Сэнэхьатым фэшъыпкъэу
УФ-м изаслуженнэ, АР-м инароднэ артисткэу Хэкужъ Сарэ ыныбжь илъэс 85-рэ хъугъэ. 1962-рэ илъэсым ГИТИС-м иятIонэрэ лъэпкъ адыгэ студие къэзыухыгъэхэм ар ахэтыгъ. Театральнэ искусствэм лIэшIэгъуныкъом ехъу ащ фигъэшъошагъ.
Сарэ имэфэкI мафэ ехъулIэу телефонкIэ сыфытеуагъ. Ар Краснодар щэпсэу, ащ къыхэкIыкIэ лъэшэу згъэгумэкIынэу сыфэягъэп. Ымакъэ жъынчэу, къысажэщтыгъэм фэдэу ар къыздэгущыIагъ, сыкъышIэжьыгъ ыкIи. Сигуапэ хъугъэ. Илъэс пчъагъэхэм зыфэшъыпкъэгъэ сэнэхьатым непэ фыщытыкIэу фыриIэм, анахьэу къыдэхъугъэхэм сакIэупчIэмэ сшIоигъоу зысфэсэгъазэм игущыIэ къыгъэкIэкIыгъ: «Замир, сэщ фэгъэхьыгъэу зэкIэ дэгъоу къыпфэзыIотэщтыр сшыпхъоу Свет».Адыгеим ыкIи Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм язаслуженнэ журналистэу КъумпIыл Светланэ Адыгэ радиом сыIухьэгъакIэу Iоф дэсшIэнэу хъугъэ, амал иIахэмэ сыд фэдэрэ лъэныкъокIи ар IэпыIэгъу къызэрэсфэхъущтыр сшIэщтыгъ. Сарэ фэгъэхьыгъэу ежь къыIотэнэу къызэрэтефагъэм сэмэркъэур къыхэщэу джэуап къытыжьыгъ:
— Дэгъоу хэкIыжьыгъ! — Светэ къэщхыгъ. — Сыд къэсIон? Исэнэхьат Сарэ шIудэдэ елъэгъу джы къызнэсыгъэми. ГИТИС-р диплом плъыжькIэ къыухыгъ, къэралыгъом итеатрэ зэфэшъхьафхэм ащылэжьагъ. Ишъхьэгъусагъэу, режиссерэу ТхьакIумэщэ Налбый игъусэу Москва, Оренбург, Къыблэ Сахалин ащыIагъ. Сэ сисэнэхьат нэмыкIэу джыри зыгорэхэр сшIогъэшIэгъоныщтыгъ. Сарэ ащ фэдэп. Театрэр — ишIулъэгъу закъу! Москва профессорхэр къикIыгъэхэу ныбжьыкIэхэм усэхэр, орэдхэр къарагъаIохэзэ къахашыпыкIхэ зэхъум, Сари къахахыгъагъ. Джы нэс ар исэнэхьат фэшъыпкъ.

— Спектаклэмэ ахэтэу, рольхэр къышIэу зыплъэгъукIэ Сарэ сыд фэдэ уаса фэпшIыщтыгъэр?
— Сэ осэшI сыпшIы хъущтэп, егъэлыегъащэу сыдми сыхэплъэ. Ау тшыпхъоу Розэ Адыгэ къэралыгъо университетым (ыпэкIэ институтыщтыгъэм) имузыкальнэ-кIэлэегъэджэ факультет къыухыгъэу, Москва щеджагъ, Сарэ исэнэхьат зэригъэцакIэрэр сыдигъокIи ыгу рихьыщтыгъ. Тиунагъо исхэм сэнэхьатэу къыхэтхырэм тыфэшъыпкъэнэу тятэу Амзанрэ тянэу Мелэчхъанрэ тагъэсагъ. Ащ фэд тшыпхъоу Сусанэу Яблоновскэм щыпсэурэр, комсомолым ирайком хэтэу Iоф ышIагъ, Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым икъутамэу псэупIэм дэтым щылэжьагъ. ТшынахьыкIэу Аслъани Краснодар имэкъумэщ институт къыухыгъ, цIыфхэр социальнэу ухъумэгъэнхэмкIэ къулыкъум щылэжьагъ, Хэкужъ лIакъом нахьыжъыгъор щызэрехьэ. Тятэ ПIэтIыощэ Феликс иныбджэгъугъ. РадиомкIэ спектаклэхэм ядэIуныр икIэсагъ ыкIи уасэ афишIыщтыгъ. КъэсэшIэжьы сикIэлэ нахьыжъэу Марат адыгэ класс къызэIуахыгъакIэу, ащ щеджэнэу зясэтым сятэ зэрэгушIогъагъэр: «Зэрэныдэлъфыбзэм изакъоми, бзэ лые хъурэп», — къысиIогъагъ. Сарэ пае джыри къыхэзгъэхъон —цIыф псэчъэ дэдэу щыт, Тхьэм щэхъу ымышIэу цIыфхэм апэгъокIы, нэжгъурыгъэ хэлъэп. Ипшъашъэу Зарема Кадошниковар Краснодар краим кадастрэ IофхэмкIэ икъулыкъу итхьаматэ игуадзэу Iоф ешIэ, ипхъорэлъфэу Иннэ Пшызэ къэралыгъо университетыр къыухыгъ, ахэм сшыпхъу лъэшэу ащэгушIукIы. ЕмтIылъ Разиет итхылъэу «Адыгская (черкесская) женщина в Российской и мировой истории» зыфиIорэм Сарэ къыдигъэхьэгъагъ.
