъагъэ хэлъэу зыфагъэзэгъэ IофшIэн-IэнатIэхэр ыгъэцэкIагъэх, къэралыгъолIэу, лъытэныгъэшхо зыфашIырэ цIыфэу обществэм хэуцуагъ. 1951-рэ илъэсым Хъунэго Чатибэ ПчыхьалIыкъое гурыт еджапIэр къыухи, Пшызэ мэкъу-мэщ институтым иинженернэ факультет чIэхьагъ. Ар 1956-рэ илъэсым, ащ къыкIэлъыкIоу 1972-рэ илъэсым аспирантурэр къыухыгъэх. Институтыр къызеухым ыуж исэнэхьат рылэжьэнэу ыублагъ. 1956 — 1965-рэ илъэсхэм Улэпэ-Шэуджэн МТС-м ипащэу, КПСС-м и Адыгэ Хэку комитет мэкъу- мэщымкIэ иотдел иинструкторэу, Джаджэ МТС-м ипащэу, Теуцожь рай­оным мэкъумэщ хъызмэтымкIэ игъэIорышIапIэ иIэшъхьэтетэу Iоф ышIагъ. 1965 — 1983-рэ илъэсхэм Адыгэ автоном хэкум ихъызмэт зэхэтэу «Мэ­къумэщ техникэр» зыфиIорэм итхьамэтагъ. Ар Краснодар краим емыпхыжьыгъэу, занкIэу Москва Iоф дишIэнэу ыгъэпсыгъагъ. А уахътэм къыщыубла­гъэу хэкум имэкъу-мэщ зыкъыIэтыжьэу ригъэ­жьэгъагъ. Хъунэго Чатибэ IофшIэным хэшIыкIышхо зэрэфыриIэм, чIыпIэхэм язытет зэрэщыгъуазэм, хъызмэт зехьанымкIэ опытышхо зэрэIэкIэлъыгъэм яшIуагъэкIэ охътэ кIэкIым мэкъумэщ тех­никэр икъу фэдизэу хэкум иIэ хъугъэ, машиннэ-тракторнэ паркыр гъэпсыгъагъэ. ГущыIэм пае, 1965-рэ илъэсым хэкум ихъызмэтшIапIэмэ трактори 180-рэ къаратыщтыгъэмэ, 1980-рэ илъэсым ар 700-м ехъугъагъ, коцыр Iузыхыжьырэ комбайнэхэу 110-рэ нахь къафамыщэщтыгъэмэ, ар 400-м нэсыгъагъ, автомобиль 90-м ычIыпIэкIэ 600. Джащ фэд, 1965-рэ илъэсым хэкум псэолъэ гъучI тонн 50 къыфыхагъэкIыщтыгъэмэ, 1982-рэ илъэсым ар тонн 2000 хъугъэ. Ащ фэдэ зэгъэпшэныбэ пшIын плъэкIыщт, мэкъу-мэщым исыд фэдэрэ лъэныкъо пштагъэми, ар лъэшэу ыпэкIэ зэрэлъыкIотэгъагъэр нэрылъэгъугъ. Мэкъумэщ техникэр зыщагъэфедэщт чIыпIакIэхэр поселкэу Инэм, Адыгэкъалэ, Пэнэжьыкъуае къащызэIуахыгъагъэх. А чIыпIэхэми нэмыкIхэу тракторнэ бригадэхэр зыдэщыIэхэми егъэджэн курсхэр трактористхэм, комбайнерхэм ыкIи нэмыкI сэнэхьатхэу техникэ гъэфедэным фэгъэзагъэхэм Хъунэго Чатибэ афызэхищэгъагъэх. Тракторхэр зыщагъэцэкIэжьыщт псэуалъэхэр районхэм ащыIагъэх, техникакIэр е агъэцэкIэжьыгъахэр къызщаратыжьыщтыгъэ чIыпIэ Мыекъуапэ дигъэуцуагъ. Лэжьыгъэм икъэгъэкIын ыкIи иIу­хыжьын закъоп Хъунэго Чатибэ тех­никэр зыфигъазэщтыгъэр, былымхэм Iусыр зэрафагъэхьазырыщт хэушъхьафыкIыгъэ комбайнэхэри зэригъэгъотыгъагъэх, гухэкIми, ащ ыпэкIэ ащ фэдэ амал колхозмэ яIагъэп. ГумэкIыгъоу къэуцухэрэр зэшIуихыхэзэ, иIэпэIэсэныгъэ, иакъыл, цIыфхэм фыщытыкIэу афыриIэр, нэмыкI шэнэу хэлъыгъэхэр къызфигъэфедэхэзэ, Адыгэ хэкум иэкономикэ хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным Хъунэго Чатибэ иIахьышхо хилъхьагъ. 1983-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2002-рэ илъэсым нэс Урысые проектнэ-конструкторскэ институтэу «Лесмаш» зыфиIорэм ипащэ игуадзэу ыкIи хъызмэт­шIапIэу «Зэкъошныгъэм» игенеральнэ пащэ игуадзэу Чатибэ Iоф ышIагъ. 1993 — 2003-рэ илъэсхэм Адыгэ Рес­публикэм и Президент иупчIэжьэгъугъ (Джарымэ Аслъанрэ Шъэумэн Хьазрэтрэ), Адыгэ Хасэм инахьыжъхэм я Совет итхьамэтагъ. Илъэс пчъагъэхэм Хъунэго Чатибэ ыгу етыгъэу зэрэлэжьагъэм фэшI ЛэжьэкIо Быракъ Плъыжьым иорден, «Щытхъу Тамыгъ» зыфиIорэ орденитIу, медальхэу «Адыгеим и Щытхъузехь», «Хэгъэгу зэошхом илъэхъан чаныгъэ хэлъэу зэрэлэжьагъэм фэшI», «ТекIоныгъэшхор» зыфиIохэрэр, Адыгэ Респуб­ликэм и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Щытхъу тхылъ, и ГъэшIо тамыгъэу «Закон. ЦIыфыгъ. Намыс» зыцIэр ыкIи нэмыкI бгъэхэлъхьабэ къыфагъэшъошагъэх. Гъогогъу пчъагъэрэ СССР-м и ВДНХ медальхэмрэ премиехэмрэ къыщыратыгъэх. Хъунэго Чатибэ Адыгэкъалэ ыкIи Те­уцожь районым, джащ фэдэу агъэкощыгъэ къуаджэу Шыхьанчэрыехьаблэ яцIыф гъэшIуагъэу щытыгъ. Чатибэ кIэлищрэ пхъорэлъфиплIырэ иIагъэх. ЗэкIэми апшъэрэ гъэсэныгъэ зэрагъэгъотыгъ, медицинэм, къэралыгъо къулыкъу зэфэшъхьафхэм афэгъэзагъэхэу Адыгеим, Краснодар краим ыкIи Москва ащэлажьэх. Хъунэго Чатибэ иIэпэIэсэныгъэ, Iоф­шIэгъэшхоу иIэм зэлъашIэрэ цIыфыбэмэ осэшIу фашIыгъ.

