ЗэлъашIэрэ адыгэ музыкантэу, РСФСР-м изаслуженнэ, Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу Лъэцэрыкъо Кимэ къызыхъугъэр щылэ мазэм и 16-м илъэс 81-рэ мэхъу.

Адыгеим имызакъоу, адыгэ­хэр зыщыпсэухэрэ нэмыкI къэ­ралыгъохэми зэлъашIэрэ музыкантэу, пщынэр ыкIи баяныр зыгъэбзэрабзэу, адыгэ къэшъо мэкъамэхэр зэзгъэзэфагъэхэу, тхылъхэр ахэмкIэ зэхэзыгъэуцуагъэу, лъэпкъ мэ­къамэхэр зи­кIэсэ дэдагъэу, зилъэпIагъэу, зисэнэхьат — музыкэм хэшIыкIышхо фызиIэгъэ Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ дэгъу дэдэу ащызэлъашIагъ. Тхьэм ежь къыхилъхьагъэу зэчый ин ащ хэлъыгъ, лъэпкъ музыкальнэ Iэмэ-псымэхэмкIэ гъэзагъэу Iофышхо щэ­Iэфэ ылэжьыгъ, лъэпкъ искусствэм сыдигъуи ыгупчэ итэу, ащ хигъэхъуагъ, адыгэ орэдыр ыIэтыгъ. Кимэ ипщынэ мэкъэ жъынч зэхэзымыхыгъи, зыгу нэмысыгъи Адыгеим къикIыщтэп: ащ пщынэр «къыгъэгущыIэщтыгъ», ныбжьи къэмы­шъуагъэри зыфэмыубытыжьэу джэгу пчэгум къырищэщтыгъ. Кимэ джэгухэр ыгъэджэгущтыгъэх ыкIи профессиональнэ сценэм тет орэдыIохэм аготэу орэдыр кIыригъэщыщтыгъ. Ипщы­нэ къегъэIуакIэ зэ зэхэзыхыгъэм ыгу хапкIэщтыгъ, «пщынэр къегъэгущыIэ» аIо­щтыгъ, джарэу искусствэр игунэ­сыгъ, зэчый дахэу хэлъымкIэ ар ыгъэбаигъ ыкIи IэпэIэсэ­шхокIэ ыцIэ Iугъэ.

Лъэцэрыкъо Кимэ щылэ ма­зэм и 16-м, 1943-рэ илъэсым Адыгеим ит къуаджэу Псэйтыку къыщыхъугъ. КIалэм ятэ кIэлэ­егъэджагъ, усэхэр ытхыщтыгъ ыкIи лъэпкъ жэрыIо творчествэмкIэ гъэзагъэу угъуае­щтыгъ. Адыгэ къуаджэхэм а уахътэм орэд-пщынэ макъэр адизыгъ, хьакIэщхэр пчыхьапэрэ нахьыжъ кIопIагъэх, кIэлакIэхэр ахэм акIэдэIукIыщтыгъэх. Кими джа охътэ дахэм музыкэм хэтэу зыкъиIэтыгъ.

КIалэм ышнахьыжъэу Хьарунэ музыкэм ылъэныкъокIэ сэнаущыгъэ ин хэлъыгъ. ШыкIэ­пщы­нэм ыкIи пщынэм къаригъа­Iо­щтыгъ, адыгэ IорIуатэхэр бэу ышIэщтыгъэх. Ышыпхъоу Сари пщынэр икIасэу зэригъашIэ­щтыгъ. Лъэцэрыкъохэм яунэ цIыфкIуапIэу, къоджэдэс на­хьыжъхэр къыщызэхахьэхэу щытыгъ. Ахэм бэдэд гъэшIэгъо­нэу — къэбарыжъ-тхыдэжъэу къаIуатэщтыгъэр, а зэкIэм икIа­сэу, лъэшэу игуапэу, анахьэу лъэпкъ лIыхъужъ орэдхэм Кимэ ядэIущтыгъ. Пщынэр ыштэмэ, мэкъамэхэр къыхищэу зыре­гъажьэм сабыигъ, джарэу пасэу исэнаущыгъэ къэнэфагъ. Ау Ки­мэ анахь ыгу хэпкIагъэу ыкIи ныбжьырэу щымыгъупшэжьэу къыздырихьакIыгъэр зэлъашIэрэ пщынаоу Джамырзэ Иб­рахьимэ ипщынэ макъэу джэгум щызэхихыгъэр ары. Ащ дэжьым къы­гурыIуагъ музыкэр ищыIэныгъэкIэ жьыкъэщэгъу ин зэ­рэфэхъущтыр.

1960-рэ илъэсым Адыгэ музыкальнэ училищым чIэхьагъ ыкIи баянист IэпэIасэу Ф. Евдокимовым икласс щеджагъ, кIэлэегъэджэ дэгъум лъэпкъ музыкэр шIу ригъэлъэгъугъ. Кимэ сэнэхьат лъагъор къыхихынымкIэ ыкIи лъигъэкIотэнымкIэ анахь зишIуагъэ къекIыгъэхэм ащыщ икъоджэгъоу, музучилищым иапэрэ пэщагъэу Ахэджэго Щэбанэ. Ежь кIа­лэми ыгукIэ икIэсэ музыкэр ишъыпкъэу зэригъашIэщтыгъ. Училищыр шIэныгъэ къэкIопIэ дэ­гъугъ, ау я 3-рэ курсым ихьагъэу дзэ къулыкъум ащагъ, ар ехьыфэкIэ кIэлэ ныбжьыкIэм музыкэр ренэу къыготыгъ, художественнэ самодеятельностым хэтхэм къэшъо орэдхэр ыкIи орэдышъо зэфэшъхьафхэр къафыригъаIощтыгъ. Дзэм къикIыжьи, Кимэ иеджэн музучилищым щыпи­дзэжьыгъ, IэпэIэсэныгъэ дахэу хэлъыр нахь пытагъэ, ежьри ыгукIэ икIэсэ музыкэм лъэшэу фаблэщтыгъ, музыкальнэ Iэмэ-псымэр сыдигъуи ыIыгъыгъ, игъусагъ.

