Зыгорэм кIырымыплъырэ е гущыIэр зытхьакIумэ имыхьэрэ цIыф хъурэп. Ар къагурыIозэ, ны-тыхэр, кIэлэпIухэр ыкIи кIэлэегъаджэхэр лIэужыкIэм ипIун зэралъэкIэу фэлажьэх.

Ар шъыпкъэ, ухэтми, уздэлэ­жьэжьыныр щыIэныгъэм ылъапс. Непэ нэIуасэ шъузфэтшIыщтыр музыкэр зикIасэу, ащ ишъэфхэр изышIыкIыгъэу, илъэсыбэм музыкэмкIэ (адыгэ пщынэмкIэ) кIэ­лэегъаджэу Мэрэтыкъо Саидэт Аминэ ыпхъур ары. ГъэсэкIо-­егъэджэкIо IэпэIасэр мы мафэхэм гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иредакцие ихьакIагъ, гущыIэгъу ты­фэхъугъ.

— Унагъор — къежьапIэ ыкIи лъапсэ, ащ елъыты­гъэу, о уиунагъо, ны-тыхэм узэрапIугъэм кIэкIэу тащыбгъэгъуазэ тшIоигъуагъ.

— Мэкъуогъум и 13-м, 1965-рэ илъэсым къуаджэу Кощхьаблэ къулыкъушIэ унэгъо гупсэф — сятэ бухгалтерыгъ, сянэ прокуратурэм иIофышIагъ — сыкъыщыхъугъ. Тэ зэшыпхъуи 3-м ыкIи тшынахьыкIэ тызыпIугъэу, тызыгъэсагъэр цIыфышIу дэдагъэу, лъытэныгъэ ин игубзыгъагъэ­кIэ къэзылэжьыгъэу сятэшыпхъу Динэ щэIэфэ (ишъхьэгъусэ заом хэкIодэгъагъ) къыддэпсэугъ, ти­лэжьыгъ. Ар цIыфышIу дэдагъ, ымышIэрэ щыIагъэп, бзэшIуагъэ — къэбарыжъэу, тхыдэу, сэмэркъэу-щхэнэу Хъуаджэ ехьылIа­гъэу ышIэщтыгъэм гъуни-нэзи иIагъэп, адыгэ жэбзэ къэбзэ дахэ Iу­лъыгъ, джащ пае тэмашъхьэм тесхэми, къоджэдэсхэми ялъэпIагъ. Тиунэ цIыфкIопIагъ сыдигъуи, а уахътэм, сицIыкIугъом, гъунэгъухэри Iа­хьыл-лыщыщхэри нахь щызэпэ­блэгъагъэх. Пчыхьэшъхьапэрэ, анахьэу тигъунэгъу бзылъфыгъэ­нанэхэр, тадэжь къыщызэрэу­гъоищтыгъэх, зэрэгъэчэфхэу адыгэ орэдыжъхэр, шIулъэгъу орэдхэр кIырагъэщыщтыгъэх. Сятэшыпхъум IокIэ-шIыкIэ дахэ хэлъыгъ, нысэхэм афэдэгъу дэ­дагъ, зэрэIушыр мыгъуащэу. Тиунагъо тынчыныгъэ-гупсэфыныгъэ илъыгъ, мэкъэ IэтыгъэкIэ щыгущыIэщтыгъэхэп. Тэри, зэшыпхъуищым ыкIи тшынахьыкIэ, дахэу зыкъэтIэтыгъ.

— Саида, сыдэущтэу музыкэр сэнэхьат пфэхъугъа?

ГукъэкIыжь фабэхэр къетэкъо­кIыгъэхэу Саидэ (ары зэре­джэ­хэрэр) игущыIэ лъигъэкIотагъ.

