СурэтышIым илэжьэпIэ унэ цIыф къызэрыкIомкIэ сыдигъуи гъэшIэгъоны. ЯмышIыкIэ дунай хьалэмэт горэ ащ щыгъэпсыгъэу къыпщэхъу. Ары зэрэщытыри.

[caption id="attachment_144575" align="aligncenter" width="800"] Анцокъо Ирин.[/caption]

АР-м инароднэ сурэтышIэу Хъуажъ Рэмэзан иIофшIэпIэ унэ фэдитIукIэ нахь гъэшIэгъоныжь. КисточкэмкIи шъэжъыяпэмкIи ащ зэфэдэу, сэнаущыгъэ ин хэлъэу сурэт ешIы, ащ елъытыгъэу илэжьапIэ живописымрэ пхъэм хэшIыкIыгъэ искусствэм­рэ щызэдэпсэух. Сурэт ухыгъэ­хэр, ныкъошIхэр, кисточкэ Iэрамхэр къошынхэм арытхэу, мэкIайхэр, пхъэ бзыхьафхэр, хэбзыкIыгъэ сурэтхэр — пстэуми художественнэ екIолIакIэ арахьылIи зэбгырагъэуцукIыгъэ­хэу къэлъагъох. Непэ Рэмэзан зыдэлажьэрэр пхъэр ары. Къа­шъоу «Ислъамыем» къыфихьыгъэ гупшысэхэр пхъэм регъэкIух: къашъом хэт бгъэжъитIур хебзыкIы.

— БэкIае хъугъэу сыкъыдекIокIэу, сегупшысэу мыщ сыпылъыгъ. Бгъэжъ­хэр пштэхэмэ, дэхэ дэдэх. Жьым щэхьарзэхэми, язакъоми, гъусэ яIэми. ЕтIанэ, къа­шъоу Ислъамыер къыз­хэкIыгъэр угу къэмыкIын ылъэкIырэп. Ащ елъытыгъэу IофшIэныр езгъэ­жьагъ. БзыуитIур мэхьарзэх, мэчэрэгъух. Ары мэхьанэу хэслъхьагъэр, — къыддэгощагъ Хъуажъ Рэмэзан.

[caption id="attachment_144576" align="aligncenter" width="800"] Анцокъо Ирин.[/caption]

Непэ Рэмэзан пхъэм художественнэу хэзыбзыкIырэ IэпэIэсэ макIэу Адыгеим иIэхэм ащыщ. Ары пакIошъ, ащ фэдэу пхъэм Iоф дэзышIэшъурэр а зыр ары. СурэтшIыныр зэрэдихьырэм фэшI уахътэр зэрэщытэу пхъэм идэлэжьэн фимыгъэхьышъурэми, непэ ехъулIэу ылэжьыгъэр бэ. Ахэр унэгъо хъызмэтымкIэ Iэмэ— псымэхэр, лэгъэ гъэшIэгъонхэр, тхыпхъэ хьалэмэтхэр зыхэбзыкIыгъэ панно дахэхэр, лIэкъо тамыгъэ­хэр. Ахэм илэжьэпIэ унэ идэпкъхэр къагъэдахэх. ИIофшIа­гъэ­хэм лъэпкъ-шэн хабзэхэр, культурэр, тарихъыр, тхыпхъэхэр ахэолъагъо. Ары ахэр адырэ пстэумэ ахэзыушъхьафыкIыхэрэр — илъэпкъ идэхагъэ тхыпхъэ­хэмкIэ къыреIотыкIы. Ар IэшIэ­хэп, ащыщхэм охътабэ апэIохьэ, ау ежьым ар шIотхъагъу, гухахъо хегъуатэ. Пхъэм Iоф дишIэныр зэрикIасэми Рэмэзан шIагъо горэ хилъагъорэп. АдыгэхэмкIэ ар лъым хэлъэу елъытэ.

— КъэпIон хъумэ, пхъэр адыгэхэм сыдигъуи апэблагъэу щытыгъ. ЕтIанэ гъэшIэгъоныр, музеим чIэлъхэм тызяплъыкIэ, непэ фэдэу пасэм пхъэр илыягъэу агъэкIэракIэщтыгъэп, агъэдахэщтыгъэп. Пкъыгъом пшъэрылъэу ыгъэцэкIэщтым фыте­гъэпсыхьагъэу, дэгъоу зэкIэшIыхьагъэу щы­тыгъ. Ащи осэ ин фашIыщтыгъ. ГущыIэм пае, нэмыц кIалэу, Адыгеим щылэжьагъэу Винс Альберт музеим чIэлъ адыгэ къашыкъыр зилъэгъукIэ, «сIэхэр мэхъупцIых стыгъу сшIоигъоу мы къашыкъыр» ыIощтыгъ. Джащ фэдизэу ащ ишIыкIэ къызэрыкIо ар зытегъэпсыхьагъэм нэгъэсыгъэ дэдэу ылъы­тэщтыгъ ыкIи лъэшэу ыгу рихьыщтыгъ, — къы­Iотагъ Хъуажъ Рэмэзан.

