«УнэгъошIэнымкIэ пэрыохъухэр ыкIи непэрэ мафэм елъытыгъэу унэгъо ныбжьыкIэхэр гъэпытэгъэнхэмкIэ АР-м иамалхэр». Мы Iофыгъом фэгъэхьыгъэ Iэнэ хъурае Адыгеим ибзылъфыгъэхэм я Зэхахьэ зэхищагъ.

[caption id="attachment_144739" align="aligncenter" width="800"] Анцокъо Ирин[/caption]

Унагъом и Илъэс фэгъэхьыгъэ Iоф­тхьабзэу мыгъэ рихъухьагъэхэм ар ублапIэ афэхъугъ. АР-м иобщественнэ зэхахьэхэм, диндэлэжьапIэхэм ыкIи къулыкъу зэфэшъхьафхэу мы Iофыгъохэм адэлажьэхэрэм ялIыкIохэр Iэнэ хъураем хэлэжьагъэх.

АР-м ибзылъфыгъэхэм я Зэхахьэ Iофэу ышIэрэр зэкIэ унагъом фэлажьэ, ау 2024-р ащ и Илъэсэу УФ-м и Президентэу Владимир Путиным зэригъэнэфагъэм къыхэкIэу, нахь гъэлъэшыгъэу дэлэжьэщтых. БлэкIыгъэ илъэсищым Iофэу ашIагъэм ишIуагъэкIэ анахьэу анаIэ зытырагъэтын фэе лъэныкъохэр къызфагъэнэфагъэх.

— «Бзылъфыгъэр унагъом ибаиныгъ», «Унагъор дгъэпытэмэ, Урысыер тэгъэпытэ» зыфиIорэ проектхэм аужырэ илъэсхэм Iоф адэтшIагъ. Ахэм яхьатыркIэ унагъохэм ягумэкIыгъохэр, бзылъфыгъэхэр, сабыйхэр зыфэныкъохэр зэдгъэшIагъ. Нахьыбэм, сыдэу щытми, унэгъо кIоцI зэутэкIыныгъэр ягумэкIыгъо шъхьаI. Ар гощэ-нысэ зэфыщытыкIэхэр, шъхьэгъусэр, нэбгырэ пэпчъ унагъом ежь чIыпIэ зэрэщыриIэн фаер ары. Ащи изакъоп, тренинг зэфэшъхьафхэри ахэм адедгъэкIокIыгъэх. ГущыIэм пае, «Нысэ Iушыр, гощэ губзыгъэр» зыфиIорэр лъэшэу агу рихьыгъэмэ ащыщ. КIэлэцIыкIухэми джащ фэдэ джэгукIэхэр афызэхэтщагъэх, — къыддэгощагъ АР-м ибзылъфыгъэхэм я Зэхахьэ итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт.

Непэ социальнэ-экономическэ хэхъо­ныгъэхэр къэралыгъом ешIыхэми, ныбжьыкIэхэм унэгъо пытэ ашIэным дэгузажъохэрэп. Зэшъхьэгъусэ хъухэрэри бынышхом кIэхъопсыхэрэп. УплъэкIунхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, зэхэкIыжьхэ­рэм янахьыбэм аныбжь илъэс 25 — 39-м къыреубытэ.

АР-м иочылхэм яколлегие икъутамэу Тэхъутэмыкъое районым щыIэм ипащэу, медиаторэу Минхъан Любофеевар мы гумэкIыгъом икуупIэ хэт. ЗэхэкIыжьын гухэлъ зышIыгъэ зэшъхьэгъусэхэм азыфагу итэу яунагъо рамытэкъухьаным, зэбгъодэмыкIыжьынхэм илъэсий хъу­гъэу дэлажьэ. Илъэс 55-рэ ыныбжьэу сэнэхьатыкIэм ар къыфэкIуагъ. Апэрэм ащ имэхьанэ икъоу къыгурымыIощты­гъэу еIо, ау хэщагъэ зэхъум, осэ икъу фи­шIыжьыгъ. Iофэу ышIэрэм ихьатыркIэ зылэжьэрэ уахътэм къыкIоцI унэгъо шъэ пчъагъэ къызэхигъэнэжьыгъ. Апэрэ ыкIи ушъхьагъу шъхьаIэу непэ зэхэкIыжьырэ унагъохэм яIэу къыхигъэщырэр зэдэгущыIэнхэ, зэгурыIонхэ зэрамылъэкIырэр ары.

