Къэралыгъо программэу «Земскэ кIэлэегъадж» зыфиIорэр къызфигъэфеди, кIэлэ ныбжьыкIэу Абэсэ Абрек къызщыхъугъэ къуаджэу Пэнэжьыкъуае къыгъэзэжьыгъ.

[caption id="attachment_145842" align="aligncenter" width="800"] Артур Лаутеншлегер[/caption]

Игупсэ еджапIэу шIэныгъэхэр зыщызэригъэгъотыгъэм джы ар хьисапымкIэ, информатикэмкIэ ыкIи физикэмкIэ щыкIэлэегъадж. Цифрэ шIыкIэ амалхэр, ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъон джэгукIэ зэфэшъхьафхэр ыгъэфедэхэзэ иурокхэр зэригъэпсыхэрэр «Адыгэ ма­къэм» ащ къыфиIотагъ.

Ыгу рихьэу къыхихыгъ Абэсэ Абрек гурыт еджапIэм ыуж Адыгэ къэралыгъо университетым хьисапымкIэ ыкIи компьютернэ шIэныгъэ­хэмкIэ ифакультет чIэхьагъ, программист сэнэхьатыр зэригъэгъотыгъ. ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу хьисапыр къыдэхъущтыгъ, компьютерхэм «яIэзэныр», конструкторхэм зыгорэхэр ахишIыкIынхэр ыгу рихьыщтыгъ. Ары мы сэнэхьатым зыфигъэзэным ушъхьагъоу фэхъугъэр. Апшъэрэ еджапIэр къызеухым дзэ къулыкъум кIуагъэ. Илъэс пIалъэр зеухым зэзэгъыныгъэм кIатхи, илъэсныкъорэ къулыкъум щыIагъ. Ау ащ зэрэфэмыщагъэр къызыгурэIом, къыхэкIыжьыгъ. — Дзэ къулыкъум ыуж зызфэзгъэзэщт Iофым сытIыси сегупшысагъ, — къеIуатэ Абрек. — СыгукIэ сызфэщэгъэ сэнэхьатэу зэзгъэгъотыгъэм ныбжьыкIэхэр фезгъэджэнхэу, шIэныгъэу сIэкIэлъымкIэ садэгощэнэу сыфэягъ. Тичылэ кIэлэеджа­кIохэр зэдэгущыIэхэу сазыхэ­даIокIэ зэхэсхыщтыгъ IT-технологиехэм, вебдизайнерхэм ашIогъэшIэгъонэу ягугъу зэрашIы­хэрэр. Ахэм хэшIыкI зэрафысиIэр къыдыхэслъыти, сызщеджэгъэ еджэпIэ гупсэм щезгъэджэнхэу къэзгъэзэжьыгъ. Аскъэлэе гурыт еджапIэми хьисапымкIэ кIэлэегъаджэхэр зэрэфимыкъурэм пае къысэлъэIу­гъэхэу ащи сыкIозэ мэфитIо щесэгъаджэх. Къэралыгъо программэу «Земскэ кIэлэегъадж» Предмет гъэнэфагъэхэмкIэ кIэлэегъа­джэхэр зэримыкъухэрэр Iофыгъо шъхьа­Iэхэм ащыщ. Анахьэу хьисапымкIэ ыкIи ащ епхыгъэ шIэныгъэхэмкIэ езыгъэджэнхэ агъотырэп. НыбжьыкIэхэм янахьыбэм кIэлэегъэджэ сэнэхьатым ящыIэныгъэ рапхынэу фаеп, езыпхыгъэхэми ащ Iоф рашIэжьырэп. Нахь лэжьэпкIэ ин къызщагъэхъэщтэу алъытэрэм макIох. КIэлэегъаджэхэр къоджэ псэупIэхэм Iоф ащашIэным кIэгъэгушIугъэнхэм фэшI программэу «Земскэ кIэлэегъадж» зыфиIорэр къэралы­гъом щыпхыращы. (ИкIэух).

