Хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм анахьыжъэу ахэт Къоджэ ХьакIгуа­щэу къуаджэу Псыбэ щыщым ыныбжь илъэси 105-рэ зэрэхъурэр джырэблагъэ хигъэунэфыкIыгъ.

[caption id="attachment_144795" align="aligncenter" width="800"] ТIопсэ район администрациер.[/caption]

ГъэшIэ кIыхьэу иIэм шъэфэу хэлъыр IофшIэныр шIу зэрилъэ­гъурэмрэ зэкIэми акIэгушIун зэрилъэкIырэмрэ.

ЩыIэныгъэм чIыпIэ къинэу зэригъэуцуагъэхэм ар нахь лъэш ашIыщтыгъ. ЫIэмычIэ пы­тэу зэчIилъхьэти, ыпкъ къыузэн­кIыти, ышъхьэ Iэтыгъэу, пэрыо­хъухэр зэпичызэ ыпэ ригъэхъу­щтыгъ. Бзылъфыгъэу ащ ыщэIагъэр, фэукIочIыгъэр зыфызэшIокIын бэу щыIэп. Арэу щытми, ежь ыукIочIыгъ, ахэм зыкъаригъэуфагъэп. Джыдэдэми, лIэшIэгъум ехъу къызигъэшIагъэм ыуж, Хэгъэгу зэошхом иветеранэу, тылым щыIагъэу Къоджэ ХьакIгуащэ щыIэныгъэм нахьы­шIур къыхихын, ыгу ымыгъэкIодын шэнэу хэлъыгъэр къыхэщы, мафэу къыгъашIэрэ пэпчъ щэгушIукIы. ХьакIэхэм апае къэтэджызэ, «нэмыкIэу хъущтэп» еIо.

ЩыIэныгъэ гъогу къинэу къы­кIугъэр къэзыушыхьатырэр гу­пшысэхэм ахэт ынэхэмрэ Iоф­шIэн мыухыжьым зэригъэлъэгъэ ыIэхэмрэ. Нэпсыбэ ригъэ­хыгъ, ау ахэр ныбжьи зыми ылъэгъугъэхэп, тхьаусыхэу зэхахыгъэп. Мэхагъэ къызхигъэ­фэнэу, цIыфхэм агу къызэригъэгъунэу зыфидэжьыщтыгъэп. Къин дэдэ зыхъукIэ сэмэркъэур, IофшIэныр къыдеIэщтыгъэх. Джыри ащ фэд. Илъэси 105-рэ зыныбжь Къоджэ нанэм ынэпс къэзыгъэкIощтыр розэ Iэрамэу фащэигъэр ары ныIэп. Ащ къе­гъэушъэбы, щхыпэр къытыре­гъахьэ.

Ацумыжъхэм япхъу ХьакIгуа­щэ щыIэныгъэ гъогоу къыкIу­гъэр тинахьыжъхэм къызэранэкIы­гъэхэм зыпарэкIи атекIырэп. Коллективизацием иилъэс къин­хэр, репрессиехэр, зэо лъы­гъачъэр, гъаблэр къызэпачы­гъэх, ягупсэхэр чIанагъэх, зэ­хэтэкъуагъэр зэтырагъэуцо­жьыгъ. Хэгъэгум итарихъ къы­хэнэжьыгъэ хъугъэ-шIэгъэ инхэм яшыхьатэу зэрэщытым имыза­къоу, ежь ышъхьэкIэ ахэлэ­жьагъ, къызэпичыгъэх. ХьакI­гуащэ ибиографиекIэ тхылъ псау птхын плъэкIыщт.

Ныбжьым емылъытыгъэу, къыгъэшIэгъэ илъэс пэпчъ зы­фэдагъэр дэгъоу къешIэжьы. Псыбэ къыщыхъугъ, щапIугъ. Сабыи 8 зэрысыгъэ унэгъо Iужъу къикIыгъ, ежь ящэнэрагъ. Илъэс 18 нахь ымыныбжьэу а чылэ дэдэм дэс Къуаджэхэм ащыщ кIалэм дэкIогъагъ. 1941-рэ илъэсым ишъхьэгъусэ заом кIуагъэ. Сабыищэу яIэр ежь ХьакIгуащэ изакъоу къылъэхэ­нэгъагъэх.