Училищыр къыухи, Лъэцэрыкъо Кимэ баянист ыкIи дирижер хъугъэу къычIэкIыгъ. Апэ концерт-эстраднэ бюром, етIанэ эстраднэ ансамблэу «Орида» зыфиIоу Адыгэ хэку филармонием ием Iоф ащишIагъ. Адыгэ композиторхэм яорэдхэр апэрэу ­музыкальнэ Iэмэ-псымэ мэкъамэр акIэтэу зэхахыгъэх. Аккомпаниатор дэгъу хъунымкIэ Кимэ мы зэ­кIэм яшIуагъэ къэ­кIуагъ.

Лъэцэрыкъо Кимэ анахь зэ­лъязыгъэшIагъэр ыкIи ыцIэ зыгъэIугъэр Адыгеим и Къэралыгъо къэшъокIо ансамблэу «Налмэсым» Iоф щишIэ зэхъур ары. Мы уахътэм итворчествэ анахь зызэлъиштагъ. Лъэцэрыкъо Кимэ ибаян ыIыгъэу сценэм къызытехьэкIэ, оркестрэ псаум пеIэн ылъэкIыщтыгъ. Ыгуи ыпси ащ музыкэм хэкIы­хьэгъагъ, джары имузыкэ гум нэзгъэсэу хэзыгъапкIэщтыгъэри. Кимэ ибаян макъэ дырагъаштэу, ыщэ­ф­хэу У. Тхьабысымым, Р. Шъэожъым, Г. Сэмэгум орэдым зырагъэIэтыщтыгъ. Лъэ­цэрыкъом иIэпэIэсэныгъэ лъэш, имузыкэ жъынч къэшъокIо кол­лективхэм ягъусэу апэрэ зэнэ­къокъум Москва щыIугъ. Музыкантым Iэгу къыщыфытеуагъэх Чехословакием, Японием, Тыр­куем ыкIи нэмыкI хэгъэгухэм ащыпсэурэ цIыфхэр. Концертхэм ямызакъоу К. Лъэцэрыкъом ра­диом концертхэр, композиторхэм ыкIи орэдыIохэм творческэ зэIукIэгъухэу адыриIэ­хэрэр студием ащытыретхэх.

Лъэцэрыкъо Кимэ сыд фэдэ Iэмэ-псыми къыри­гъаIощтыгъ: пщынэм, баяным, къамылым, ­шыкIэпщынэм. Джащ фэдэу адыгэ музыкальнэ Iэмэ-псымэхэр ежь-ежьырэу ышIыщтыгъэх.

К. Лъэцэрыкъом итворчествэ зэрэщытэу лъэпкъ нэшанэу ежь ыгу къикIырэр ахэгощагъ ыкIи а зэкIэ нотэхэмкIэ ытхыжьыгъ. Кимэ мыпшъыжь творческэ Iоф­шIэкIошхуагъ, «Адыгэ къа­шъохэр» зыфиIорэ сборникыр къыдигъэкIыгъ. Ащ къэшъо жан­рэ зэфэшъхьафхэр къыщыты­гъэх: зэфакIу, зыгъэлъат, уджыр ыкIи лъэпэчIасэр. Кимэ егъэ­джэн тхылъэу «Самоучитель игры на адыгейской гармонике» зыфиIорэри ыгъэхьазырыгъ.

Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэ­джэ институтым имузыкальнэ факультет къыухи, егъэджэкIо гъэшIэгъонэу зыкъигъэлъэ­гъуагъ. Я 80-рэ илъэсхэм акIэм (икIыгъэ лIэшIэгъум) лъэшэу егугъоу ишIэныгъэхэр ыкIи иIэпэIэсэ­ныгъэ инкIэ адэгощагъ искусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу У. Тхьабысымым ыцIэ зыхьырэм иеджакIохэм, музыкэм ишъэфхэр афыриIотыкIыгъ, сэнэхьатыр шIу аригъэлъэгъугъ.

Кимэ шIэныгъабэкIэ, цIыфыгъэ-фэбэгъэ инкIэ Тхьэр къызэ­тэгъагъ. Ежь-ежьырэу арап ал­фавитыр зэригъэшIэжьи, ятэ иIэпэрытхыхэу къыгъэнагъэхэр ыджыгъэх, зэхифыгъэх ыкIи ахэр джырэ адыгабзэм ригъэ­кIужьхи, къыдигъэкIыгъэх. Джащ фэдэу зэлъашIэрэ усэкIо-фольклористэу КIубэ Щэбан итхыгъэ­­­хэми адэлэжьагъ, а зэкIэм адыгэ культурэм изэгъэшIэнкIэ мэхьанэшхо зэряIэр кIигъэт­хъыгъ.

Лъэцэрыкъо Кимэ зэлъашIэрэ музыкант-пщынэо къодыягъэп, ар гушхо зиIэ цIыф баигъ, дэхагъ ыкIи иныгъ. Лъэпкъым къыхэкIыгъэ цIыфышIу дэдагъ ыкIи цIыфыгухэм ныбжьырэу къарынагъ.

Мамырыкъо Нуриет. Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм» ихъарзынэщ.