ЗэлъашIэрэ IэпэIасэу, АР-м инароднэ сурэтышIэу Еутых Асе зэрихабзэу ИлъэсыкIэм ипэгъокIэу IофшIэгъакIэм дэлэжьагъ. КъытфэкIорэ блэгъожъым джэрзым хэшIыкIыгъэ хамшхунтIэ чъыг фигъэхьазырыгъ. КIэу ышIыщтым егупшысэзэ адыгэ ИлъэсыкIэм итамыгъэу хьамшхунтIэ къутамэм къыфэкIуагъ. Чъыг хьалэмэтым ишIын ювелир шIэныгъэм иIэ хабзэхэр рихьылIагъэх, илъэпкъ итарихъ инэпэеплъ тхыпхъэхэр хилъхьагъэх, ежь игупшысэхэмрэ илъэгъукIэрэ ригъэкIугъэх.

— Мары пкъым хьат тхыпхъэр тесшIыхьагъ. Ар анахьыжъ дэдэхэм ащыщ. Къопибл зиIэ жъуагъоу хэслъхьагъэр скифхэм, меотхэм анахьыжъ. Лъапсэр зыхэсшIыкIыгъэр ХьакIэмзые тэтэжъым ыгъэтIысхьэгъэгъэ кIарцэ чъыгым щыщ пхъэ. КIэтыкумкIэ, ахэр хатэм къегъэтIысэкIыгъэу щытыгъэх. Ахэр пхъэтэкъэ­жъэу, дэгъоу гъушъыгъэхэу сиIагъэх, арыти, хэслъхьанэу сыгу къэкIыгъ. Сятэжъ щымыIэжьыми, ыIэ зынэсыгъэм сытеIэбэн сэлъэкIы. Пкъым къыхэкIыхэрэр хьамшхунтIэ къутэмиблыр ары. Ар пасэм адыгэмэ унэм къырахьэти къуаер палъэщтыгъ е къуаем тырагъэуцощтыгъ, унагъо пэпчъ зэрэфаеу ыгъэфедэщтыгъ. Ау сэ сыты­жьынашIэти мыщ фэдэу дахэу, одыджынхэр пылъагъэу, гъэдэхагъэу хьамшхунтIэ чъыгы цIыкIу сшIыгъэ, — къыд­дэгощагъ Еутых Асе.

ТыжьынашIэм ышIыгъэ хьамшхунтIэ чъыгым пыплъэ­гъощтхэм ащыщых Блэгъожъым иилъэс ипэгъокIэу ыгъэхьазырыгъэ IофшIагъэхэр. Ахэм яшIын сабыигъом къыщежьэрэ гукъэкIыжьхэр лъапсэ фэхъугъэх: янэ­жъэу Пако Къадырхъан къафиIуатэщтыгъэ таурыхъхэм мызэу, мытIоу псэушъхьэ хьаламэтыр къахафэщтыгъ. ШIогъэ­шIэгъонэу къыхигъэщырэр — блэгъожъым щигъэщынэщтыгъэхэп. Арын фае ежьым иIофшIагъэхэми гущтэ зыкIыуамыгъэшIырэр. Джэрз ыкIи дышъашъоу зэпэджэгурэ блэгъожъхэр ащ непи кIишIыкIыжьыгъэхэу Дышъэ Ордэунэм къыщыгъэлъэгъуагъэх.

— Илъэс 12 хъугъэ ахэр зысшIыгъэхэр. Анахь иныр лъэхъанэу зэспхыгъэр скиф-меот зэманыр ары. ДжэгокIо бэщ фэдэу ыIыгъым ышъхьапэ пыс одыджыныр меотхэм ягъо фэкIо. Адырэ IэмкIэ ыIыгъыр ритон. Анахь цIыкIур Мыекъопэ Iуашъхьэм къычIахыгъэ тыжьын къошыныр блэгъожъым ыIэгу итэу къэзгъэлъэгъуагъ. Тхыдэжъхэм, пшысэхэм блэгъожъыр ахэтыба, ары зыхъукIэ къибгъэлъэгъукIыныр тефэу слъытагъэ. ГъэшIэ­гъоныр ащ икъэбар сянэжъ къыIотэжьы зэхъум сыцIыкIугъэба, ары нахь мышIэми, сыгу къэкIыжьы. Тхьэм ешI, къыугупшысыгъагъа?. Нэужым сыныбжь икъугъэу Нарт эпосым седжэ зэхъум нэнэжъ къысфи­Iотагъэхэр зэкIэ хэслъэгъожьыгъэх, — къытфиIотагъ Еутых Асе.

ИлъэсыкIэ хамшхунтIэ чъыгыр шъхьэзэкъощтэп. Ащ фэдэу джыри зы тыжьынашIэм гъусэ фишIыщт. ИлъэсыкIэ мафэхэм атефэу Дышъэ Ордэунэм чIахьэхэрэм ахэр алъэгъущтых. ЯтIонэрэ къатым удэзыщэерэ дэкIояпIэр ыбгъуитIукIэ къагъэдэхэщт.

Анцокъо Ирин. Сурэтхэр: Ольга Ефимова.