Усэхэр

ГъукIэлI Нурбый

СыщыIагъ зэ Тыркуем бэшIагъэу СыщыIагъ зэ Тыркуем БэшIагъэу, СыкIогъагъ къокIыпIэ Щэн-щэфапIэм. Щыпщэфын олъэкIы Джа зызакъом Узыфаеу тетыр Мы дунаим. Къэсэщэфы бзыоу Аубытыгъэр, ГъучI хъэгъэ цIыкIум РашIыхьагъэр. ЗэIусэхы ипчъэ Унэ хъагъэм, СэтIупщыжьы гъэрэу ИшIыхьагъэр. Сыщытыгъ сигуапэу СыкIэлъыплъэу, Хъэгъэ нэкIым ипчъэ ФэсшIыжьыгъэу. Сиамал къыхьыгъэм Сырыгушхоу, Лъэпкъэу ишIыхьагъэм Сегупшысэу. МакIэп мыщ щашIыгъэр ГъучI хъагъэу, Силъэпкъэгъухэр гъэрэу РашIыхьагъэу. Къэсэлъыхъух гъогухэр Сатехьагъэу, Хъагъэу щыIэ пстэури ЗэIусхынэу. ТызэкIалэм чъыгэу дгъэтIысхьагъэм... ТызэкIалэм чъыгэу ДгъэтIысхьагъэм, Зэныбджэгъухэм Бэрэ тычIэсыгъ. Чъыгы шъхьапэр Бзыумэ зэпагъаджэу, Яорэд тедэIоу Тыщысыгъ… Гугъэу тиIэм Огум нэс зиIэтэу, ТигушIуагъоу Жъуагъохэм тахапльэу, Тиамал къымыхьэу Танэсынэу, А нэфылъмэ бэрэ Талъыплъагъ. ТшIагъэп чIыгум Жьыбгъэхэр щызекIоу, ЦIыфмэ ягухэлъхэр Зэщигъакъоу. ТшIагъэп огум Жъуагъохэр къефэхэу, ЧIыгоу тызытесым Къытефэжьхэу. Бжыхьэ жьыбгьэу Огум къеIыхыгъэм, Тхьапэхэр гъужьыгъэу Ешыпыжьых… Яорэдхэр чъыгым Пахыжьыгъэу, Бзыухэр хэгъэгу фабэм Мэбыбыжьых. Арэп, цIыфыр, Сыдэу умызафа? Пшъхьэ фэшъхьаф Зыми уфэежьэп! Мыгъэ реным жьаоу УзчIэсыгъэм, Тхьапэхэр гъужьыгъэу ЧIэкIодэжьых. ТызэкIалэм чъыгэу ДгъэтIысхьагъэм, Гъатхэр къэсмэ Ренэу зегъэкIэжьы. Къэбыбыжьых бзыухэр Чъыгы шъхьапэм, Гъатхэм иорэдхэр Къыздахьыжьых. Ау джы сэплъэшъ, Чъыгэу дгъэтIысхьагъэм ЩызэблэкIых Хымэхэр ижьаоу. Арэп, гъашIэр, Сыдэу умызафа! Пщыгъупшагъа Чъыгыр зыгъэтIысыгъэр? КъыщекIокIых Жьыбгъэхэр чIылъэгум, ЩэкIосэжьых Жъуагъохэр ошъогум. Чъыгы чIэгъым ЧIэсхэр къэсэплъыхьэх, Ахэсыжьхэп ахэм Синыбджэгъухэр. *** Жьэу къэтэджыгъэм ШыкIэ къыфалъфы, ШIукIэ псэлъагъэм Мыгъор еукIы… СшIошъы джар хъугъэу Жьэу сыкъэтэджы, ЗэкIэми ашIэу ШIур къесэхьакIы. ШыкIэхэр къэхъумэ, Iахъом къыхэхъо, Шыухэр дэкIымэ, ШIур къырахьакIы. Жьэу сыкъэтэджы, ШIум сыпэгъокIы, Еу щыIэ пстэури Шыумэ къаукIы. ШIу зыгу имылъым Иш мэлъэпао, Шыур фыкъуагъэу Гум къыранэжьы. ШIу