Хэгъэгу зэошхом иилъэсхэм совхозым чэмыщэ кIуагъэ, икъо­джэгъухэм ягъусэу поселкэу Агуй щагъэуцугъэ аэродромым, тидзэхэм зызщаухъумэщт псэуа­лъэхэм яшIын хэлэжьагъ. Ау а зэпстэумэ адакIоу исабыйхэр къыухъумэнхэ ылъэкIыгъэп. Зыр хэкIодагъ, адритIур уз зэфэ­шъхьафхэм апкъ къикIэу дунаим ехыжьыгъэх. Ишъхьэгъусэу заом щыIэм иунагъо тхьамыкIа­гъоу къихъухьагъэр зызэхе­хым, икъуа­джэ къыгъэзэжьы­гъэп. Ежь ХьакIгуащэ къызэриIотэжьырэмкIэ, а зэпстэур ыукIочIынымкIэ зишIуагъэ къэ­кIуагъэр IофшIэныр ары. ХьакIгуащэ чэмыщэ ыкIи бригадир пэрытыгъ.

ЯтIонэрэуи унагъо ихьажьыгъагъ, ау ащи насып ригъотагъэп. Ишъхьэгъусэ игъонэмысэу дунаим ехыжьи, ыгъэтIылъы­жьыгъ. Агуй-Шапсыгъэ иIахьыл бзылъфыгъэм дэжь исэу бэкIаерэ дэсыгъ, етIанэ къызщыхъу­гъэ къуаджэм къыгъэзэжьы­гъагъ. Аужырэ илъэсхэми игу­псэхэм адэжь ис. Ахэм анаIэ лъэшэу къытет, къыдекIокIых. Шъыпкъэр пIощтмэ, ахэм яза­къоп, чылэм зэрэщытэу ынаIэ къытет пIоми хэукъоныгъэ хъу­щтэп. Псыбэ зэрыгушхорэ нэ­нэжъым дэжь кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэм чIэс кIэлэцIыкIухэр, кIэлэ­еджакIохэр къэкIох. Июбилей мафэм хьакIэр бэу иIагъ.

— Къиныбэ къызэпичыгъ нахь мышIэми, ихьалэлыгъи, сэмэркъэоу хэлъыри чIинагъэ­хэп, — къыщитхыгъ иинтернет нэкIубгъо ТIопсэ район администрацием ипащэу Сергей Бойко мэфэкIымкIэ къыфэгу­шIонэу къызэкIом ыуж. — Iашэр аIыгъэу, лIыблэнагъэ зэрахьэзэ тихэгъэгу къэзыухъумагъэу, зэо илъэс къинхэр зыпшъэ дэкIыгъэхэм, зэхэтэкъуагъэр зэтезыгъэуцожьыгъэ лIэужхэм ХьакIгуащэ Исмахьилэ ыпхъур ащыщ. Хэгъэгу зэошхом иилъэс тхьамыкIагъохэм ащ ипсэупIэ къыбгынагъэп, икъуаджэ Iоф щи­шIагъ, окопхэр ытIыгъэх, тидзэ­кIолIхэм зыкъызэраухъумэщт псэуалъэхэр зышIыхэрэм ахэтыгъ. ИщыIэныгъэ зэрэщытэу пIоми хъунэу IофшIэным ри­тыгъ. ИцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу совхозым, етIанэ гъогушI брига­дэм ахэтыгъ, «IофшIэным иветеран» цIэр къылэжьыгъ.

Къоджэдэсхэм къызэраIуа­тэрэмкIэ, илъэси 105-рэ зы­ныбжь Къоджэ ХьакIгуащэ, къи­ныбэ ыпэ къикIыгъ нахь мы­шIэми, хьалэлныгъэу, гуфэ­бэныгъэу цIыфхэм афыриIэр чIинагъэп. Джыдэдэми ар кIочIэ дэгъур, акъылыгъэр, цIыфыгъэр зэрэщыIэхэр къыушыхьатэу гу­кIэгъур къызычIэщырэ нэхэмкIэ дунаим хэплъэ.

НЫБЭ Анзор.