2011-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу тихэгъэгу мы мафэр щыхагъэунэфыкIы.Федеральнэ законэу N 320-р зытетэу «Федеральнэ законэу «Урысыем дзэ щытхъу ыкIи шIэжь мафэхэр зэрэщыхагъэунэфыкIыхэрэм ехьылIагъ» зыфиIорэм ия 1.1-рэ статья зэхъо­кIыныгъэхэр фэшIыгъэнхэм фэгъэхьыгъ» зыфиIоу 2010-рэ илъэсым шэкIогъум и 29-м Урысыем и Президент ыIапэ зыкIидзэжьыгъэмкIэ ар ухэсыгъэ хъугъэ. ТидзэкIолIхэу Афган заом къулыкъур щызыхьыгъэхэм лIыгъэу зэрахьагъэр тарихъым хэкIокIэщтэп. Мэзаем и 15-м, 1989-рэ илъэсым советскэ дзэхэр Афганистан къыращы­жьыгъэх. Мы шIэжь мафэр зыкIагъэ­нэфагъэр а хъугъэ-шIагъэхэр цIыфхэм агу къагъэкIыжьынхэм ыкIи советскэ дзэкIолI ыкIи офицер мин 15-м ехъоу Афган заом хэкIодагъэхэр ащымыгъу­пшэнхэм пай. ЯтIонэрэ дунэе заом къыщыублагъэу Урысыем идзэ-кIолI­хэр зыхэлэжьэгъэ зэо зэпэуцужьхэу Кореим, Сирием, Югославием, Вьетнам, Мысыр, Мо­замбик, Анголэ ыкIи нэмыкI IэкIыб хэгъэгухэм ащы­кIуа­гъэхэм, тари­хъыкIэм «ичIыпIэ плъырхэм» нэбгырэ мин 25-у ащыфэхы­гъэхэм яшIэжь маф мыр. Советскэ дзэхэр Афганистан къызыращыжьыгъэхэр илъэс 35-рэ хъугъэ. ТидзэкIолIхэм лIы­хъужъныгъэ ащ щызэрахьагъ, яинтернациональнэ пшъэрылъ агъэцакIэзэ фэхыгъэхэр егъашIи тщыгъупшэщтхэп. Гушъхьэ кIуа­чIэу яIэр, патриот шъыпкъэу зэрэщытхэр тидзэкIолIхэм зэуа­пIэм къыщагъэлъэгъуагъ. Афган заор 1979-м къыщыублагъэу 1989-рэ илъэсым нэс кIуагъэ. Непэ зигугъу къэтшIыщтыр Афганистан дзэ къулыкъур щызыхьыгъэу, иинтернациональнэ пшъэрылъ щызыгъэцэкIагъэхэм ащыщ старшэ сержантэу Мэрзэкъэнэ Мэдин. ЛIыхъужъыр къуаджэу Хьатыгъужъыкъуае щэпсэу. 1984-рэ илъэсым ишэкIогъу мазэ Мэдин Ташкент присягэ щитыгъ. Ащ ыуж Кабул ращэлIагъэх, ащ мазэрэ зыщыIэгъэхэ нэуж Кандагар щыIэгъэ дзэ частым къулыкъур щихьыгъ. Лiыгъэшхоу ащ щызэрихьагъэм фэшI орден ыкIи медальхэр къыратыгъэх. Къинэу пэкIэкIыгъэр ынэгу лъэшэу къычIэщы, а лъэхъаным бэрэ тегущыIэрэп.

— Интернациональнэ пшъэрылъыр Афганистан щызыгъэцэкIэгъэ дзэкIолIэу Адыгеим икIыгъэхэм сащыщ. Къулыкъур окIофэ гумэкIыгъо-хьазаб чIыпIабэмэ сарыфагъ, арэу щытми, къэзгъэзэжьынэу синасып къы­хьыгъ. Мамыр псэукIэм икъэухъумэн зэрэIофыгъо шъхьаIэр хэткIи нафэ. Лъэхъэнэ къинхэм тидзэкIолIхэр емыджэнджэшхэу Хэ­гъэгур къэухъумэгъэныр пшъэрылъ шъхьаIэу зыфалъэгъужьы. Джары сыдигъокIи зэрэщытыгъэр ыкIи тапэкIи зэрэщытыщтыр, — еIо Мэдин. ДзэкIолIым игукъэкIыжьхэм ащыщ: — Кандагар икъушъхьэ тIуакIэ советскэ дзэхэм къулыкъу щахьыщтыгъ. А лъэхъаным зыпэ­шIуекIощтыгъэхэ боевик купэу Ахмад Шаха Масуд мамырэу псэурэ цIыфхэм къатебэнагъэу, чэщ-зымафэ хъугъэу заор кIощтыгъ. Щэ— гынхэр зэрылъыгъэ унэр пыим къыгъэуагъэмэ ахэфагъ. Псаоу ты­къыхэкIыжьыным сицыхьэ телъыгъэп, ау насып сиIэу къычIэкIыгъ. Анахь мурад лъэшэу тиIагъэр цIыфхэр зэрыкIохэрэ гъогур ыкIи зэшъохэрэ псыр къызэрахырэ псынэр къэтыухъумэнхэр арыгъэ. А гъогум советскэ дзэ колоннэу рыкIорэм къатемыбэнэнхэм тылъыплъэщтыгъ. Илъэс 18 нахь зымыныбжь кIалэр ушэтыпIэ къин ифэгъагъ. А заом илъэуж хьылъэ игъашIэ щыпхырыщыгъэ хъугъэ. Мэдинрэ ишъхьэгъусэу Заремэрэ сабыищ зэдапIугъ: Марзетрэ Рузанэрэ унагъохэм арысых, сабыйхэр яIэх. Мыхьамэт дзэ къулыкъур ехьы. Унэгъо зэдэIужь дахэу мэпсэух. Хэгъэгу зэошхом тицIыфхэм лIыхъужъныгъэшхоу щызэрахьагъэр тидзэкIолIхэм непи ящысэтехыпI, тилIэужхэр пытэу зэрэзэпхыгъэхэр ащ къе­ушыхьаты. Лъэпшъыкъо Фатим. Сурэтхэр: унагъом ихъарзынэщ.