Урысыем ибаскетбольнэ клуб анахь цIэ-ры­Iоу ЦСКА-м илъэсипшI пчъагъэ езыты­гъэ Барцо Аскэр фэгъэхьыгъэу къыхэтыутыгъагъэм мыр къыкIэлъэкIо.

[caption id="attachment_144484" align="aligncenter" width="800"] Барцом ихъарзынэщ.[/caption]

ГъэшIуабзэкIэ клубым хэтхэр «ДедкIэ» заджэхэрэ Аскэр хэгъэгу ыкIи дунэе баскетболым щызэлъашIэрэ тренер, специалист, ешIэкIо цIэрыIуабэхэм Iоф адишIэнэу хъугъэ. Джы ежь пенсием щыIэ нахь мышIэми, ахэм ащыщхэм ныбджэгъуныгъэу адыриIэр зэпыугъэп.

«Дедым» иныбджэгъу анахь къыпэблагъэхэм ащыщ поселкэу Шэхапэ къыщыхъугъэ Владимир Ткаченкэр. Ащ ищыIэныгъэ гъогу тхылъ псау тептхыкIын е кинофильмэ тепхын плъэкIыщт. ПсышIопэ районым ипоселкэ цIыкIу къыдэкIыгъэ шъэожъыеу дунаим ибаскетболист анахь дэгъухэм ащыщ хъугъэм икъэбар нэбгырабэхэмкIэ, анахьэу ищыIэныгъэ зэрипхыщтым икъы­хэхын къызфэкъинхэмкIэ, щы­сэтехыпIэу щыт.

Володе ыныбжь илъэсипшIым нэсыфэкIэ имафэхэр илэгъу кIэлэцIыкIухэм зэрагъакIорэм текIыщтыгъэхэп. Пчэдыжьым еджапIэм кIощтыгъ, мыдэеу еджэщтыгъэуи аIо, пчыхьэрэ иныбджэгъухэм ахэтыгъ. Спортыр икIасэщтыгъ, футболыр ары зыпылъыгъэр. Нахьыжъхэми IэпыIэгъу афэхъущтыгъ. Унэгъо къызэрыкIо къихъухьагъ. Ткачен­кэхэр унэ цIыкIу яIэу псэупIэ гъунэм щысыгъэх. Ятэ совхозэу «Победэм» щылажьэщтыгъ, янэ мэшIокугъогу сымэджэщэу Шъа­чэ дэтым илъэсыбэрэ Iоф щи­шIагъ.

Володе ыныбжь илъэс пшIыкIутIум зынэсыр ары ищыIэныгъэ зэхъокIынэу зыригъэжьа­гъэр. Ащ ыпэкIэ иныбджэгъухэм къахэмыщыщтыгъэ кIалэм «Шэ­хапэ щыщ батыр» цIэр иIэ хъу­гъагъ. ШъыпкъэмкIэ, ащ фэдэ «Гулливер» Шъачэ дэсыгъэп. Сантиметри 188-рэ илъэгэгъагъ, ицокъэ размер 49-рэ хъущтыгъ. Ыныбжь емылъытыгъэу етIупщыгъэуи хахъощтыгъ. Ащ фэдиз зилъэгэгъэ кIалэр футболым пыкIынышъ, баскетболым ыуж ихьанэу хъугъагъ.

ЕджапIэм мы спорт лъэпкъым исекциеу иIэм кIощтыгъ, пчэдыжьрэ зарядкэ ышIыщтыгъ, «силовойкIэ» алъытэрэ упражнениехэм нахьыбэу апылъыгъ. Янэ-ятэхэм IэпыIэгъу афэхъузэ, псыр щалъэкIэ къымыхьэу, литрипшI пчъагъэ зэрыфэрэ каст­рюлышхом итэу зэрихьэщтыгъ. Илыпцэхэр ыгъэпытэнхэм пае ахэри тIурытIоу зэпишIэзэ ыхьыщтыгъэхэу къаIотэжьы.

— СшIэрэп Володе зыфэдэ хъугъэр, — ыIощтыгъ кIалэм янэу Екатеринэ. — Ятэрэ сэр­рэ ащ фэдэу лъэпэ-лъэгэ дэдэ тыхъугъэп, тилIакъохэми ащ фэ­дэ къахэкIыгъэп, ау тикIалэ лъэшэу зиIэтыгъ. Къин тэзгъэлъэгъурэр зы: фэшIу хъущт щыгъыныр гъотыгъуай, анахьэу кIымэфэ цуакъэхэр ары…

Охътабэ темышIэу IофшIэныр шIу зылъэгъоу, рихьыжьагъэр ищыкIагъэм нигъэсын шэн зиIэ Владимир Ткаченкэр Шъачэ спортымкIэ иеджапIэ чIэхьагъ. Къэлэ ыкIи край зэнэкъокъухэм гъэхъагъэхэр ащишIыхэзэ тренер цIэрыIуабэхэм анаIэ зы­ты­раригъэдзагъ. Москва, Ле­нин­град е Киев кIожьынэу къе­джэщтыгъэх.

Владимир янэ-ятэхэм ядэIуи, ахэр игъусэхэу Украинэм кIо­жьыгъагъ. Ащ щыIэу, илъэс 16 нахьыбэ зымыныбжь кIалэр командэу «Строитель» хэтэу Советскэ Союзым ичемпионат иапшъэрэ лигэ хэхьэгъагъ. Апэ­рэ илъэс дэдэм джэрз медаль къыхьыгъ.