— ЗэхэкIыжьы ашIоигъоу тхылъ къэзытыгъэ зэшъхьэгъу­сэхэр ыпэрапшIэу сэ къысфагъакIох. Сипшъэ­рылъыр садэгущыIэнышъ, ягумэкIыгъо иушъхьагъу къыхэзгъэщыныр, зэзгъэшIужьынхэр ары. КъэIогъэн фае — ишIуагъэ къэкIо. Къызэхэзгъэнэжьыгъэ унагъохэм япчъагъэ зыфэдизыр къэсIо­шъущтэп, ау гъэшIэгъонхэр къахэкIых. ГущыIэм пае, ишъхьэ­гъусэ хэкIыжьы шIоигъоу илъэс 20 зыныбжь кIалэр къыс­фэкIуагъ. Бзылъфыгъэм илъэс 18 ыныбжь, сабый зэдыряI. «Сыда зыгоптхыкIыжьынэу узкIыфаер?» зысэIом , «Нэнаур къы­зыхъугъэм щегъэжьагъэу шъоущыгъум ычIыпIэкIэ щыгъур щаим къысфыхетакъо» ыIуи джэуап къытыжьыгъ. «Адэ, уишъхьэгъусэ епIуагъа?» сIуи сызеупчIым, «ХьаIу» ыIуагъ. ЯтIонэрэ мафэм ишъуз сы­къеджи хъурэр зесэIом щаир еущыуми ымышIэу къычIэ­кIыгъ. Джаущтэу гумэкIыгъор къафэзгъэнафи, зэхафыжьи зэгурыIо­жьыгъэхэу илъэситф хъугъэу джыри зэдэпсэух. Джары гумэкIыгъо шъхьаIэр — зэдэгущыIэхэрэп. Зым зыр зэхихымэ, зэдэгуащэхэмэ унэгъо зэхэкIыжьыгъабэ къызэ­хэбгъэнэн плъэкIыщтыгъэу сэ сэлъытэ, — къыддэгощагъ Минхъан.

Минхъан иеплъыкIэ Iэнэ хъураем хэлэжьагъэхэм къыдагощыгъ. НыбжьыкIэхэр унэгъошIэным фэбгъэхьазырынхэ фаеу алъытагъ. Ащ имэхьанэ, кIуачIэу иIэр цIыкIухэзэ агурыбгъэIон, ежьхэр къызэрыхъухьэхэрэ унагъом ищысэкIэ алъэгъун фаеу зэдаштагъ. Нэужым еджа­пIэм, ныбжьыкIэ зэхахьэхэм, IофшIапIэхэми ар ащылъыбгъэкIотэн фае. Мыщ дэжьым шъхьаIэр непэрэ мафэм ишапхъэхэр къыдэлъытэгъэнхэр ары.

АР-м ибзылъфыгъэхэм я Зэхахьэ проектэу зыдэлэжьагъэхэри кIэу рихъу­хьагъэхэри мы лъэныкъом фэгъэзагъэхэу лэжьэщтых. АщкIэ IофшIэным изэхэщэн къин мыхъущтэу Вэрэкъо Хьалимэт къы­хегъэщы.

— Iофтхьабзэу зэхатщэхэрэм цIыфыбэ ахэдгъэлэжьэн тэ­лъэкIы, сыда пIомэ АР-м ибзылъфыгъэхэм я Зэхахьэ икъутамэхэр районхэм, къоджэ псэупIэхэм зэкIэми ащытиIэх. 2023-рэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ нэбгырэ 1168-рэ тыхъоу тэлажьэ. Арышъ, бэу къызэлъытыубытын тэ­лъэкIы. Къутамэхэми ежьхэм яIофтхьабзэхэри зэхащэх. ЗэкIэми пшъэрылъэу тиIэр зы — унагъохэр гъэпытэгъэнхэр, ащ ныбжьыкIэхэр кIэдгъэгушIунхэр, ясабыйхэр унэгъо зэкIужьым къихъухьанхэр ары, сыда пIомэ ахэр тинеущырэ маф. Ащ тыфэлэ­жьэщт. — къыIуагъ Вэрэкъо Хьалимэт. Джащ фэдэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер къызежьагъэм къыщыублагъэу ащ щыIэхэм яунагъохэми АР-м ибзылъфыгъэхэм я Зэхахьэ ынаIэ лъэшэу атырегъэты. Иамал къыхьырэ IэпыIэгъур арагъэкIы. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием щыIэ дзэкIолIхэм яшъхьэ­гъусэхэми къутэмэ шъхьафхэр агъэ­псыгъэу АР-м ибзылъфыгъэхэм я Зэха­хьэ хэтых.

Анцокъо Ирин.