— Сятэ ибэу къэтэджыгъ, ащкIэ нэ­нэжъ тиIагъэп, ау тятэшыпхъур тэркIэ нэнагъ ыкIи тэтагъ. Сянэ Еджэркъуае щыпхъу, ащкIэ тя­нэжъэу (сянэ ян) Ос­гуащэ пщынэо шъып­къэхэм акIигъа­хьэу, джэгу ыгъэ­джэ­гущтыгъэп, ау пщынэр ыгъэбзэра­бзэ­щтыгъ, унэгъо кIо­цIым е Iахьылхэм, гъунэгъухэм къафыригъаIощтыгъ. Тхьаумафэ пэпчъ пчэдыжьым жьэу Еджэркъуае кIорэ автобусым титIыс­хьэти, сянэ тыкIыгъоу ащ тыкIощтыгъ. Тинэнэжъ сэмэркъэушхо хэлъыгъ, бжьэр шъоум зэрепкIэу, цIыфхэм якIэсагъ, ыкъо закъо ишъхьэгъусэ гуащэм фэдэу щэIэфэ зэрищагъ, иунагъо, ыкъо ягупсэфыныгъэ зэрилъэкIэу къыухъу­мэщтыгъ.

ПщынэуакIэр ащ ежь-ежьырэу зэригъэшIэгъагъ. Орэдыр, адыгэ гущыIэ дахэр, адыгэ мэкъамэхэр лъэшэу илъэпIагъэх, нахь ыныбжьи хэкIотагъэу, нэнэжъ ипщынэ цIыкIу зэкъутэм, аккордеон къыфащэфи, ар ыгъэфедэ хъугъагъэ.

— ЗэрэхъурэмкIэ, орэдым, чэфым, гушIуагъом ухэтэу зыкъэпIэтыгъ, сыдигъуа ­музыкэм зызыфэбгъэзагъэр?

— Илъэси 10 сыныбжьыгъ сянэ сIапэ ыубыти музыкальнэ еджапIэм сызещэм, илъэси 5-рэ ащ баяным зыщыфэзгъэсагъ. 1982-рэ илъэсым Адыгэ музыкальнэ училищым сычIахьи, 1985-рэ илъэсым къэсыухыгъ, Iоф сшIэзэ, 1991 — 1995-рэ илъэсхэм Адыгэ къэралыгъо университетым музыкэмкIэ ифакультет къэсыухыжьыгъ.

— IофшIэныр зыщебгъэ­жьагъэр ыкIи зэрэкIэкIы­гъэр?

— Апэдэдэ баянымкIэ кIэлэ­егъаджэу (квалификациеу ары сиIагъэр) я 4-рэ кIэлэцIыкIу музыкальнэ еджапIэм IофшIэныр щезгъажьи, илъэситIу фэдизрэ сыIутыгъ, етIанэ кIэлэцIыкIу музыкальнэ еджапIэу N 3-м, Черемушкэм щыIэм, илъэсыбэрэ Iоф щысшIагъ. Мы уахътэм сикIэлэ­еджакIохэм ащыщыбэм пщынэр, аккордеоныр (баяным нахьэу) зышIэмэ зышIоигъохэр бэу ахэтыгъэх, сэри а лъэныкъом епхыгъэу сегупшыси, сиIофшIэн лъэныкъуищкIэ — баянымкIэ, адыгэ пщынэмкIэ, аккордеонымкIэ гъэзагъэу зэхасщэ хъугъэ.

— Саида, музыкэр уисэнэ­хьат шъыпкъэ хъугъэу, да­хэу лIэужхэр ащ фэогъасэх, о пшъхьэкIэ хэта уикIэлэ­егъэджагъэхэр, сыдэущтэу ахэр угу къинагъэха?

Апэдэдэ Кощхьэблэ музыкальнэ еджапIэм сыщезгъэджагъэр Александр Ореховыр ары, щэч хэлъэп, кIэлэегъэджэ дэгъугъ. Нэужым сэнэхьатымкIэ музыкальнэ училищым сыщыригъэджагъ Заика Александр Степанович.