Ткаченкэм метри 2-рэ сантиметрэ 20-рэ илъэгагъ нахь мышIэми, псынкIэу зызэригъа­зэрэмкIэ къахэщыщтыгъ. 1976-рэ илъэсым Советскэ Союзым ихэшыпыкIыгъэ командэу зэ­лъашIэрэ Александр Гомельскэр зипащэм хэфэгъагъ. Ткаченкэм ишIушIагъэкIэ Канадэм икъалэу Монреаль щыкIогъэ Олимпиадэм командэм джэрз медаль къыщихьыгъ. Ащ ыуж илъэситIу нахь темышIагъэу, джыри ащ ишIу­шIагъэкIэ, дунэе чемпионатым тыжьын къыщахьыгъагъ. 1980-рэ илъэсым Москва щыкIогъэ- Олим­пиадэм Владимир ящэнэрэ щыхъугъагъ, 1982-м дунаим ичемпион хъугъэ. Мы илъэс дэдэм Ткаченкэр зэлъашIэрэ командэу ЦСКА-м джыри зэ зырагъэблагъэм ыгъэзэжьы­гъагъ. Ащ илъэсихырэ хэтыгъ.

ТичIыпIэгъу медалэу, цIэу ыкIи гъэхъагъэу спортым щыриIэм фэдиз иIэу тихэгъэгу ибаскетболистмэ бэп ахэтыр. Илъэс тIокIитIу фэдиз хъугъэу ныбджэгъуныгъэ зыдыриIэ Арвидас Сабонис закъу ащкIэ къенэкъокъун зылъэкIыщтыр. Владимир Ткаченкэм олимпиа­дэхэм тIогъогогъурэ джэрз ме­даль къащихьыгъ, дунаим ичемпион, Европэм изэнэкъокъухэм щэгъогогъурэ текIоныгъэр къащыдихыгъ, Советскэ Союзым ичемпионатхэм гъогогъуиплIырэ дышъэр къащихьыгъ, СССР-м спортымкIэ изаслуженнэ мас­тер, орденэу «Щытхъум ита­мыгъ» зыфиIорэр къыфагъэ­шъошагъ, 1979-рэ илъэсым «Европэм ибаскетболист анахь дэгъу», «Илъэсым ибаскетболист» зыфиIорэ цIэхэр къы­хьыгъагъэх. 2015-рэ илъэсым зэлъа­шIэрэ Майкл Джордан игъу­сэу баскетболымкIэ Дунэе фе­дерацием «Щытхъум изалэу» иIэм хагъэхьагъ.

1990-рэ илъэсым, Испанием икомандэу «Гвадалахарэ» зы­хэтыр илъэс хъугъэу, шъобж хьылъэм ыпкъ къикIэу Владимир Ткаченкэр спортым хэкIыжьын фаеу хъугъэ. Илъэс 34-рэ ащыгъум ыныбжьыгъ. Джы Москва щэпсэу. Спортым ыуж сатыу IофшIапIэхэм аIутыгъ. Унагъо иI. Ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ шъэуитIу зэдапIугъ. Нахьыжъыр, Игорь Ткаченкэр, баскетболист хъугъэ, «Динамэм» хэтыгъ.

— Володерэ сэррэ илъэс тIо­кIитIум ехъугъэу тызэныбджэгъу, — «Адыгэ макъэм» икорреспондент къыфеIуатэ Барцо Аскэр. — 1982-рэ илъэсым джыри ныбжьыкIэ дэдэу ЦСКА-м къэкIогъагъ. ГугъэпIэ инхэр къэ­зытырэ спортсменэу щы­тыгъ, апшъэрэ лигэм щешIэщтыгъ ыкIи Союзым ихэшыпыкIыгъэ командэ хэтыгъ. Ау ар баскетболист шъыпкъэ зыщыхъугъэр Москва. Ыгу зэIухыгъэу, кIэлэ чэфылэу щытыгъ, сэнаущыгъэшхо хэ­лъыгъ, IофшIэныр лъэшэу шIу ылъэгъущтыгъ. ЦСКА-м къызэ­кIом командэм испортсмен анахь лъэшхэм ахэтыныр къин къыщыхъущтыгъ, а лъэхъаным зэнэкъокъушхо щыIагъ. Арэущтэу щытми, ифэшъошэ чIыпIэ клубым щиубытын ылъэкIыгъ. Охъ­тэ кIэкIым нэбгыритIум жа­бзэ къызэдэдгъоти, зэныбджэгъу ты­хъугъ, непэ къызнэсыгъэми ар тыукъуагъэп.

КIэлэ ныбжьыкIэм апэу къо­тэгъу фэхъугъагъэр «Дедыр» ары. Ренэу готыгъ, нахьышIур риIуагъ. Адыгэмэ къахэхъухьэгъэ Владимир, Шэхапи, ащ игъу­нэгъу псэупIэхэми ахэр бэу адэсых, Барцом псынкIэу пэ­благъэ хъугъагъ, непэ къызнэсыгъэми «тичеркескIэ» еджэ.

Ткаченкэм иродинэ ежь на­хьи нахьыбэрэ Аскэр къэкIо. Илъэс къэс пIоми хъунэу Шэха­пэрэ ШэхэкIэйрэ ар ащэIэ. Ныб­джэгъубэ щыриI. Илъэс 77-рэ зыныбжь «Дедыри» дэ­гъоу къызэтенагъ, лъэсэу бэрэ къе­кIухьэ, хым, къушъхьэм къехырэ псыхъоу Шэх защегъэпскIы, тыгъэм зырегъэу, ыгукIэ зегъэ­псэфы. Иныбджэгъу нахьыкIи сыдигъокIи щыгъупшэрэп.

НЫБЭ Анзор.