зымыIуагъэр УIагъэ мэхъу, КIапщи фамышIэу Мыгъоу къэнэжьы. Жьэу къэтэджыгъэм ШыкIэ къыфалъфы! ШIум пэгъокIыгъэм Мыгъор еукIы! СшIошъы джар хъугъэу СигъашIэ сэхьы, Жьэу сыкъэтэджы, ШIур къесэхьакIы. КъурIан тхьапэр КъурIан тхьапэр Гъожьы хъужьыгъэу, Зэхэзыжьыным Игъо къэсыгъэу, Сянэ ыгъашIоу КъырихьакIыгъэр, ПIэу зыхэлъыгъэм Къыхэсэгъуатэ…. Сеплъы сымышIэу Араб хьарыфым, Илъэс пчъагъэм КъырихьакIыгъэм. Ыгу ригъэIасэу, Гугъэр риIэтэу, КъурIан тхьапэу ЫгъэлъэпIагъэм. Чылэр къыгъаджэу Тиазэнаджэ, Бэрэскэшхо мафэр Тхьэм имэфагъ… Тэри тыцIыкIуми, Ащ тигъэкъабзэу, Амдэз зыштагъэмэ Тырягъусагъ…. ТхьэлъэIу ужым Ахэр нэгушIоу, ГугъэпIэ инэу Огур Iэтыгъэу, Тикъоджэ лIыжъхэр Мэщытым къекIыжьых, Тэри гушIуагъоу ТакъыдэкIожьы. Тыкъэзгъэхъугъэр Ащыгъупшэжьэу, Пкъышъолым хэлъым Зи фэмыежьэу… Тхьэр агъэмысэу Къызырагъажьэм, Ба къадэхъугъэр? Е агъэхъагъэр? ЗытымышIэжьэу Джэгу тыхэмыкIэу, Iофи унагъуи ТшIомыIофыжьэу, Ным итхьэлъэIу Тыкъыухъумэу, Гум тыранагъэу Тыкъызэнэжьым. Хэта зилажьэр? Хэт къэзыIуагъэр? Ислъам диным ЦIыфыр ылъахъэу? Хэт азэнаджэм Ыгъэохъугъэр? Афэмыгъэхъурэр Ащ тыралъхьанэу. Ба къадэхъугъэр Тхьэр защэгъупшэм? Къуаджэм мэщытыр Зыщакъутэжьым? Хэта зилажьэр? Хэт дгъэмысэщтыр? ЧIэнагъэу тшIыгъэр Хэт зылъытэщтыр? Къуаджэр нэкIыгъэ Зи щымыджэжьэу, ТхьэлъэIу макъи ДэмыIукIыжьэу. Бэ хэкIодагъэр Хыеу жьыхьарзэм, Джыназ нэмази АфамышIыжьэу. Лажьэу тиIагъэр Зытырилъхьагъэу, Гоу ауIагъэр Ыгъэбылъыгъэу, Тесыгъ нэмазым Тхьэм зыфигъазэу, Сянэ а щыгъыр Шъэфэу ыгъазэу. Джы тэтхьаусыхэ ТамыгъэлъапIэу, Нахьыжъ-нахьыкIэ Зэхамыдзыжьэу. Хэти къыIуагъэр Къырамыдзэжьэу, Тхьэм ищынагъо ЗэхамышIэжьэу. Гур егъэпсэфы Азэнэ макъэм, Гугъэр еIэты ТхьэлъэIу лъапIэм. Мафэм зэлъыкIоу Тфэ ар заIэтырэм, Тыдэ тыщыIэми, Тыкъеухъумэ… Чылэ гузэгум ЩашIыгъэ мэщытым, Джы зэгъэфагъэу Азаныр щэджэ. Ау гукъэбзагъэу Тижъмэ яIагъэр Агу имылъыжьэу Тхьэм зыфагъазэ. Духьи, псалъи Джы агъэлъэшы, КIырамыгъэчэу ТхьэлъэIур лъэшы. БлэкIыгъэу тиIэр Тэ тэпщыныжьы, Къытфигъэгъунэу Тхьэм телъэIужьы. Мэщытыр джы