Дунаим ехыжьыгъэми, шIагъэу иIэмкIэ къытхэт Тамара Поло­винки­нам научнэ ыкIи музей IофшIэным илъэсыбэ ритыгъ, адыгэхэм ятарихъ ыкIи якультурэ яушэтэкIуагъ.

[caption id="attachment_144610" align="aligncenter" width="800"] Ныбэ Анзор.[/caption]

ЩыIэныгъэ гъогу гъэшIэгъон къыкIугъ, адыгэхэм лъытэныгъэ фашIынэу къылэжьыгъ. Кавказ и Темыр КъохьэпIэ лъэныкъо ыкIи хы ШIуцIэ Iушъом къащы­хъугъэу, ащыпсэурэ лъэпкъхэм ятарихъ икъызэтегъэнэн, уахътэм къыздихьыгъэ Iофыгъохэм афэгъэхьыгъэ тхылъэу, хэутыгъэ зэфэшъхьафыбэу иIэр Урысыем имызакъоу, IэкIыб къэралэу тилъэпкъэгъухэр зыщыпсэухэ­рэми къащыдагъэкIыгъэх.

Половинкинам ищыIэныгъэ зэрэщытэу наукэм ритыгъ. Сахалинскэ хэкум икъалэу Александровскэ къыщыхъуи, Харьков икъэралыгъо университетэу А. М.Горькэм ыцIэ зыхьырэм тарихъымкIэ ифакультет къыу­хыгъэу, а къэлэ дэдэм имузей Iоф щишIэнэуи игъо ифагъэу, Шъачэ къыдэфэнэу хъугъэ. Илъэс 37-рэ фэдизрэ курорт къалэм тарихъымкIэ имузей инаучнэ IофышIагъ. Адыгэхэм ятарихъ, якультурнэ ыкIи гу­шъхьэ кIэн язэгъэшIэн а уахътэр пэIуигъэхьагъ.

Я 80-рэ илъэсхэм мы музеим икъутамэ поселкэу ПсышIуа­пэ къыщызэIуахыным апэу зи­Iахь хэзылъхьагъэхэм ащыщ Половинкинар. ИIофшIэгъухэр, хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм я Адыгэ Хасэ хэтхэм ащыщхэр, цIыф чанэу шIоигъоныгъэ зиIэхэр игъусэхэу «Этническая история, быт и культура населения Сочи» зыфиIорэ экспозицием, хъарзынэщым ифонд апае материалхэр къыугъои­гъагъэх.

[caption id="attachment_144611" align="aligncenter" width="800"] Ныбэ Анзор.[/caption]

Илъэс пшIыкIутIум ехъу­рэ, 1986-м къыщыублагъэу 1998-м нэс, Тамара Половинкинар къутамэм ипэщагъ, ащ ыужыми научнэ IофышIэ шъхьа­Iэу щылэжьагъ.

Зэфагъэр, пшъэдэкIыжь зэрэпхьырэр зыщымыгъэгъупшэныр, акъыл хэлъэу зэпстэумэ екIо­лIакIэ къафэбгъотыныр анахь шъхьаIэу ылъытэщтыгъ. ИгъашIэ ахэр ишапхъэхэу къыхьыгъ. Инаучнэ IофшIэн анахь шъхьаIэу зыфэгъэзэгъагъэр Кавказ заом илъэхъан, ащ тхьамыкIагъоу къыкIэлъыкIуагъэхэм, хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм ятарихъ, якультурэ, археологием, этнографием, хы Iушъор псэупIэу къызэрэхахыгъагъэм, Шапсыгъэ лъэпкъ районыр зэрагъэпсы­гъагъэм, адыгэ интеллигенциер зэрэзэхащэгъагъэм, непэ Iофыгъо щыIэу щыIэхэм язэгъэшIэн ары. А уахътэм зэлъашIэрэ тхылъэу къыдигъэкIыгъэхэм ащы­щых «Аборигены Кавказского Причерноморья. Культура жизнеобеспечения», «Сочинское Причерноморье» зыфиIо­хэрэр, тарихъ очерк гъэшIэгъо­ныбэхэм, научнэ IофшIагъэхэм, гъэзет статьяхэм яавтор, «Страницы истории Сочи» зыфиIорэ тхылъым Iоф дэзышIэгъэ творческэ купым хэтыгъ.

