[caption id="attachment_144236" align="aligncenter" width="800"] AM.[/caption]

Зигугъу къэсшIыщтыр адыгэ тхыгъэ литературэм я 50 – 60-рэ илъэсхэм къыхахьи, хьалэлэу, зафэу щылэжьэгъэ Iэшъынэ Хьазрэт ары.

Ащ иапэрэ творческэ лъэбэкъоу ыдзы­гъэхэм къаушыхьатыгъ гупшысэкIэ амалышIухэр зэрэIэкIэлъхэр, щыIэны­гъэр куоу рилъэгъукIэу, ар лъэныкъо зэфэшъхьафыбэкIэ къыриIотыкIыныр зэрэфызэшIокIырэр. ГущыIэм кIочIэшIу зэриIэр зэхыуигъашIэу, литературнэ жан­рэ зэфэшъхьафыбэмкIэ гъэзагъэу Хьаз­рэт щэIэфэ гушъхьэлэжьыгъэшхо ышIыгъ ыкIи ащкIэ илъэпкъ къетагъ. Iэшъынэ Хьазрэт Ахъмэт ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Гъобэ­къуае щылэ мазэм и 2-м, 1926-рэ илъэсым къыщыхъугъ.

[caption id="attachment_144237" align="aligncenter" width="800"] AM.[/caption]

1941-рэ илъэсым илъэсибл еджапIэр къыухи, къоджэ колхозым щылэжьагъ. МТС-м иприцепщикэу, иучетчикэу Iоф щишIагъ. 1943 – 1950-рэ илъэсхэм дзэм къулыкъу щихьыгъ. Ар къыухи къызэ­кIожьым, Адыгэ тхылъ тедзапIэм иредакторэу, хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» илитературнэ IофышIэу ащылэжьагъ. 1962 – 1964-рэ илъэсхэм М. Горькэм ыцIэ зыхьырэ Литературнэ институтэу Москва дэтым и Апшъэрэ литературнэ курсхэм ащеджагъ. Ар къыухи хэкум къызэкIожьым, гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» иредакцие культурэмкIэ иотдел ипащэу илъэсыбэрэ Iоф ышIагъ, ащ ыужым, опсауфэ, журналэу «Зэкъошныгъэм» иредактор шъхьэ­Iагъ.

[caption id="attachment_144238" align="aligncenter" width="800"] AM.[/caption]

Ытхыхэрэр 1951-рэ илъэсым щегъэ­жьагъэу хиутыщтыгъэх. ИгупшысэкIэ зэкIэмэ алъыIэсэу литературэм илъэс 40 фэдизрэ щылэжьагъ. Усэхэр, поэмэхэр, баснэхэр, рассказхэр, повестьхэр, романхэр зыдэт тхылъхэр бэу, ау псыхьагъэхэу, къыдигъэкIыгъэх. Апэрэ тхылъэу «Ныбджэгъу шъыпкъ» зыфиIорэ поэмэр 1954-рэ илъэсым къыхаутыгъ. Ащ къыкIэлъыкIуагъэх «Зэгъогогъухэр», «КIымафэми шыблэр мао», «Нэфын», «Жьыбгъэм хэт чъыгхэр», «Гъэтхэпэ пчыхьэхэр». Рассказ тхыным фытегъэ­псыхьэгъэ дэдэу ащ зыкъигъэлъэгъуагъ. Ау творческэ кIочIэ ин зэриIэр мыгъуа­щэу «Баснэхэр» — шIуцIэмрэ фыжьымрэ ащызэхифэу — къыхиутыгъэх. Мыхэм ауж повестьхэу «ХьэситIу», «Зэрджаехэр», «Псэм фэдэу лъапIэ», «ЗэфакIу», «Аштрам», «Къэрар», «ЧIыгу IэшIу», нэмыкIхэри, адыгэ лъэпкъым пэкIэкIыгъэр къащыриIотыкIэу къыдигъэкIыгъэх. Жанрэу романми зыщиушэтыгъ: «Псэм фабэ икIас», «Тыгъэр псашъо кIуагъэ», «Августым иаужырэ тхьаумаф», нэмыкI­хэри ыкIи кIэлэцIыкIухэм апае поэмэхэр, пшысэхэр зыдэт тхылъэу «ШакIом имэфэ тхъагъу» къыхиутыгъэх. Хьазрэт ищыIэныгъэ пытэу творчествэм, литературэм зэряпхыгъагъэм ишыхьатых итхылъ 30 Iэпэ-цыпэу, адыгабзэкIэ 23-рэ ыкIи урысыбзэкIэ 7, къыдигъэкIы­гъэр.

Ахэм лъэпкъ гупшысэр зафэу тхакIом ащигъэIорышIэныр фызэшIокIыгъ. Адыгэ лъэпкъым ищыIакIэ иохътэ зэфэшъхьаф­хэр зыфэдагъэхэр, тарихъ хъугъэ-шIагъэхэр ыкIи ахэм япчэгу сыдигъуи иты­гъэ лэжьэкIо цIыфхэр, IэнатIэр ыштэмэ, къэмышIэжьэу зэхъокIырэ цIыфхэм яобразхэр, къэрарыр, шъхьэ­лъытэжьыр, нэпэ къабзэр зиIэ геройхэр итхыгъэхэм къащыригъэлъэгъукIынхэр Iэшъынэ Хьазрэт къыдэхъугъ. БгъэшIагъо икъоу, тхэн IэпэIэсагъэр хэплъагъоу шIумрэ емрэ зэрэзэтекIырэр, ахэр сыдигъуи зэрэзэготхэр къыриIотыкIэу ихудожественнэ произведениехэр ыгъэ­псынхэр фэукIочIыгъ. Iэшъынэ Хьазрэт гупшысэр куоу зылэжьыгъэхэм ащыщ, ирассказ анахь цIыкIухэри (ахэри къа­IуатэрэмкIи, бзэу зэрэтхыгъэхэмкIи, сюжет-композициемкIи зэфэмыдэхэми) шъыпкъэр кIэзыгъэтхъырэх, щыIэныгъэм хэлъ шэн-хабзэхэр зыхэгощагъэх.

Iэшъынэ Хьазрэт ипшысэ-пьесэу «Шъэомафэ шэкIожъым ыкъу» зыфиIорэр Адыгэ драмтеатрэм щагъэуцугъагъ. ТхакIор зэдзэкIын Iофыми фэIэпэIэсагъ, М. Горькэм, А. Чеховым, К. Хетагуровым, С. Маршак, нэмыкIхэми ятхыгъэхэм ащыщхэр адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъэх.

ТхакIор литературнэ жанрэ пстэуми арылэжьагъэми, анахь лъэпсэ пытэ зыщишIыгъэр лирическэ прозэр – рассказхэр арэу сшIошIы. Итхылъхэр адыгабзэкIи урысыбзэкIи Мыекъуапэ, Мос­ква къащыдэкIыгъэх. 1958-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Iэшъынэ Хьазрэт УФ-м итхакIохэм я Союз хэтыгъ, Адыгэ Рес­публикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIагъ. НыбжьыкIэхэу тхэным зыфэзыкъудыихэрэм IэпыIэгъу афэхъущтыгъ, литературэм осэшIу зэрэфишIырэр итворчествэкIэ кIигъэтхъыгъ, лIэужыкIэми шIукIэ фэгупшысэщтыгъ.

Мамырыкъо Нуриет.