хъои, ТхьэлъэIур макIэ, Тишэн-хабзи Нахь агъэмакIэ. Уахътэу къэсыгъэм Сэ сыщыгугъэу, КъурIан тхьапэр КъыздесэхьакIы. *** Ным ыпкъышъол ренэу щигъатхъэу Ным ыпкъышъол Ренэу щигъатхъэу, Сабый къэхъугъакIэр Бгъашъом зэрехьэ. Нэплъэгъум кIэтыр Насып гушIуагъоу, Нэу къэзылъфыгъэм Ынэ кIэплъыхьэ. Мылъкур зыфэдэр Джыри ымышIэу, Нэфэу къэкIуагъэм ГушIоу пэгъокIы, Джэгу мыухыжьым Ижьы зэрихьэу, Тыгъэу къохьажьрэр ЕгъэкIотэжьы. МакIох илъэсхэр Жьым рихьыжьагъэу, Зынэмысыщтым ЦIыфыр лъыIабэу. Мылькуи амали Ренэу ащыкIэу, Гухэлъэу иIэм Нэсын ымылъэкIэу. Къыдэмыхъущтыр Ащ дэжьым къешIэ, ГъашIэр кIогъахэу КъыгурэIожьы. КIэлэгъоу кIуагъэм Къыгъэзэжьыщтэп, Янэ ыбгъашъуи Ыгъотыжьыщтэп. Уахътэм ылажьи Жъыгъор къэсыгъэу, ЧIэнагъэу иIэр Джы елъытэжьы. Янэ ыбгъашъо Телъыгъэ гъатхэр, Чэщырэ пкIыхьэу Ащ къыфэкIожьы. Тауж къикIыщтым зедгъэIэтынэу Тауж къикIыщтым ЗедгъэIэтынэу, Тлъэгъурэ пстэури Зэпэтэплъыхьэ. Тхьэм къытитыгъэу Дгъотыгъэр зэкIэ, Зи кIэмызыгъэу Къэтэгъэнэжьы. Лъэпкъ остыгъэр МыкIосэжьынэу, Хэти ишIагъэ ЗэкIегъэнэжьы. Гугъэм тыхэтэу Лэжьыгъэу тиIэр, Игъо къэсыгъэу Джы Iутэхыжьы. Гухэлъыр иными, ГъашIэр гъунэнчъэп, Хэти игугъэ Нэсын ылъэкIыгъэп. Сыд икууагъэу ЕIэбэхыгъэми, ЫчIэ нэсыгъэу зыми КъышIэжьырэп. Апэрэ гъатхэп, апэрэ тыгъэп Апэрэ гъатхэп непэ КъэкIуагъэр, Апэрэ тыгъэп огум Къихьагъэр. Сыд пае мафэм Зызэблихъугъа, ЗэкIэ нэмыкIэу Къысщигъэхъугъа? Пчъэр къызэIусхэу СыкъызэрикIэу, Бзыухэр чэфэу КъыспэгъокIыгъэх. Тыгъэм инэфэу Сызыхэхьагъэм Нахь сигъэфабэу Сыгу къыщэхъу. Ахэм ячэф Сыкъегъэчэфы, Тыгъэм инэф Сыкъегъэфабэ. КIымафэу кIуагъэм ИшхъухьэшIагъэ ЗэхасшIэу гъатхэм Джы зыдехьыжьы. Гъатхэу къэсыгъэм Сыгу рихьыжьагъэу Псыхъоу къушъхьэтхым Сыкъечъэхыжьы. Мылэу кIымафэм Къытырилъхьагъэр Зэхэскъутагъэу Хым фэсэхьыжьы. Ори псынэпкъым Укъытехьагъэу Псы ехьыжьагъэм Укъыхэплъыхьэ. СыкъызэплъэкIмэ, Укъэсэлъэгъу, ГушIогъо нэпсхэр Зыдэсэхьыжьых. КъэсIонэу сшIэрэп, Ау сигъэкIэжьэу Гъатхэу къэкIуагъэм Сегъэгупсэфы. Псыхъоуи къабзэу, Огоуи къаргъоу, СигъэшIэ гъогу Джы сытехьажьы.