Ар емызэщыжь кIэлэегъэджэ-IофышIэкIошхоу, лъэпкъ Iэмэ-псы­мэхэм дэгъу дэдэу къязыгъаIоу къычIэкIыгъ. Училищым сыще­джэфэкIи, IофшIэныр музыкальнэ еджапIэм зесэгъэжьакIэми, сиурокхэм язэхэщэн-гъэпсынкIэ, музыкэ грамотэр пщынэм, аккордеоным, баяным еджакIохэм къы­рагъэIонэу зэрябгъэшIэщт шIыкIэмкIэ лъэшэу къыздеIагъ, сикIэлэегъаджэ ежь иунагъокIэ лъфыгъэ иIагъэп, сэ лъэшэу къыс­фэщэгъагъ. УдаIоу, уишIэныгъэ ренэу хэбгъахъоу, Iоф зыдэ­пшIэжьмэ, зэкIэ пшIоигъор къызэрэбдэхъущтыр сикIэлэегъаджэ къызгуригъэIуагъ. СиIофшIэнкIэ шIыкIэ-амалхэр къысIэкIэхьагъэх, сиеджакIохэр Адыгеим, къалэу Мыекъуапэ, нэмыкI шъолъырхэм — Осетием, Къэбэртэе-Бэлъкъарым — ащызэхащэхэрэм ахэсэгъэлажьэх, апэрэ чIыпIэхэр къыдахых, лауреатыцIэр яIэ зыхъукIэ, дунаир сидунаеу сэгушIо, уиIоф­шIэн осэ дэгъу къыфашIыным мэхьанэшхо иI, — еIо кIэлэ­егъэ­джэ Iушэу Мэрэтыкъо Саидэ.

— Сыщыгъуаз джырэ ма­фэхэм искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу N 1-м зэрэщебгъаджэхэрэм. Илъэс тхьапш хъугъэу ащ Iоф щыпшIэра?

— 2014-рэ илъэсым щегъэжьагъэу мы еджэпIэшхом щесэгъа­джэх. ТиеджапIэ отделении 7 иI, музыкэм исыд фэдэрэ лъэныкъуи къыубытэу Iофышхо зэшIуехы. Сэ мы еджапIэм сыкъызыкIожьыгъэр тиунагъокIэ къэлэ гупчэм тыщы­псэунэу тыкъызэкощыр ары. Апэ­рэ IофшIэгъу мафэр зесэгъажьэм отделением ипэщагъэу Хьатитэ Симэ Мэджыдэ ыпхъур, дахэу, Iэдэбэу къызэрэспэгъокIыгъагъэр сщыгъупшэрэп (джы ар пенсием щыI). ИскусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу N 1-м ипащэр мы ма­фэхэм Лариса Александровна Грачевар ары. Ар шIыкIэ-IокIэ дахэ зыхэлъ бзылъфыгъэ гъэсагъ, пэщэ IэнатIэм хэшIыкIышхо фыриI. Коллектив иным IофшIэнымкIэ ифэныкъуагъэхэр игъом регъэ­гъотых, адыгэ пщынищ мы уахътэм къытфищэфыгъ. Гулъытэшхо иI, сыд фэдэ упчIэкIэ зыфэбгъэзагъэми, джэуап икъу къыозытын зылъэкIырэ пащ.

— О пшъхьэкIэ уишIушIагъэ къыотэжьа? Ебгъэджагъэхэм ахэтха музыкэм рылажьэхэрэр?

— СэркIэ анахь мэхьанэ зиIэр сиеджакIохэр сэнэхьатым, шIэныгъэм язэгъэгъотын ыкIи ахэр щыIэныгъэм нафэ къызэрэща­шIырэр згъэунэфыныр, слъэгъуныр ары. Ахэм ахэтых музыкэм зыфэгъэзагъэхэр: Ешыгу Аскэр пщынэр ыгукIэ ыштагъ, джэгухэр егъэджэгух. БрантI Темыр «Налмэсым» хэтэу Iоф ешIэ.

— Саида, илъэс тхьапш ­хъугъа музыкэм ныбжьыкIэхэр зыфэбгъасэрэр?

— Илъэс 38-рэ хъугъэ илъэсэу икIыгъэм, ар дэдэм тефэу 2023-м иаужырэ мафэхэм, щыIэныгъэм илъэныкъуабэкIэ гъэзагъэу Iоф зышIэхэрэм сэри сащыщэу «АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щыт­хъуцIэр къысфагъэшъошагъ, бэ цIыфэу къысфэгушIуагъэри.

— Тхьауегъэпсэу, Саида, гущыIэгъу укъызэрэтфэхъу­гъэмкIэ, 2024-рэ илъэсыкIэр оркIи, уигупсэхэмкIи, Адыге­имкIи тынчынэу, мамырынэу, псауныгъэ ыкIи гъэхъэгъэ къэкIуапIэ хъунэу пфэсэIо.

Мамырыкъо Нуриет. Сурэтхэр: С. Мэрэтыкъом ихъар­зынэщ.