2024-рэ илъэсым щылэ мазэм и 15-м Урысые Федерацием и Следственнэ комитет загъэпсыгъэр илъэс 13 мэхъу. А мафэм ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ УФ-м и Следственнэ комитет и Следственнэ гъэIорышIапIэу АР-м щыIэм ипэщэ IэнатIэ зыгъэцакIэу, юстицием иполковникэу Василий Лариным.

— Къулыкъум игъэпсын тарихъэу пылъым ыкIи иIоф­шIэн зыфэдэм тащыгъэгъуа­зэба.

— НэмыкI къэралыгъо къулыкъухэм ягъэпшагъэмэ, Урысыем и Следственнэ комитет ныб­жьыкI. Ащ изэхэщэн лъапсэ имыIэу щытэп, 2007-рэ илъэсым прокуратурэм исистемэ зэхъокIыныгъэхэр зыфашIхэм, Урысыем ипрокуратурэ епхыгъэу Следственнэ комитетыр агъэпсыгъ. Нэужым, 2010-рэ илъэсым, УФ-м и Президент иунашъокIэ прокуратурэм къыIахыжьи, зыми емыпхыгъэу следственнэ къулыкъур шъхьафит системэу агъэ­псыгъ ыкIи 2011-рэ илъэсым щылэ мазэм и 15-м къыщегъэ­жьагъэу Комитетым Iоф ешIэ. Ведомствэр ныбжьыкI нахь мышIэми, урысые следствием тарихъ гъогоу къыкIугъэм тетэу, IофшIэнэу ыгъэцакIэрэм уасэ къыфашIызэ мэлажьэ.

— Следственнэ комитетым ипшъэрылъхэр сыд фэдэха?

— Комитетым пшъэрылъ шъхьа­Iэу иIэхэм ащыщ бзэджэшIагъэхэр псынкIэу, шъыпкъагъэ хэлъэу зэхэфыгъэнхэр, цIыфхэм яфитыныгъэ ыкIи яшъхьафитыныгъэ къэухъумэгъэнхэр, бзэджэшIагъэ зэрахьаным лъапсэу фэхъугъэр гъэунэфыгъэныр ыкIи ахэр дэгъэзыжьыгъэнхэр.

— Следственнэ комитетым сыд фэдэ бзэджэшIагъэха зэхифхэрэр?

— Комитетыр зэфэгъэзагъэ­хэм ащыщых бзэджэшIэгъэ хьылъэхэм — цIыфыр зэраукIыгъэм ыкIи ыпкъынэ-лынэ шъобж хьылъэхэр зэрэтыращагъэхэм, бзылъфыгъэм зэребэныгъэхэм, экстремизмэм ыкIи терроризмэм, IэнатIэр къызфэзгъэфедэзэ хэбзэгъэуцугъэр зыукъогъэ пащэхэм, ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным — япхыгъэ бзэджэшIагъэхэр. Джащ фэдэу депутатхэм, хьыкумышIхэм, очылхэм, хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм IэнатIэ ащызыIыгъхэм, уголовнэ-гъэцэкIэкIо системэм икъулыкъухэмрэ учреждениехэмрэ, дзэм хэтхэм зэрахьэгъэ бзэджэшIагъэхэм язэхэфын тыфэгъэзагъ. Анахьэу тынаIэ зытедгъэтырэр зыныбжь имыкъугъэхэм хэбзэгъэуцугъэр амыукъоныр ыкIи ахэм алъэныкъокIэ бзэджэшIагъэхэр зэрамыхьанхэр ары. Зыныбжь имыкъугъэхэм зэрахьэгъэ бзэджэшIэгъэ хьылъэхэр ыкIи хьылъэ дэдэхэр, ахэм алъэныкъокIэ зэрахьэгъэ бзэджэшIагъэхэр следовательхэм зэхафых. Ар тэрэз, сыда пIомэ къэралыгъом инеущырэ мафэ лъызгъэкIотэщтыр къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр ары.

— Адыгеим щыпсэурэ цIыфхэм сыд фэдэ гумэкIыгъо­хэр яIэхэу къышъоуалIэхэра?