Ащ къыдыхэлъытагъэу ахэм зэтыгъоу сомэ миллион араты ыкIи зыдакIохэрэ чIыпIэм илъэситфырэ Iоф щашIэнэу щыт. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу тигущыIэгъу иIэ сэнэхьатымкIэ IофшIэпIэ дэгъу Iухьан амал зэриIагъэр. Ау къоджэ еджапIэм къызкIигъэзэжьыгъэр ныбжьыкIэхэр ригъэджэнхэм, ишIэныгъэхэмкIэ адэгощэным пай. Земскэ программэм икъэбар интернетым рилъагъуи, ащ хэлэжьэнэу рихъухьагъ. ИщыкIэгъэ тхылъхэр ыгъэ­хьазырхи ыгъэхьыгъэх ыкIи пхырыкIыгъ. — Iоф горэ ебгъэжьэщтми е ебгъэ­жьагъэм хэплъхьанымкIи сомэ миллионыр макIэп. ГущыIэм пае, сэ а ахъщэм ызыныкъо интернет нэкIубгъоу сиIэм изегъэу­шъомбгъун пэIузгъэ­хьагъ. Сайтыр зыфэгъэхьыгъэр кIэлэ­еджакIохэр ОГЭ-м ыкIи ЕГЭ-м афэгъэхьазырыгъэнхэр ары. Мыр апшъэрэ еджа­пIэм джыри сычIэсызэ тхы­лъымкIэ зэреджэхэрэ программэм фэмыдэу сэ зэхэзгъэуцогъэ программэмкIэ згъэпсыгъэ, интернетым къисхыгъэ горэхэри хэз­гъэхьагъэх. Сэ «ссылкэр» ясымытэу фаер нэкIубгъом ихьашъущтэп, джыри ащ хэхъоныгъэ фэсшIы сшIоигъу. СэркIэ анахь шъхьа­Iэр шIуагъэ къэзыхьын зы­лъэкIыщт горэ гъэпсыгъэныр ыкIи зэлъягъэшIэгъэныр ары, — хигъэу­нэфыкIыгъ Абэсэ Абрек. ШIыкIэ амалэу ыгъэфедэхэрэр УкIэлэегъэджэ ныбжьыкIэу джырэ кIэлэ­еджакIохэм уахэтыныр, зыкъябгъэштэныр IэшIэхэп. Ащ етIани хьисапыр, физикэр, информатикэр бэхэм зэрямыкIасэр къызыдэплъытэкIэ, ахэр ашIогъэшIэгъонэу урокхэр зэхэпщэнхэ фае. АщкIэ тигущыIэгъу шIыкIэ амал гъэнэфагъэхэр егъэфедэх. — Апэрэ мазэхэм сыряныбджэ­гъум фэдэу зэкIэми зыкъысфашIыщтыгъ. ЕтIанэ къызгурыIуагъ нэмыкI лъэныкъокIэ зыкъызэрэзгъэлъэгъон ыкIи сифэшъошэ чIыпIэм зызэризгъэуцон зэрэфаер. Анахь къиныгъо къызыщыуцущтыгъэр апшъэрэ классхэр ары, сыда пIомэ ахэм арыс кIалэхэр сэщ нахьыкIэхэми, спортым тызэдыхэтэу зызэдэдгъасэщтыгъ. Охътэ гъэнэфагъэ зытешIэм лъытэныгъэ къыс­фашIэу рагъэжьагъ, си­урокхэр агу зэрэрихьыхэрэри къахэщы хъугъэ. Ар къызхэкIырэр — темэ закъор къафэсымыIуатэу, ар джэгукIэ зэфэ­шъхьафхэмкIэ сэ­гъэпсы. НахьыбэрэмкIэ компью­терыр, проекторыр сэгъэфедэх. Классым исхэм аныбжь елъытыгъэу джэгукIэр къыхэсэхы, къясэ­гъэлъэгъушъ, хьисап гъэцэкIэнхэр пытэдзэх. Ащ урокыр нахь гъэшIэгъон къешIы ыкIи кIэлэеджа­кIохэм «тфыр» къахьыным зэрэфэбанэхэу слъэгъурэм нафэ къешIы агу зэрэрихьырэр, — еIо Абрек. ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, тигущыIэгъу ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу техникэм фэщагъэу, зыгорэхэр ыугъоинхэр, ахэм программэ гъэнэфагъэхэр ахилъхьанхэр, компьютер къутагъэхэр ышIыжьынхэр икIас. ХэушъхьафыкIыгъэ конструкторхэм ахишIыкIыгъэ роботыр YAVA бзэмкIэ «къыгъэгущыIагъ» ыкIи ар джы иурокхэм ащегъэфедэ. Мурадхэр, хэхъоныгъэ­хэр, зэнэкъокъухэр ЩыIэныгъэм ыуж къимынэу кIэлэегъа­джэм ишIэныгъэхэм сыдигъуи ахегъахъо, джырэ лъэхъаным диштэу IофшIэныр зэригъэпсыщтым ыуж ит. — Мы уахътэм джэгукIэхэр къэсыугупшысынхэм ыкIи щыIэ джэгукIэхэм хэукъоныгъэхэр къахэз­гъотэнхэм, згъэтэрэзыжьынхэм ыуж сит. Программист сэнэхьатэу сиIэмкIэ хэхъоныгъэ сшIызэ, кIэ горэхэм салъэIэсы. Ахэр етIанэ информатикэ, физикэ урокхэм темэр нахь къагурыIоным пае кIэлэцIыкIухэм ежь абзэкIэ алъысэгъэIэсыжьы. Джыдэдэм еджакIохэм Iоф адэпшIэныр къины, къафэпIуатэрэр е къагурыIорэп, е фаехэп зэрагъэшIэнэу. Ары джэгукIэхэр зыкIэзгъэфедэхэрэр, мы IофшIакIэр сэркIи, кIэлэеджакIохэмкIи Iэрыфэгъу, — къыхигъэщыгъ кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэм. Земскэ программэм къыдыхэлъытэгъэ зэзэгъыныгъэ илъэситфыр зыкIокIэ еджа­пIэм IукIыжьыщтмэ тыкIэмыупчIэн тлъэ­кIыгъэп. Ау Абрек гухэлъышIухэр зыди­Iыгъхэу къычIэкIыгъ. — СиIофшIэн сыгу рехьы, тапэкIи хэхъоныгъэ сшIыным сыпы­лъыщт, — къеIуатэ ащ. — КIэлэ­егъаджэхэм азыфагу олимпиадэ ыкIи зэнэкъокъу зэфэшъхьафэу ащызэхащэхэрэм сахэлэжьэн мурад сиI, ары пакIошъ, текIоныгъэ къащыдэсхыным сыпылъыщт. ИкIыгъэ илъэсым щыIэгъэ зэнэ­къокъоу «Новой школе — новые учителя» зыфиIорэм имуниципальнэ едзыгъо текIоныгъэр къыщыдэсхыгъ, ау, гухэкI нахь мышIэми, сымаджэ сыхъуи лъызгъэ­кIотэнэу хъугъэп. Джыри мыгъэ щыIэщтым зыфэсэгъэхьазыры. Спортыр ищыIэныгъэ хэт ЦIыфым ипсауныгъэ изытет нахь лъа­пIэ щыIэп. Абреки ащ лъэшэу ынаIэ тет, ащ зэрар езыхыщт шIыкIэхэр щегъэзыех. Егъэджэн Iофым имызакъоу, зыхэт ныбжьыкIэхэм щысэтехыпIэ афэхъунымкIэ спортыр ищыIэныгъэ пытэу хэуцуагъ. Апэрэ классым къыщегъэжьагъэу я 10-м нэс ар самбэм хэтыгъ. Район ыкIи республикэ, Къыблэ федеральнэ шъолъы­рым ащыкIогъэ зэнэкъокъухэм бэрэ ахэлэжьагъ ыкIи хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къащыдихыгъэх. Я 11-рэ классым къыщегъэжьагъэу непэ нэс Iэпшъэ бэнэным пылъ. Iэшъынэ Сусан.