Адыгеим ижурнал зэфэшъхьафхэм лъапсэр задзыгъэр икIыгъэ лIэшIэгъум ия 20-рэ илъэсхэр ары. Мы уахътэм Москва ыкIи Краснодар журналышъо сборникхэр адыгабзэкIэ къащытырадзэщтыгъэх: «Адыгэ Iэдэбыят угъоигъ», «Псалъ», «Адыгэ шъхьафит». Ахэм аужыIоу, Адыгэ автоном хэкур зызэхащагъэр илъэсищ зэрэхъурэм ипэгъокIэу, РКП(б)-м и Адыгэ къэлэ бюро иапэрэ бюллетенэу «Советская Адыгея» ыIоу 1925-рэ илъэсым Краснодар къыщыдагъэкIыгъагъ.

1934 – 1941-рэ илъэсхэм зэкIэ­лъыкIоу литературнэ-художественнэ сборникэу «Тихахъо» («Наш рост») къыдэкIыгъ. 1939-рэ илъэ­сым Мыекъуапэ а цIэр зиIэ журналыр урысыбзэкIэ къыщыдэкIы хъугъагъэ. КъыдэгъэкIакIохэр нэбгыри 3 хъущтыгъэх – тхэкIо-уса­кIохэу А. В. Пономаревыр, В. В. Дубиныр, И. Н. Спеловыр. Тиражыр мини 5-м лъыкIахьэ­щтыгъ. Журналэу «Наш рост» зыфиIорэм урыс ыкIи адыгэ тха­кIохэм япроизведениехэр къыдахьэщтыгъэх. Ащ изы Iахь литературнэ критикэм фэгъэхьыгъагъ. Заом илъэхъан сборникым икъы­дэкIын зэпыугъ ыкIи 1946-рэ илъэсым мы Iофыр зэтырагъэуцожьыгъ, ау джы ар советскэ тхакIохэм я Союз иадыгэ къутамэ иягъ, литературнэ-художественнэ альманахэу «Дружба». Ары лъапсэ фэхъугъэр журналыкIэу «Литературная Адыгеям». «Дружбэм» иредакционнэ коллегие хэтыгъэх А. В. Пономаревыр, (пшъэдэкIыжь зиIэ редакторыгъ), М. Быщтэкъор, И. Максимовыр. Альманахым иятIонэрэ чэзыу 1948-рэ илъэсым къыдэкIыгъ, ар зыпшъэ ифагъэр общественнэ-политическэ IофышIэшхоу, усакIоу Теуцожь Цыгъо ыкъоу Теуцожь Нухь ары. «Друж­бэм» литературнэ тхыгъэхэр, рецензиехэр къыдахьэщтыгъэх. Ащ лъэшэу ишIуагъэ къэкIуагъ амышIэщтыгъэ прозаикхэм ыкIи усакIохэм ацIэхэр къыхэгъэщыгъэн­хэмкIэ ыкIи зэлъягъэшIэгъэнхэмкIэ. Альманахэу «Дружбэр» 1946-м къыщыублагъэу 1963-рэ илъэсым нэс зэкIэмкIи къыдэкIыгъо 13-у къытырадзагъ. 1964-рэ илъэсым Адыгэ тхылъ тедзапIэр Краснодар тхылъ тедзапIэм и Адыгэ отделение зашIым, урыс редакциер аIахыжьи, альманахэу «Дружбэм» икъыдэгъэкIыни зэпыугъ. Ау, щэч хэлъэп, «Дружбэм» лъэшэу ишIогъэшхо къэкIуагъ обществэм игушъхьэбаиныгъэ зыкъиIэтынымкIэ, чIыпIэ тхакIохэм Iоф зыда­шIэжьэу зыкъагъэнэфэнымкIэ, джащ фэдэу зэчый зыхэлъ тхэкIо ныбжьыкIэхэми, тхылъеджэхэми ар къафэфедагъ.

