Адыгабзэр зэзыгъашIэ зышIоигъохэм апае курсхэр 2019-рэ илъэсым Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ къыщызэIуахыгъэх. Непэ Iофхэм язытет зыфэдэр зэдгъашIэмэ тшIоигъоу нахьыжъхэр езыгъаджэхэрэ Унэрэкъо Фатимэ зыIудгъэкIагъ, гущыIэгъу тыфэхъугъ.

— Фатим, илъэси 4 хъугъэу адыгабзэр ныбжь зэфэшъхьафхэм арытхэм яогъашIэ, сыдэущтэу ар зэшIохыгъэ хъура?

— Хэтрэ лъэпкъи быдзыщэм хэлъэу бзэр Iулъ; ащи изакъоп — IокIэ-шIыкIэ гъэнэфагъэхэри, бзэ хабзэхэри къештэх. Ар къэ­сэзыгъаIорэр цIыфым ежь ышъхьэкIэ илъэпкъыбзэ ышIэным мэхьанэшхо дэдэ иIэу зэрэщытыр ары. ЗышIоигъомкIэ адыгабзэр къинэп ыкIи хьылъэп, бзэ куу, бзэ зэгъэфэгъэ дах. Адыгабзэм ибаигъэ, илъэшыгъэ- дэхагъэ, сэ сшъхьэкIэ, ар зымышIэхэрэм, зэрагурызгъэIощтым ыкIи бзэр аIулъ зэрэхъу­щтым сигуапэу Iоф дэсэшIэ.

— «Iоф мыублэ блэ хэс» — аIо, мы Iофыр къызэ­рыкIоп, ауми, егъэджэн сыхьатхэр зэрэзэхэща­гъэхэр, купым хэтхэм ячаныгъэ-хъупхъагъэ, еджэным зэрехъулIэхэ­рэр тшIэмэ тшIои­гъуагъ.

— КъызэрэсIуагъэу, къыс­факIохэрэр нахьыжъхэр ары, ахэр сэнэхьат зэфэшъхьаф­хэм арэлажьэх ыкIи зэлэгъухэп — ныбжьы­кIэхэ­ри, нахь хэкIота­гъэ­хэри зэхэсых. Сэ сызэреплъырэмкIэ, умы­шIэрэр зэбгъэшIэным кIасэ иIэп, мыхъуни хэлъэп. КупитIу етэгъаджэ: нахь цIыкIухэр — кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм къикIхэрэр ыкIи илъэс 12 — 14 зыныбжьхэр регъаджэх сшыпхъоу Унэ­рэкъо Джэнэт.

Сэ нахь ныбжь зиIэхэр тхьамафэм тIо, зы сыхьатым е тIэкIу ащ шIокIэу, есэгъаджэх. Бзэр апэрэу зэзгъашIэрэм лъэшэу уфэсакъэу Iоф дэпшIэн фае: ащ паекIэ методикэ зэфэшъхьафхэм сарыгъуазэзэ, урокхэр купкI яIэу, мызэщыгъохэу, узIэпащэу згъэпсынхэм сыпылъ. Мурад шъхьаIэу тиIэр — къытфакIохэ­рэм абзэ къегъэтIэтэгъэныр ары.

— Илъэс заулэ хъугъэу Iоф шъошIэ, шIыкIэ е амалхэр нахь къышъу­IэкIэхьагъэхэба?

— Ары. «Зибэ пшIэрэм уфэIаз» зэраIуагъэу, угу етыгъэу узфэгъэзагъэм зыгорэ къыкIэмыкIын ылъэкIыщтэп. Анахь къыхэдгъэщэу тынаIэ зытетыр жэрыIуабзэр ары.

— Егъэджэныр сыда зэрежъугъажьэрэр?

