Хасэм ипшъэрылъхэм заушъомбгъу
Щылэ мазэм и 25-м, 1989-рэ илъэсым общественнэ-политическэ организациеу «Адыгэ Хасэр» зэхэщэгъэным фэгъэхьыгъэ унашъо аштэгъагъ.
[caption id="attachment_144672" align="aligncenter" width="800"] А. Гусев[/caption]
Республикэр агъэпсыным ыпэкIэ Адыгэ Хэку исполкомэу щыIагъэм юстициемкIэ игъэIорышIапIэу хэтыгъэм мэкъуогъум и 23-м, 1989-рэ илъэсым общественнэ организациеу «Адыгэ Хасэр» щыIэ зэрэхъугъэр щатхыгъ. Бэдзэогъум и 11-м гъэзетэу «Адыгейская правда» зыфиIорэм Адыгэ Хасэм иустав къыщыхаутыгъагъ. А уахътэм щыублагъэу общественнэ организацием Iоф ышIэу ыублагъ. Тыгъэгъазэм и 12-м, 2010-рэ илъэсым Адыгэ Хасэм ыцIэ урысыбзэкIэ «Адыгэ Хасэ — Черскесский Парламент» фаусыжьыгъ. Сатыр заулэм зитарихъ ифэрэ общественнэ организацием IофшIэгъабэ ыпшъэ дэкIыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым Iоф зэрашIагъэм зэфэхьысыжь къыфишIызэ Адыгэ Хасэм итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан хигъэунэфыкIыгъ:
— Тишъолъыр мамырныгъэу, зэгурыIоныгъэу илъым игъэпытэн Адыгэ Хасэр сыдигъокIи фэлажьэ. ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафэу республикэм щыпсэухэрэм язэшIуныгъэ тиIахьышIу зэрэхэтлъхьащтым тыдэшъхьахырэп. Къэралыгъом илъ гумэкIыгъом елъытыгъэу къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ дзэкIолIхэм апае шIушIэ IэпыIэгъухэм яугъоин блэкIыгъэ илъэсым щэгъогогъо тыхэлэжьагъ. Дунэе Адыгэ Хасэм зэхищэрэ IофтхьабзэхэмкIэ ащ детэгъаштэ. Бзэм, культурэм, шэн-хабзэхэм якъэухъумэнкIэ агъэнэфэрэ Iофыгъо пстэуми тахэлэжьэным тыфэхьазыр. «Адыгэ макъэм» гъэрекIо тызэрэдэлэжьагъэр сигуапэу хэсэгъэунэфыкIы. Лъэпкъ гъэзет закъоу тиIэр кIэщакIо зыфэхъугъэ хьакIэщхэм язэхэщэнкIэ тиамал къызэрихьэу тишIуагъэ къэдгъэкIуагъ. Илъэс реным тызэгъусэу Iоф тшIагъэ, общественнэ мэхьанэ зиIэ Iофыгъошхоу ар хъугъэ. ТапэкIи тизэдэлэжьэныгъэ лъыдгъэкIотэн тимурад.
[caption id="attachment_144673" align="aligncenter" width="800"]
Шыу Хасэм и ТГ-канал[/caption]
— 2024-рэ илъэсымкIэ сыд фэдэ Iофтхьабза жъугъэнэфагъэхэр?
— Хасэр затхыгъэ мэкъуогъу мазэм тефэу Iэнэ хъурае зэхэтщэн тимурад. Хэсашъхьэм хэтыгъэхэу, ублапIэм общественнэ IофшIэным чанэу къыхэлэжьэгъагъэхэр къедгъэблэгъэных, тиIофшIагъэмэ зэфэхьысыжьхэр афэтшIыщтых. Чанэу къыддэлэжьагъэхэр дгъэшIощтых, Хасэм ищытхъу тхылъхэр яттыщтых. Непэрэ мафэм Адыгэ Хасэм пшъэрылъэу ыпашъхьэ къэуцухэрэм татегущыIэщт, зэшIотхын фэе Iофтхьабзэхэр дгъэнэфэщтых.
Мыгъэ УФ-м и Президент ихэдзынхэр кIощт. Ащ епхыгъэ Iофтхьабзэу республикэм щызэшIуахыщтхэм Хасэр чанэу ахэлэжьэщт. ЭкономикэмкIэ, политикэмкIэ тикъэралыгъо лъэшэу къенэкъокъух. Тэри Урысыем тыщыщ, ар къэдгъэгъунэныр типшъэрылъ. ТикIэлакIэхэм тафэсакъын фай. Ахэр зэгупшысэхэрэм, зыхахьэхэрэм тынаIэ атетэу тадэлэжьэщт. Пхэндж гупшысакIэхэр къахэзылъхьэхэрэм зыкъуамыщэнхэу тапэшIуекIон фае. А лъэныкъомкIэ тикъэралыгъо къебэны зышIоигъохэм нэдэплъыпIэ япты хъущтэп. Ащ пае кIэлакIэхэр тэугъоих. Илъэс 18-м къехъуи 30-м нэмысыгъэхэри ахэтых. Зыныбжь имыкъугъэхэри тыугъоищтых.
— Общественнэ организациеу «Шыу Хасэм» нэмыкIэу Адыгэ Хасэм ныбжьыкIэ купэу къыгоуцуагъэм сыд фэдэрэ лъэныкъоха Iоф зэрэдашъушIэрэр?
— Ахэм япащэр Уджыхъу Айтэч. Лъэшэу тагъэразэ, тагъэгушIо, Хасэм къакIох, щызэрэугъоих. Нэбгырэ 35 — 40 мэхъух. Еджэхэри, Iоф зышIэхэри ахэтых. Тызгъэгушхорэр, купым якIалэхэр къыхагъахьэхэмэ ашIоигъоу нэбгырабэ къыкIэупчIэ. ЗэIукIэгъу зэфэшъхьафхэр афызэхэтэщэх. Мары тишIэныгъэлэжьхэми, АР-м итеатральнэ объединение ипащэу Ацумыжъ Рустам зэIукIэгъухэр адыряIагъ. ЗэлъашIэрэ орэдыIоу Быщтэкъо Азэмат непэ АР-м и Лъэпкъ музей щыIукIэщтых. Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу, лъэпкъ тхэкIошхоу МэщбэшIэ Исхьакъ ироманэу «Айщэт» зыфиIорэмкIэ техыгъэ фильмым едгъэплъынхэшъ, тхакIом яупчIэхэр зыфагъэзэнхэ алъэкIыщт зэхахьэри афызэхэтщэн тимурад. «Адыгэ макъэр» къыдготэу мы Iофтхьабзэхэр зэшIотхынэу тэгугъэ.
Тэу Замир.