— ЦIыфхэм, къэралыгъом яфитыныгъэхэр къэухъумэгъэнхэр типшъэрылъ шъхьаI. БзэджэшIагъэхэм япхыгъэ къэбар за­къохэр арэп цIыфхэм зыкъызэрэтфагъазэрэр. ГущыIэм пае, тифитыныгъэхэм ахахьэрэп чIыпIэ зыгъэIорышIэжьын къулыкъухэм яIофшIэн зэрагъэцакIэрэм епхыгъэ Iофыгъохэр. Ау, мы лъэныкъом ымыгъэразэхэу нэбгырабэмэ зыкъытфагъазэ. Джащ фэдэу псэупIэ-коммунальнэ хъыз­мэтым гумэкIыгъуабэ къыпэкIы. Прокуратурэм, хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ къулыкъухэм, хьыкумхэм унашъоу ашIыгъэхэм ымыгъэразэхэу цIыфыбэ къытэуа­лIэ. Сэкъатныгъэ зиIэхэм, ветеранхэм зыкъызытфагъазэкIэ, ахэм сыд фэдэрэ лъэныкъокIи IэпыIэгъу тафэхъу. Ведомствэм икъулыкъушIэхэм дэо тхылъхэм зэкIэми юридическэ лъапсэ иIэу джэуапхэр аратыжьых.

— ГъэIорышIапIэм сыдэущтэу зыкъыфэбгъэзэн плъэкIыщта?

— БзэджэшIагъэу зэрахьагъэ­хэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ мэхьанэшхо зиIэр цIыфхэм къатырэ къэбархэр ары. БзэджэшIагъэр зыщызэрахьэгъэ чIыпIэм ыкIи уахътэм ямылъытыгъэу къэбарыр следственнэ гъэIорышIапIэм иподразделение пстэуми аIэкIагъэхьан алъэкIыщт.

УФ-м и Следственнэ комитет и Следственнэ гъэIорышIапIэу АР-м щыIэм епхыгъэу Iоф ешIэ цыхьэшIэгъу телефоным. Ащ иномерыр: 8(8772)56-04-26. УФ-м исубъектыкIэхэм, джащ фэдэу Украинэм щыщхэу Урысыем къэкIуагъэхэм яцIыфхэр къытеон зэралъэкIыщт телефоныр: 8-918-022-70-07-р. Зыныбжь имыкъугъэм ылъэныкъокIэ бзэджэшIагъэ зэрахьагъэу шъущыгъуазэмэ, номер кIэкIэу «123-м» ыкIи 8 (8772) 56-00-08-м шъуакъытеон е Интернетым иамалхэр къызфэжъугъэфедэхэзэ, къэбарыр къытлъыжъугъэIэсын шъулъэ­кIыщт. Бизнесым илIыкIохэу зифитыныгъэ аукъуагъэхэр теонхэ зэралъэкIыщт телефоныр: 8 (8772) 56-08-76. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэ­хэрэр, ахэм яунагъохэр зэрэтеонхэ алъэкIыщтыр: 8 (8772) 56-15-31. Урысыем и Следственнэ комитет икъулыкъушIэхэм социальнэ хъытыухэм ыкIи мессенджер­хэм мэхьанэшхо араты. Ащ къы­хэкIэу къулыкъум цIыфхэм зафагъэзэн алъэкIыщт аккаунтэу «ВКонтакте» https://vk.com/adygeya_sk ыкIи мессенджер каналэу «Телеграм» https://t.me/Sledcom0I_bot. зыфиIохэрэмкIэ. Уголовнэ Iофхэм якъызэIухынкIэ, даохэм ыкIи процессуальнэ Iоф­хэм язэхэфынкIэ ыкIи нэмыкI IофыгъохэмкIи цIыфхэр зыщыфэе уахътэм гъэIорышIапIэм иследовательхэм закъыфагъэзэн алъэ­кIыщт.

— Следователь ухъуным пае сыда ищыкIагъэр, сыд фэдэ нэшанэха пхэлъын фаехэр?

— Апшъэрэ еджапIэхэм илъэс къэс юристхэр бэу къачIагъэкIых. Ау следователэу Iоф пшIэным пае юридическэ гъэсэныгъэ уиIэ къодыекIэ икъурэп, сэнаущыгъэ ин пхэлъын фае.