Ежь Рэмэзан пхъэм нэIуасэ зыфэхъум джыри цIыкIугъэ. НэмыкIэуи хъун ылъэкIыщты­гъэп. Ащ къызэриIотэжьырэмкIэ, ятэ пхъэшIэ IэпэIасэу Хьатыгъужъы­къуае дэсыгъ. Ренэу цIыфхэр къыфакIощтыгъэх, зыгорэхэр афигъэцэкIэжьыщтыгъ. Пхъэр «бгъэдэIоныр», удэлэжьэныр зэрэмыпсынкIэр Рэмэзан къызы­гурыIуагъэри а лъэхъаныр ары.

— Пцел, пхъэ цIынэ шъабэ горэ къысIэкIэхьагъэти, нэгу Iулъхьэ (маскэ) хэсшIыкIынэу ыуж сихьагъ. Iэмэ-псымэхэр зэкIэ унэм илъых. Сыфежьи зыгорэ хэсшIыкIыгъ, ау онтэгъу хъугъэ, цIынэ. ЕтIанэ щагум къыдэхьагъэ горэм сызеупчIым, «хьаку къогъу шIи гъэ­гъушъы» ыIуагъ. ЗэриIуагъэу сшIыгъэ, ау гъуи, зэкIэ зэгочыгъ. Ащ дэжьым къызгурыIуагъ зэкIэми ащ хэшIыкI зэрэфырямыIэр. ЕтIанэ тяти зэрэпшIыщтыр къыс­фиIотагъ. Ащ дэ­гъоу хишIыкIыщтыгъ. ОтычыкIэу ышIыщты­гъэхэм афэдэ сэри непэ сиамалэп. Джы къызнэсыгъэми ахэр тиIэх, — къыIотагъ Хъуажъ Рэмэзан.

[caption id="attachment_144577" align="aligncenter" width="800"] Анцокъо Ирин.[/caption]

Пхъэр ынэгу кIэтызэ къэхъугъэми, РэмэзанкIэ сурэтшIыныр ыпэ ишъыгъэ хъугъэ. Апэ зэрашIагъэр живописымкIэ сурэтышIэу ары. ЕджапIэр къызеухым, Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэ кIэлэегъэджэ училищэу Мыекъуапэ дэтым а лъэхъаным иIэгъэ художественнэ-графическэ къутамэм чIэхьагъ. Непэ къызнэсыгъэм гуфэбэныгъэ ин хэлъэу икIэлэегъэджагъэхэр ащ ыгу къэкIыжьых. Къахигъэщырэмэ ащыщ ДыдыкI Нурбый. Училищыр къызеухым, IофшIэгъу илъэсхэр къызэкIэлъыкIуагъэх: Адыгэ драматическэ театрэм, къэлэ паркым сурэтышIэу Iоф ащишIагъ, Урысыем исурэтышI­хэм я Союз хэхьагъ, 2008-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу илъэс зэкIэлъыкIохэм ащ итхьамэтагъ. Ау пхъэм жабзэ къыдигъотыгъэу, фэгъэзагъэ зыхъугъэр 1999-рэ илъэсхэм адэжь. Ары нахь мышIэми, иIоф­шIэн лъэныкъорыгъазэ хъугъэп. СурэтшIынми пхъэ хэбзыкIынми зэфэдэу Iоф адешIэ, къэгъэлъэ­гъонхэр зэхещэх, лъэныкъуитIумкIи IэпэIэсэныгъэ ин зыхэлъ творческэ цIыфэу зэлъашIэ. «СурэтшIыныр ара, хьаумэ пхъэ хэбзыкIыныр ара, сыда анахьэу удэзыхьыхырэр?» пIоу узеупчIыкIи ахэр зэгуичынхэ ылъэкIырэп.

— СшIогупсэф, сшIот­хъагъу пхъэм непэ реным удэлэжьагъэмэ, неущ краскэм зыфэбгъэзэныр. Зыбгъэпсэфырэм фэдэу мэхъу. Ащ фэдэ амал уиIэныр дэгъуба! Аущтэу удэлэжьэщтмэ, пхъэр гъэшIэгъоны, ежьыри къаигъ. Арышъ, къыдэплъытэн фаер бэ дэд. Ау сикIэлэегъэджагъэу ДыдыкI Нурбый зэриIощтыгъэу, «пхъэ дэй щыIэп». Бзыифыр, удэлэжьэщтмэ, зэкIэмэ анахь Iэрыфэгъоу алъытэ. Мары непэрэ бгъэжъхэр ары зы­хэсыбзыкIыхэрэр, — къыддэгуащэ Хъуажъ Рэмэзан.

Непэ Рэмэзан творчествэм зэрэпылъым дакIоу сурэтшIынымкIэ лIэужыкIэхэр егъэхьазырых, регъаджэх. ЗыгъэгумэкIырэр пхъэ хэбзыкIынымкIэ ащ фэдэ амал зэрэщымыIэр ары. Ау мэгугъэ IофшIэныр зэпыфэнышъ, ащ хэкIыпIэ горэ къыфигъотынэу. Ижъырэ пхъэ хэбзыкIын шIыкIэр ежьым непэ къеухъумэ, щегъаIэ, ар лъызыгъэ­кIотэщт ныбжьыкIэхэри щыIэнхэ фае.

Анцокъо Ирин.