Джарымэ Аслъан — Адыгэ Респуб­ликэм иапэрэ Президент: — Хъунэго Чатибэ пэщэ IэнатIэр ыIыгъэу зылэжьэгъэ илъэс пчъагъэхэм къакIоцI Адыгеим имыIэгъэ мэкъумэщ техникэр къыIэкIигъэхьан ылъэкIыгъ. Краснодар краим емыпхыжьыгъэу, занкIэу Москва техникэр къикIынэу ыгъэ­псышъугъ. Ар зы лъэныкъу ныIэп. МТС-м, бригадэхэм, техникэр зыщагъэцэкIэжьырэ, зыщатырэ чIыпIэхэр къызэIуихыгъагъэх, мэкъу-мэщым ылъэныкъокIэ Адыгеим хэхъоныгъэшхохэр ышIынхэм Чатибэ фэIорышIагъ, иIахьэу ащ хэлъыр гъу­нэнчъ. Лъэшэу сыгу къеуагъ ащ фэдэ цIыфым дунаир зэрихъожьыгъэр, Тхьэм джэнэтыр къырет. Дзыбэ Ким — Красногвардейскэ районым ицIыф гъэшIуагъ, IофшIэным иветеран, Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ иупчIэжьэгъу: — Сикъоджэ гупсэу Улэпэ дэтыгъэ МТС-м итхьаматэу Хъунэго Чатибэ зыщытыгъэ лъэхъаным сэ япшIэнэрэ классым сыщеджэщтыгъэ къодый, ау зэхэсхыщтыгъ шъхьэкIэфэныгъэ къэзылэжьыгъэ цIыфэу зэрэщытыр, IофшIэным зэ­рэфэIэпэIасэр. Къуаджэм зэкIэ щызэ­рэшIэ, удэгъуми удэйми ащ лъыпытэу къалъэгъу. Ащ нэужым, сэри хабзэм икъулыкъушIэ сызэхъум, Чатибэ иIофхэм нахь сащыгъозагъ, гъэхъагъэу ышIыхэрэр синэрылъэгъугъэх. Гупчэм, зыфасIорэр тикъэлэ шъхьаIэу Москва, етIанэ Краснодар краим Iоф адишIэн ылъэкIыщтыгъ, ахэм ащыIэ Iэшъхьэтетмэ жабзэ къадигъотыщтыгъ. Джары мэкъумэщ техникэмкIэ хэкур зэтыригъэпсыхьаныр къызыкIыдэхъугъэр, Адыгеим имэкъумэщ ыпэ­кIэ лъыкIотэным иIахьы­шхо зыкIыхэ­лъыр. Гъэсагъэу, IофшIэным хэшIыкIышхо фыриIэу ар щытыгъ. Цуекъо Уцужьыкъу — Адыгэ хэкум игъэцэкIэкIо къулыкъухэм пэщэ Iэ­натIэхэр ащиIыгъыгъ, илъэс пчъагъэрэ хъызмэтшIапIэу «Адыгпромстроим» ипэщагъ: — Хъунэ Чатибэрэ сэрырэ я 7-рэ классым къыщегъэжьагъэу зы партым тызэдыдэсэу тызэдеджагъ, тызэныбджэгъугъ. ЕгъашIи ащ сыгу хигъэкIыгъэп, тхьамэтэ IэнатIэхэр зеIыгъхэми сыщыгъупшагъэп. Мэкъумэщ техникэм сыщыкIэу секIуалIэу къыхэкIыщтыгъ, джэуапынчъэу зыкIи сыкъыгъэнагъэп, сыды­гъуи ишIуагъэ къысигъэкIыгъ. Сэмэркъэушхо хэлъэу, уIукIэмэ уздихьыщтыр ымышIэу, уигъэлъапIэу Чатибэ щытыгъ. Сэри ар шIу слъэгъущтыгъ, шъхьэкIэфэныгъэ фэсшIыщтыгъ. Тхьэм джэнэт лъапIэ къырет! Ары, Хъунэго Чатибэ илъэгъо нэф щыIэныгъэм хэкIокIэщтэп. Дэрбэ Тимур.