Юридическэ бзэмкIэ къэпIон хъумэ, следователыр пшъэдэ­кIыжь зыхьырэ цIыф. Мыщ зэхифырэ уголовнэ Iоф пэпчъ цIыфым ищыIэныгъэ къырыкIощтым бэкIэ елъытыгъ. Арышъ, следователым амал зэриIэу хэукъоныгъэ ышIы хъущтэп.

Следователым пшъэрылъэу къыфагъэуцугъэр икъоу зэшIуихыным пае апэрапшIэ шIэныгъэ куу иIэн ыкIи дэгъоу гупшысэшъун фае. IофшIэным хахьэу юридическэ упчIэхэм анэмыкIэу экономическэ бзэджэшIагъэхэр зэхифынхэмкIэ финанс, банк Iофхэм ащыгъуазэу щытын фае. Джащ фэдэу мурад гъэнэфагъэм фэкIон, ыIорэм тетыжьын, ипсихикэ зыпкъитыныгъэ иIэн фае. Ащ дакIоу следователь сэнэхьатым зищыIэныгъэ езыпхы зышIоигъохэм зыщагъэгъупшэ хъущтэп мыр IофшIэн къинэу зэрэщытыр. Мафэм сыхьат пчъа­гъэу Iоф зэрашIэрэр гъэнэфа­гъэу щытэп, чэщми Iоф ашIэу макIэп къызэрэхэкIырэр. БзэджэшIагъэ­хэр зэхифы хъумэ следователыр специалистыбэмэ аIукIэн фае мэхъу. Ахэр оперативнэ-лъыхъу­ным икъулыкъушIэхэр, криминалистхэр, экспертхэр ыкIи нэмыкI­хэри. Арышъ, следователь Iоф­шIэнымкIэ анахь шъхьаIэр лъэныкъо пстэуми хэшIыкI афыуиIэныр, зэхэщэкIо дэгъоу ущытыныр ары.

— Урысыем и Следственнэ комитет къулыкъур щызыхьы­нэу фаехэр сыдэущтэу къыхэшъухыхэра?

— СледователымкIэ мэхьанэшхо зиIэр хьыкумым уголовнэ Iофыр IэкIэмыхьэзэ хабзэм къы­зэригъэнафэу цIыфым ифитыныгъэ ыкIи ишъхьафитыныгъэ, обществэм ыкIи къэралыгъом яхэбзэ шIоигъоныгъэхэр зэрифэшъуашэу къэухъумэгъэнхэр, ла­жьэ зиIэхэм пшъэдэкIыжь ягъэ­хьыгъэныр ары.

Следственнэ комитетым къулыкъур щыпхьыным пае УФ-м урицIыфын, джащ фэдэу къэралыгъо программэмкIэ юрист сэнэхьатым уфеджагъэу щытын, уипсауныгъэ изытет дэгъун фае. ЫпэкIэ хьапсым удэсыгъэмэ, нэмыкI къэралыгъом урицIыфэу щытмэ, къулыкъум уаштэщтэп.

Шапхъэу щыIэм къызэрэди­лъытэу апшъэрэ еджапIэм июри­дическэ факультет къэзыухыгъэ­хэм следователэу Iоф ашIэн алъэкIыщт. Урысыем и Следственнэ комитет исистемэ епхыгъэу апшъэрэ гъэсэныгъэ зыщызэрагъэгъотырэ еджапIэхэр тиIэх: Санкт-Петербург ыкIи Москва адэт академиехэр, нэмыкIхэри. Ахэм ведомствэм ищыкIэгъэ следователь IэпэIасэхэр агъэхьазырых.

Ведомственнэ академиер къэзыухыгъэхэр ары апэрапшIэу тштэхэрэр.

МэфэкIымкIэ сиIофшIэгъухэм ыкIи следствием иветеранхэм сафэгушIо, псауныгъэ пытэ яIэу, гъэхъагъэхэр ашIыхэзэ къэралыгъом къулыкъур фахьынэу сафэ­лъаIо.

КIАРЭ Фатим. Сурэтыр: А. Iэшъын.