[caption id="attachment_144612" align="aligncenter" width="800"] Ныбэ Анзор.[/caption]

Тамара Половинкинам инаучнэ биографие анахь шъхьаIэу ыкIи зэлъашIэу къыхэфэгъэ тхы­лъэу «Черкесия — боль моя» зыфиIорэр 1999-рэ илъэсыр ары къыздэкIыгъэр. Адыгэ­хэм яблэкIыгъэ зэрэщытэу ащ къызэлъеубыты. IэпэIэсэныгъэшхо зыхэлъ IофшIагъэу тхылъеджэ къызэрыкIохэм, краеведхэм, этнографием пылъхэм зэлъашIагъэм Кавказ итарихъ чIыпIэшхо щиубытыгъ. Ащ ыуж илъэс тешIагъэу IофшIэгъабэу иIэм, хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм ятарихъ, шэн-хабзэхэм язэгъэшIэн иIахьышхоу хилъхьагъэм, адыгэхэм ятарихъ кIэн зэрэзэлъаригъэшIагъэм афэшI Тамарэ Василий ыпхъум «АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. 2008-рэ илъэсым Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэми ащ фэдэ тынкIэ къызэрэхигъэщырэм фэгъэхьыгъэ унашъом а лъэхъаным ЛIы­шъхьэу иIэгъэ Къаныкъо Арсен кIэтхэгъагъ. Дунэе Адыгэ Хасэм итамыгъэкIи Половинкинар къы­хагъэщыгъ.

2014-рэ илъэсым ащ итхы­лъэу «Черкесия — боль моя и надежда» зыфиIорэр Налщык къыщыдэкIыгъ. Апэрэм фэдэу ари цIэрыIо хъугъэ.

Пенсием зэкIожьыми Половинкинам иIофшIэн зэпигъэу­гъэп. Хъарзынэщхэм Iофышхоу ащишIагъэм кIэух зэфэхьысыжьэу фэхъугъэр тхылъыкIэу, гухэкIыми, аужырэ хъугъэу «Малая Шапсугия: время молчать, и время говорить» зыфи­Iорэр ары. 2023-рэ илъэсым Къэбэртэе-Бэлъкъарым икъэлэ шъхьаIэ къыщыдэкIыгъэ IофшIагъэр бэрэ зигугъу амышIыгъэу хъарзынэщхэм къахэкIыгъэ тхылъхэм, сурэтхэм атехыгъ, хы ШIуцIэ Iушъо адыгэхэм ятарихъ ипычыгъо анахь шъхьаIэу Шапсыгъэ лъэпкъ район зэрагъэпсыгъэр, ищыIакIэ зыфэдагъэр, 1920-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1930-м агузыгу нэс щыIэгъэ репрессиехэм къытегущыIэ. Джащ фэдэу ащ 1980-рэ илъэсхэм якIэухым къыщыублагъэу 1990-рэ апэрэ илъэсхэм анэс кIогъэ Шапсыгъэ лъэпкъ движением, хы Iушъо шапсы­гъэхэм я Адыгэ Хасэ зэрэзэха­щагъэр къыщеIуатэх.

ИкIыгъэ илъэсым ишэкIогъу мазэ Тамара Половинкинам ыныбжь илъэс 76-рэ хъугъэ. Дунаим ар зэрехыжьыгъэм икъэбар зэхэзыхыгъэ адыгэхэм зыгу къемыуагъэ къахэкIыгъэп. Иунагъо, иIахьыл-гупсэхэм къыз­щафэтхьаусыхэхэрэ тхылъхэр Дунэе Адыгэ Хасэм, хы ШIуцIэ шапсыгъэхэм, Адыгеим, Къэ­бэртэе-Бэлъкъар ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэс республикэхэм, Краснодар ыкIи Ставропольскэ крайхэм, Темыр Осетием, Абхъаз Республикэм, Тыркуем, Европэм, Израиль, Иорданием, нэмыкIхэм я Адыгэ Хасэхэм къагъэхьыгъэх.

ЗыщагъэIылъыгъэ мафэм шапсыгъэхэм я Хасэ хэтхэр, шъолъырхэм яобщественнэ организациехэм ялIыкIохэр, нэмыкIхэр къекIолIэгъагъэх.

Тхьэм джэнэт къырет.

НЫБЭ Анзор.