Черкес чъыгхатэхэр агъэбэгъощтых
Ижъырэ адыгэ чъыгхатэхэм ахэт пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэм ягенофонд къызэтегъэнэгъэным Адыгеим ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэсым яшIэныгъэлэжьхэр дэлажьэх. Къэрэщэе-Щэрджэс Республикэм и Хьабэз район адыгэ чъыгхатэ щыгъэтIысхьэгъэныр шъолъыритIум яшIэныгъэлэжьхэм зэдаштэгъэ Iофтхьабзэхэм ащыщ.
Адыгэ чъыгхатэхэм ягъэтIысхьанкIэ, ижъырэ пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэм якъызэтегъэнэнкIэ зэлъашIэрэ ушэтакIоу Къудаикъо Нуриет «Адыгэ макъэм» къызэрэфиIотагъэмкIэ, шIэныгъэлэжьхэм язэIукIэгъоу Щэрджэскъалэ щыкIуагъэм къэкIыхэрэмкIэ Урысые институтым икъутамэу Мыекъопэ ушэтэкIо станцием ипащэу Сапый Юрэ, Адыгэ къэралыгъо университетым педагогикэмкIэ ыкIи педагогикэ технологиехэмкIэ ипащэу Аулъэ Асиет, Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Ирина Бандурко хэлэжьагъэх. Адыгэ чъыгхэтэ гъэтIысхьанымкIэ шапхъэу, шIыкIэу щыIагъэхэм зэхэсыгъом щатегущыIагъэх.«Тинахьыжъхэм, тятэжъ пIашъэхэм къулайныгъэ зэфэшъхьафхэр къызфагъэфедэзэ чъыгхатэхэр агъэтIысхьэщтыгъэх, — хигъэунэфыкIыгъ Къудаикъо Нуриет. – Тэ пшъэрылъэу тиIэр а шIыкIэ-амалэу къыднэсыжьыгъэхэр тымыгъэкIодхэу, тапэкIэ лъыдгъэкIотэнхэр ары. Гъатхэр къихьэ къэс мэз чъыгхэм гуакIэхэр афашIыщтыгъэх ыкIи тIэкIу-тIэкIузэ мэз гъэхъунэхэм пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхатэхэр ащагъэбагъощтыгъэх. Кавказым имэз пхъэшъхьэ-мышъхьэхэм сыдигъокIи уасэ яIэу щытыгъ — яIэшIугъэрэ зэрэбагъорэмрэ анэмыкIэу, узхэмкIи пытэу щытыгъэх».
ШIэныгъэлэжьхэм бэшIагъэу зэрагъэунэфыгъэмкIэ, адыгэ къужъ чъыгхэр бэгъашIэх. Къужъэе къызэрыкIом илъэс 50 — 70-рэ егъашIэмэ, Мыекъопэ районым ит адыгэ къужъ хатэхэм ахэт чъыгхэм илъэс 250 — 300 фэдиз аныбжьэу агъэунэфыгъ. Чъыгыпкъымэ ягъумагъэ нэбгырэ заулэмэ аIаплI ифэрэп. Къужъ киллограми 100 пчъагъэ къэзытыхэрэр ахэтых.
Къудаикъо Нуриет тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, ащ фэдэ адыгэ ижъырэ пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэм якъызэтегъэнэн имызакъоу, къызщыкIырэ чIыпIэхэми япчъагъэ хагъэхъон ямурад. Чъыг гокIэ шIыкIэхэмкIэ зэхъожьынхэу, пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхатэхэр агъэбэгъонхэу шъолъырхэм яшIэныгъэлэжьхэм зэдаштагъэ.
Тэу Замир.