Ащ изакъоп, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, театроведэу Шъхьэлэхъо Светланэ «Русский театр в Адыгее» зыфиIорэ тхылъэу къыдигъэкIыгъэм Сарэ итворчествэ осэ ин фишIэу щыхигъэунэфыкIыгъ:
«Хэкужъ Сарэ ежь ие шъыпкъэу актерскэ хьалэмэтыгъэ горэ хэлъ. Пкъы зэкIужь дахэу иIэм, бзылъфыгъэ нэшанэу хэлъхэм ар къагъэбаи. Институтым щеджэ зэхъум икIэлэегъаджэхэм хагъэунэфыкIыщтыгъ Сарэ игушъхьэ лэжьыгъэ баеу зэрэщытыр, исэнаущыгъэ пстэуми зэрафырикъурэр, ащ диштэуи шэн пытэ зэриIэр. Сарэ сценэр дэгъоу зэхишIэщтыгъ, къашъощтыгъ, актерэу сценэм къыдытетым шапхъэу щыIэхэмкIэ зыдыригъэштэн ылъэкIыщтыгъ. Актерскэ шэпхъэ анахь лъагэмэ адиштэу, психологизмэ ин хэлъэу жанрэ зэфэшъхьафхэм — комедием, трагедием, драмэм ар ащылэжьагъ. А сценическэ культурэ лъагэр къыушыхьатызэ актрисэр итворческэ гъогу рыкIуагъ.

Пьесэу «Маленькая женщина» зыфиIорэр Еутых Аскэр Хэкужъ Сарэ фитхыгъагъ, лъэпкъ бзылъфыгъэм иобраз икъэгъэлъэгъонкIэ актрисэм хэлъ сэнаущыгъэр къыгъэщы шIоигъоу — шъэбагъэмрэ мэхагъэмрэ шэн пытагъэр аголъэу. Джащ фэдэу пьесэм иобраз шъхьаIэу Айщэт актрисэм къыгъэлъэгъон ылъэкIыгъ».
ТхьакIумэщэ Налбый ыгъэуцугъэ спектаклэхэу «Дочь Ганга» (Рабиндранат Тагор ироманэу «Крушение» техыгъ), «Ричард III», «Возвращение» (Чэмышъо Гъазий иповесть техыгъ), «Деревья умирают стоя» (А. Касон итхыгъэ техыгъ), нэмыкIхэми Сарэ ирольхэр къызэращишIыгъэхэм Шъхьэлэхъо Светэ къатегущыIэзэ актрисэм IэпэIэсэныгъэу хэлъым зыфегъазэ. Театроведыр Хэкужъ Сарэ хъытыу нэкIубгъом щыфэгушIуагъ: «Лъэпкъыбэ зыщыпсэурэ Адыгеим икультурэ уринап. Тхьэм псауныгъэ пытэ къыует, уигъашIэ кIыхьэ ешI, уигупсэхэм уадатхъэу илъэсыбэрэ дунаим утырегъэт!»
Роман Корчага — АР-м изаслуженнэ артист:
— Хэкужъ Сарэ сэнаущыгъэ ин зыхэлъ актрис, гукIэгъу хэлъ, шэнышIу, ыгу зэIухыгъ. СыныбжьыкIэу театрэм сыIухьэгъагъ ыкIи ар сыдигъуи IэпыIэгъу, упчIэжьэгъу къытфэхъущтыгъ, тигъасэщтыгъ. Н.Эрдман ипье-
сэу «Самоубийца» зыфиIорэм шIугуащэм иролэу къыщишIыгъэр анахьэу сыгу рихьыщтыгъэмэ ащыщ. А. Грибоедовым итхыгъэ техыгъэу «Замужняя невеста» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоным Хэкужъ Сарэ сыдыхэтынэу хъугъэ. А. Пушкиным ыцIэ зыхьырэ Урыс драматическэ театрэм итарихъ хэхьэгъэ артист хьалэмэтхэм ясатыр ар хэт!
Хэкужъ Сарэ имэфэкI мафэкIэ «Адыгэ макъэр» фэгушIо, псауныгъэ пытэ, щыIэкIэшIу иIэу иIахьыл-благъэхэм адэпсэунэу фэтэIо!
Тэу Замир.
Сурэтхэр: театрэм ихъарзынэщ.