— Адыгэ алфавитым изэгъэшIэн: хьарыф пэпчъ ятэгъэлъэгъу, доскэм къытетэтхэ ыкIи къэтэIо, ежьхэми агу раубытэнэу къятэгъаIо. Мэкъэзещэхэр ыкIи мэкъэзэращэхэр зэрэзэхэтхэр зэрэтлъэкIэу афитэIотыкIы: мэкъэ Iужъухэр, чанхэр, дэгухэр, ахэр зэкIэ пчъагъэу зэтефыжьыгъэу, жэм къызэрэдэкIхэрэр игъорыгъоу ятэгъашIэ. ГущыIэ анахь кIэкI къэIогъошIухэр щысэу къэсхьыхэзэ, макъэхэр зырызэу къыхэсэгъэщых.

УпчIэ-джэуап IофшIэн мы­къин­хэр зэдэтэгъэцакIэх, сэ къас­Iорэм нэмыкIэу, видео къэгъэлъэгъонхэр, нэмыкI нэрылъэгъу IэпыIэгъухэр сэгъэфедэх. Адыгабзэр зэрамышIэрэм къыхэкIэу, урысыбзэкIэ афисIотыкIызэ, зэкIэ егъэджэныр зэсэпхы. Хэти иамал къызэрихьэу ыкIи зэрегугъурэм елъытыгъэу, аузэ апэрэ шIэныгъэхэр адыгабзэмкIэ къы­IэкIэхьэх.

— ТхакIэм, адыгэ грамматикэм шъуанэса?

— Едгъаджэхэрэм ахэтых, тхэныр нахь зышIогъэшIэгъонхэр, ащ къыхэкIэу, урокхэр нахь якIасэ зэрэхъунэу, сыхьатым къыкIоцI макъэр е гущыIэр къэтэIо. ГущыIэм пае, «Мые­къуап» сэIошъ, къафытесэтхэ, макъэу хэтхэр псынкIэу къэтэIох, мэкъэ Iужъу зэхэтхэр нахь сыфэсакъэу ясэIох ыкIи къясэгъэIожьых. Ащ пыдзагъэу, Мыекъуапэ щэпсэухэмэ, урамэу зытесхэр, яунагъо исхэр къясэгъаIо; лъытакIэри цIыкIу-цIыкIоу ясэгъашIэ.

— Адыгабзэр сыд ишIыкIэу урокым щыIура?

— Пшысэ кIэко цIыкIу дэдэхэр ыкIи анахьэу адыгэ гущыIэжъхэр урок пэпчъ щысэгъэфедэх, ахэм ямэхьанэ ясэгъашIэ, сэ къас­Iозэ, къыкIаIотыкIыжьых, агу раубытагъэмэ, ыужырэ къэкIогъум сэуплъэкIужьы.

— Адыгабзэм утегущыIэзэ, шэн-хабзэхэм уанэсыба?

— Ары зэрэхъурэр. Пшысэр ашIагъэми, гущыIэжъыр япIуагъэми ахэм ямэхьанэ щыIэкIэ- псэукIэм зэрэфэкIожьырэр кIэ­сэгъэтхъы ыкIи адыгэ шэн-хабзэхэр зэрэтиIэхэр ясэIо.

— Мыщ фэдиз IофшIэныр сыда анахьэу зытегъэпсыхьагъэр?

— Апэрэ хьарыфым ыкIи макъэм къащегъэжьагъэу зэкIэ язгъашIэрэр адыгэм ыбзэ щымыгъупшэу, рыгущыIэн ыкIи рыгупшысэн ылъэкIын амалыр регъэгъоты. Ежь тиеджакIохэр, нахь зишъыпкъэу бзэр зэзгъа­шIэмэ зышIоигъохэр, нахь чан мэхъух, зэхахэу, алъэгъоу, къа­Iо хъугъэу, адыгабзэр ащыщ зэрэхъурэм егъэгушхох. Тэри джащ фэдэу тиIоф зэрэкIэкIырэм ыкIи адыгабзэр зэдгъа­- шIэзэ зыкъызэрэтштэжьырэм, зы­къызэрэтыухъумэжьырэм тегъэразэ.

— Тхьауегъэпсэу, Фатим.

— Ори ары.

ДэгущыIагъэр Мамырыкъо Нуриет.