Демократическэ зэхъокIыныгъа­кIэхэм зэфэдэкIэ хэгъэгум 1990-рэ илъэсхэм япэублэм зыкъыщаIэтыгъ, ащ яшIуагъэкIэ Адыгеим ихэутыгъэ къыдэкIыгъохэми — жур­налхэми зыкъаушыхьатын амалыр агъотыгъ. Уахътэр хьылъэ хьазырыгъэми, республикэм иполитикэ-экономикэ IофыгъохэмкIэ гъэзагъэу тхылъеджэхэм литературнэ-художественнэ журналым шъып­къэныгъэу фыряIэр, гущыIэр зэря­лъапIэр, зэрящыкIагъэр къа­Iуагъ.

ТхакIохэм я Союз ыкIи общественностым литературнэ журналыр цIыфхэм зэряфэныкъуагъэр, мэхьанэшхо ащ хэткIи зэриIэр кIагъэтхъыгъ, республикэм ипащи ащкIэ къадыригъэштагъ. ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэр зыщызэдэпсэурэ Адыгеим, урысыбзэкIэ тхэхэрэм ягупшысэ зыкъызэIуихынымкIэ ыкIи лъэпкъ литературэм хахъо фэшIыгъэнымкIэ осэшIу зэриIэр къагурыIуагъ.

Адыгэ Республикэм и Правительствэ щылэ мазэм и 10-м, 1994-рэ илъэсым унашъо ыштагъ урысыбзэкIэ къыдэкIыщтыгъэ журналыр къыхэутыгъэным пыдзэжьыгъэнэу. ЗэкIэ тхылъеджэхэм яшIо­игъоныгъэхэр къыдыхэлъытагъэу, журналым щыIэныгъэ-лъэныкъуабэр къызэдиубытэу щытын зэрэфаер къыдалъыти, «литературнэ-художественнэ ыкIи общественнэ-политическэкIэ» еджагъэх. Адыгеим итхакIохэм я Союз ыкIи общественностым яшIоигъоныгъэ­кIэ журналым цIэу «Адыгея» фашIыгъ. Ащ ипэщагъ АР-м изаслуженнэ журналистэу, илъэсыбэрэ гъэзетэу «Советскэ Адыгеим» иобозревателыгъэу Иван Жадько. Илъэси 10-рэ ар журналым иредактор шъхьэIагъ. 1997 — 2002-рэ илъэсхэм журналым пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарэу иIагъ литературоведэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу ЛъэпцIэрышэ Хъалидэ. 2005-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу журналым иредакцие ипащэр Адыгеим, Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе— Щэрджэсым янароднэ тхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ.

Илъэсым плIэ къыдэкIырэ литературнэ-художественнэ ыкIи общественнэ-политическэ журналым иапэрэ номер Iоныгъом и 29-м, 1994-рэ илъэсым къыхаутыгъ. Тиражыр — экземпляр 1000 хъущтыгъэ.

1995-рэ илъэсым журналым ыцIэ «Литературная Адыгея» аIуи зэблахъугъ. Илъэсым илъэсыр къыкIэлъыкIуагъ, журналым хэп­шIыкIэу идэгъугъэ хэхъуагъ, пкъы ыкIи шъуашэ ыгъотыгъ. Тарихъ шIэжьыр, лъэпкъ зэфыщытыкIэхэр, цIыфыгъэ шапхъэхэр, лъэпкъ шэн-хабзэхэр, бзэ икъу къабзэкIэ журналым къыриIотыкIы хъугъэ. Уахътэм ижьыкъащэ зэхыуигъа­шIэу ар гъэпсыгъэ, жабзэм икъэ­бзэгъэ-лъэшыгъэ мэхьанэ щыриI.

Журналым тиреспубликэ цIыф лъэпкъ шъхьафыбэу щызэдэпсэухэрэм ягупшысэ урысыбзэкIэ къыщыраIотыкIын алъэкIы, щыIэ­ны­гъэм къыгъэуцурэ упчIэхэм джэуап къареты, республикэм илитературнэ щыIакIэ зыфэдэр къегъэлъагъо. Журналыр къызыдэкIырэр мыгъэ илъэс 30 мэхъу. Адыгеим щыпсэурэ цIыфхэр нахь зэпэблагъэ шIыгъэнхэр, якультурэхэмкIэ зэрэгъэшIэгъэнхэр, цIыфыгъэ шэн-хабзэхэр ухъумэгъэнхэр журналым пшъэрылъ зыфешIыжьых ыкIи гупшысэр пхы­рищэу мэлажьэ.

Мамырыкъо Нуриет.­